به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، استارتاپ‌ها به عنوان مجموعه‌هایی که تلاش می‌کنند بخشی از نیاز جامعه را برطرف کنند، سال‌هاست به فعالیت خود ادامه می‌دهند؛ یکی از این استارتپ‌ها که در راستای اشتغالزایی حرکت می‌کند مجموعه کارپایه است. این مجموعه سامانه‌ای است که دست متخصصان و کارجویان را به‌طور مستقیم در دست کارفرمایان در سطح کشور قرار می‌دهد و درواقع، واسطه را در این میان حذف می‌کند. مهم‌ترین کاری که کارپایه انجام می‌دهد، اتصال مستقیم و بدون‌دریافت کارمزد از طرفین است. محمدامین صمدی، مدیرعامل و بنیانگذار استارتاپ «کارپایه» به همراه دو نفر از شرکایش یک‌سالی است که این اپلیکیشن را راه‌اندازی کرده‌اند که در این مدت کوتاه، تعداد کاربران آن به 250هزار نفر رسیده است. کاربران این اپلیکیشن را کارفرمایان و کارجویان تشکیل می‌دهند. کارفرمایان به دو بخش تقسیم می‌شوند؛ یک گروه از کارفرمایان صاحبان مشاغل هستند و به دنبال استخدام شاغلان در حرفه‌های مختلف هستند و گروه دیگر را شهروندان معمول جامعه هستند که به دنبال نیروی فنی پاره‌وقت یا سرویس‌کار هستند.
اپلیکیشنی موقعیت‌محور
صمدی می‌گوید: «از 250هزار کاربری که تاکنون از این اپلیکیشن استفاده کرده‌اند، حدود سه تا چهارهزار نفر در مشاغل ثابت و پنج‌هزار نفر هم در کارهای پاره‌وقت و کوتاه‌مدت مانند تعمیرکاری مشغول کار شده‌اند.» این اپلیکیشن 6هزار واحد شغلی شامل منشی، حسابدار، مهندس، خلبان، تعمیرکار کولر، برنامه‌نویس، گرافیست، نقاش و کارگر ساده است و حتی کارهای فنی‌تر را دربرمی‌گیرد. او معتقد است از مهم‌ترین مزیت‌های اپلیکیشن کارپایه، علاوه‌بر حذف کارمزد از طرفین، موقعیت‌محور یا location based بودن آن است؛ به این صورت که هر کارفرمایی که وارد سیستم می‌شود، چند حرف از شغل موردنظر را تایپ می‌کند و در شعاع پنج کیلومتری، افراد فعال و آماده به او معرفی می‌شوند و کارفرما می‌تواند با آنها تماس گرفته، چت تصویری برقرار کند و حتی برای استخدام، از پنل سازمانی استفاده و درج آگهی کرده و به افراد موردنظر خود ایمیل ارسال کند و در انتها کارفرما از میان افراد متقاضی انتخاب کند که چه کسانی برای مصاحبه حاضر شوند. او تاکید می‌کند که همین موقعیت‌محور بودن این اپلیکیشن، الزام وجود مشاغل در نزدیک‌ترین مسافت به کارفرما را حذف می‌کند، به‌طوری که در بعضی مشاغل مانند گرافیست یا تایپیست و... ، این مسافت حتی می‌تواند صدها کیلومتر دورتر باشد. قرار است به‌زودی نسخه‌ای بین‌المللی از اپلیکیشن کارپایه ابتدا برای خاورمیانه و بعد در سطح جهانی طراحی شود. به گفته صمدی در دنیا چنین نمونه اپلیکیشنی وجود ندارد که این حجم از اطلاعات کارجو به‌طور مستقیم در اختیار کارفرما قرار گیرد اما به دلیل قابلیت‌های جدیدی که در آن طراحی شده، سیستم امنیتی آن ارتقا پیدا کرده تا کارفرمایان و کارجوها کمتر دچار مشکل شوند.
هدف از راه‌اندازی کارپایه
صمدی، بنیانگذار مجموعه استارتاپی کارپایه درباره هدف از راه‌اندازی این مجموعه می‌گوید: «دو سال پیش، خودروی شخصی من خراب شد و محبور بودم یک‌هفته‌ای از تاکسی‌های اینترنتی استفاده کنم. همان زمان متوجه شدم بسیاری از افرادی که به‌عنوان راننده‌های اینترنتی فعالیت می‌کنند، افراد متخصص و فنی و لیسانس، فوق‌لیسانس و حتی دکتری هستند. آنجا بود که به این فکر کردم چرا برای یک شغل می‌توانیم چنین بستری را فراهم کنیم اما برای 6 هزار عنوان شغلی که در کشور داریم، بستری نداریم و همین شد سنگ‌بنای اپلیکیشن کارپایه.» به‌طور طبیعی بعضی مشاغل موقعیت کاریابی کمتری دارند و این مساله در نسخه جدید کارپایه رفع شده است، به‌طوری که هر فرد علاوه بر اینکه می‌تواند پنج مهارت خود را در این اپلیکیشن ثبت کند، می‌تواند گزینه فعالیت به‌عنوان راننده اینترنتی را هم ثبت کرده و درواقع، افراد با ثبت گزینه‌های مختلف می‌توانند از موقعیت‌های شغلی مناسب‌تری بهره‌مند شوند. به اعتقاد صمدی، کارپایه جدید یک شبکه اجتماعی کار است که حتی افراد شاغل هم می‌توانند برای کسب درآمد بیشتر، در این شبکه خود و مهارت‌هایشان را معرفی کنند.
امنیت کارفرما و کارجو
در بسیاری از مشاغل به‌ویژه مشاغل خانگی مانند پرستار، نظافتچی و... مسائل امنیتی از اهمیت بالایی برخوردارند. مدیرعامل استارتاپ کارپایه با اشاره به وجود تدابیر امنیتی در این اپلیکیشن می‌گوید: «کارجویانی که برای این اپلیکیشن ثبت‌نام می‌کنند، طی دو مرحله تایید می‌شوند، به‌طوری که در مرحله اول اسم و شماره تلفن و عکس پروفایل از فرد دریافت و روی نقشه هم نمایش داده می‌شود اما برای رفع حساسیت‌های موجود و برای اینکه کارفرمایان آسوده‌تر نسبت به استخدام نیروی کار موردنیاز خود اقدام کنند، ستاره‌هایی برای هر کارجو در نظر گرفته شده است. افرادی که یک ستاره دریافت کرده‌اند افرادی هستند که مدارک هویتی و سکونتی آنها بارگذاری شده است. افرادی که دو ستاره دریافت کرده‌اند، افرادی هستند که علاوه‌بر ستاره اول، رزومه و مدارک تخصصی، نمونه‌کارها یا دیپلم‌های فنی موردنیاز برای اشتغال خود را در سیستم بارگذاری کرده‌اند و کارفرمایان می‌توانند با بررسی این موارد و اعتماد به آنها، افراد موردنظر خود را استخدام کرده و نسبت به هزینه با هم به توافق برسند. سومین ستاره که هنوز کاربردی نشده، به بحث سوءپیشینه اختصاص پیدا کرده و اقدامات آن در حال انجام است.»
سیستم درآمدزایی
برای اولین‌بار در ایران، سیستم درآمدزایی هم در این سیستم پیاده‌سازی شده به‌طوری که افرادی که سامانه کارپایه را به سایر متخصصان معرفی می‌کنند، از یک تا 6 هزار تومان پول نقد دریافت می‌کنند. هر فرد لینک منحصربه‌فردی در سیستم درآمدزایی دارد که می‌تواند آن را در صفحه‌های مختلف مجازی خود قرار دهد و از این طریق، این سیستم را تبلیغ کند و از این طریق، خود فرد هم درآمدزایی داشته باشد. هدف از این کار، بیشتر معرفی اپلیکیشن و سامانه کارپایه است.
مجموعه‌ای با سرمایه‌گذاری شخصی
یکی از مشکلاتی که کسب‌وکارهای نوپا یا همان استارتاپ‌ها با آن دست به گریبانند، بحث مالی و سرمایه‌گذاری است. کارپایه یکی از نمونه‌هایی است که به گفته صمدی، بدون هیچ کمک مالی‌ای راه‌اندازی شده و تاکنون سرپا مانده است. هزینه یک‌ساله این اپلیکیشن حدود یک‌میلیارد تومان بوده است.
او می‌گوید: «با وجود اینکه اپلیکیشن ما به قصد برطرف کردن یکی از اصلی‌ترین نیازهای جامعه یعنی اشتغال قدم برمی‌داشت، اما از هیچ‌کدام از نهادهای دولتی کمک یا وامی دریافت نکردیم و همه هزینه‌ها از هزینه‌های شخصی تامین شده است. در این مسیر، وعده و وعیدهای زیادی به ما داده شد که هیچ‌کدام از آنها به سرانجام نرسید. حتی صدا و سیما که قول‌هایی به ما داده بود، از این بار مسئولیت شانه خالی کرد. هزینه‌هایی که در این مدت کرده‌ایم، هرگز برنگشته و ده‌ها برابر هزینه‌ای که از کارجو گرفته‌ایم، هزینه کرده‌ایم و هنوز هم ادامه دارد اما برای اینکه سریع‌تر به هدف خود برسیم و این 250هزار نفر به 25میلیون نفر برسد و همه به راحتی بتوانند از این سامانه استفاده کنند، امیدواریم به‌زودی به شرکت دانش‌بنیان تبدیل شویم.»
استارتاپ کارپایه هم مانند بسیاری از استارتاپ‌ها، در سال‌های نخست با مشکل درآمدزایی روبه‌رو است و چند سالی طول می‌کشد تا درآمدزایی داشته باشد. هزینه‌هایی که مجموعه به‌عنوان آبونمان از کارجوها دریافت می‌کند، بخش درآمدزایی شرکت را تشکیل می‌دهد که در حال حاضر، هزینه‌ها چند‌برابر درآمدزایی است.
مشکلات دیروز و امروز
صمدی، مدیرعامل این مجموعه درباره مشکلاتی که بر سر راه آنها قرار داشته و تاکنون هم با آن مواجه هستند، می‌گوید: «وزارت کار با تصور اینکه کارپایه یک اپلیکیشن کاریابی است، در برهه‌ای به بهانه نداشتن مجوز کاریابی، از فعالیت آن در نمایشگاه کار ممانعت کرد که بعد از شفاف‌سازی‌های صورت گرفته مشخص شد ما سامانه‌ای برای معرفی افراد متخصص هستیم. از طرف دیگر، بیلبوردهای تبلیغاتی برای استارتاپ‌ها بسیار پرهزینه هستند.» او درباره جذب سرمایه‌گذار می‌گوید: «ما از نظر سرمایه‌گذاری، متکی به بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران شخصی بودیم و در این مسیر ریسک کردند که تا به حال هم سودی عاید آنها نشده است. اما برای اینکه چنین سرمایه‌گذارانی را از دست ندهیم، باید به این قبیل کسب‌وکارها کمک کنیم تا اصل پول و سود موردنظر آنها تامین شود. در حال حاضر، غیر از هزاران نفری که از طریق این اپلیکیشن مشغول کار شده‌اند، حدود 40 تا 45 نفر در مجموعه کارپایه فعالیت می‌کنند.»
او مشکل بزرگ مالیاتی استارتاپ کار پایه را این‌گونه عنوان کرد: «ما سود آنچنانی نداشته‌ایم که بخواهیم مالیاتی پرداخت کنیم اما سازمان مالیات، متوجه چگونگی تبلیغ استارتاپ‌ها نیست به‌طوری که اداره مالیات این‌گونه بیان می‌کند که برای اعلام اظهارنامه مالیاتی، هزینه‌های تبلیغاتی باید دارای فاکتور رسمی و کد اختصاصی تبلیغ‌دهنده باشد. وقتی استارتاپی در شبکه‌های اجتماعی اقدام به تبلیغ خود می‌کند، سازمان مالیات، هزینه‌های صرف‌شده در این زمینه‌ها را نمی‌پذیرد و حتی ضرر این شرکت‌ها را به حساب سود آنها می‌گذارد.»
شرکت‌هایی که دانش‌بنیان نمی‌شوند
در ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز که به‌عنوان بخشی از معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری مشغول فعالیت است، اقداماتی چون طراحی حمایت‌های مناسب برای شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه‌های فرهنگی و صنایع فرهنگی خلاق و فناوری‌های نرم صورت می‌گیرد. بسیاری از این شرکت‌های خلاق به دلیل قوانین دانش‌بنیان‌ها و محدودیت‌هایی که بر سر راه آنها قرار می‌دهد، قابلیت تبدیل به شرکت‌های دانش‌بنیان را ندارند؛ بنابراین برنامه‌ای تحت‌عنوان «برنامه توسعه زیست‌بوم شرکت‌های خلاق» طراحی شد. در قالب این برنامه، شرکت‌های خلاقی که شرکت‌های توانمندی هم هستند، می‌توانند به‌عنوان شرکت‌های دانش‌بنیان شناخته شوند.
به گفته سیدمحمد‌حسین سجادی‌نیری، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز، تاکنون 500 شرکت خلاق در کشور شناسایی شده‌اند و برای آنها، حمایت‌هایی طراحی شده است. بخشی از این شرکت‌ها در قالب استارتاپ فعالیت می‌کنند که نوپا هستند و در حوزه‌های آی‌تی‌محور کار کرده و به عنوان شرکت‌های استارتاپی خدماتی آی‌تی‌محور شناخته می‌شوند و گروه دیگر، شرکت‌های فعال در حوزه‌های فرهنگی هستند، مانند شرکت‌هایی که در حوزه‌های گردشگری، صنایع‌دستی، دیجیتال و میراث فرهنگی و... فعالیت دارند. این گروه شرکت‌ها هم ممکن است استارتاپی نباشند اما مورد حمایت برنامه زیست‌بوم شرکت‌های خلاق هستند.
مشکل تبدیل به شرکت دانش‌بنیان
براساس قانون دانش‌بنیان، شرکت‌هایی که دارای فناوری برتر باشند و این فناوری براساس فرآیند تحقیق و توسعه R&D مستمر استخراج شده باشد، دانش‌بنیان می‌شوند. البته به گفته سجادی‌نیری، ویژگی‌های دیگری هم شامل دانش‌بنیان شدن شرکت‌ها می‌شود. به‌عنوان مثال، بخش جدی فروش آنها باید مربوط به محصولات دانش‌بنیان باشد. شرکت‌های حوزه صنایع خلاق معمولا یا مانند استارتاپ‌ها در ابتدای راه بوده و کسب‌وکاری نوپا حساب می‌شوند یا شرکت‌های حوزه فرهنگی هستند که فناوری آنها از جنس فناوری نرم است و در حوزه دانش‌بنیان‌ها، فناوری نرم هنوز به‌عنوان فناوری برتر جا نیفتاده است. از این‌رو، این قبیل شرکت‌ها قابلیت تبدیل به شرکت‌های دانش‌بنیان را ندارند.
مشکلی به نام سرمایه‌گذاری
سجادی با توجه به وجود مشکل سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های دانش‌بنیان و حوزه کارآفرینی می‌گوید: «یکی از معضلات اکوسیستم و زیست‌بوم نوآوری و کارآفرینی کشور، بحث سرمایه‌گذاری است. معاونت علمی اقداماتی در این زمینه انجام داده است؛ ازجمله همکاری با فرابورس برای اعطای مجوز تشکیل «وی‌سی»ها یا سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا همکاری با صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق‌های پژوهش فناوری به‌منظور سرمایه‌گذاری در این عرصه و شکل‌دادن یک‌سری صندوق‌های پژوهش فناوری و «وی‌سی»های موضوعی مانند وی‌سی‌های حوزه وینتک و... .»
او ادامه می‌دهد: «این اقدام در حوزه شرکت‌های خلاق هم انجام می‌شود، به‌طوری که تاکنون یک صندوق پژوهشی فناوری تخصصی در حوزه صنایع خلاق شکل گرفته است و امیدواریم یکی، دو صندوق دیگر هم با حمایت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی شکل بگیرند. همچنین پیگیر هستیم با تعدادی از مقامات ذی‌ربط، یک وی‌سی در حوزه صنایع خلاق راه‌اندازی کنیم تا بتواند با حداقل سرمایه حدود 20 تا 30 میلیارد تومان وارد این عرصه شود و روی شرکت‌های خلاق و آنهایی که در عرصه‌های دیجیتال، انیمیشن، گیم، مد، پوشاک و استارتاپ‌های خدماتی فعالیت می‌کنند، سرمایه‌گذاری کند.»
مقوله‌های مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز درباره مقوله مالیاتی شرکت‌های خلاق می‌گوید: «معافیت مالیاتی که به‌طور قانونی به شرکت‌های دانش‌بنیان تعلق می‌گیرد، برای شرکت‌های خلاق وجود ندارد و این شرکت‌ها از هیچ‌گونه معافیت مالیاتی برخوردار نیستند. ما از دو مسیر، این شرکت‌ها را پیگیری می‌کنیم تا بتوانیم برای آنها تسهیلات معافیت مالیاتی را در نظر بگیریم. یکی از این مسیرها، استقرار آنها در پارک‌های علم و فناوری است. به‌عنوان مثال، در حال حاضر پارک فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی را با همکاری جهاد دانشگاهی شکل داده‌ایم و حدود 40 تا 50 شرکت خلاق در آن مستقر شده‌اند. شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری از ویژگی معافیت مالیاتی برخوردار هستند.»
او همچنین ادامه داد: «مسیر دومی که به منظورگرفتن حق معافیت مالیاتی برای شرکت‌های خلاق طی کردیم، شامل همکاری با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است تا مجوز موسسات فرهنگی را بتوانیم تسهیل کنیم، چراکه موسسات فرهنگی هم برای حوزه‌های فرهنگی معافیت مالیاتی دارند. شرکت‌های خلاق اگر بتوانند به‌عنوان موسسه فرهنگی در وزارت ارشاد به ثبت برسند، می‌توانند به‌عنوان موسسات فرهنگی از معافیت‌های مالیاتی استفاده کنند. اما به واسطه خلاق بودن صرف، بحث معافیت مالیاتی به آنها تعلق نمی‌گیرد و یکی از مشکلات این قبیل شرکت‌ها به شمار می‌رود.»
* نویسنده: ندا اظهری، روزنامه‌نگار