به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، در دهههای اخیر، سیاستگذاران و برنامه‌ریزان اقتصادی کشور به این باور رسیده‌اند که دستیابی به رشد اقتصادی و بهره‌وری بیشتر در بخش تولید، محقق نخواهد شد مگر با استفاده از تکنولوژیهای روز دنیا و به‌کارگیری فناوریهای نوینی که از بطن تحقیقات و مطالعات دانشگاهی و دستاوردهای اساتید و دانشجویان کشور استخراج میشود. به‌عبارت دیگر، برای رسیدن به توسعه و رشد اقتصادی کشور در همه بخش‌ها، باید پیوند میان دانشگاه و صنعت بیش از پیش تقویت شود. یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور که به‌عنوان یکی از بخش‌های استراتژیک، از اهمیت بسیار زیادی در رشد اقتصادی برخوردار است، حوزه کشاورزی و بخش‌های وابسته به آن است. طبق آمار مرکز آمار ایران، سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی کشور در 20 سال گذشته حدود 3/8 درصد برآورد شده، درحالی که براساس همین آمار، نرخ رشد اقتصادی در گروه کشاورزی در سال 97، رشد منفی 5/1 داشته است. این درحالی است که کشورهای توسعه‌یافته همواره برای گذر از بحران‌های اقتصادی سراغ بخش کشاورزی و تقویت این حوزه می‌روند و می‌کوشند با بهره‌گیری از تکنولوژیهای پیشرفته و فناوریهای به‌روز، مسیر دستیابی به توسعه و بهره‌وری اقتصادی را کوتاه‌تر کنند.
اهمیت استفاده از فناوریهای نوین در بخش کشاورزی به‌حدی است که در دهههای اخیر سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته در تولید و راه‌اندازی نرم‌افزارها، پلتفرم‌ها، استارتاپ‌ها و سایر تکنولوژیهای مدرن برای بهره‌وری هرچه بیشتر در حوزه کشاورزی، به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته است. درواقع به باور بسیاری از کارشناسان و سیاستگذاران، کلید رشد و توسعه اقتصادی در بخش کشاورزی، به‌کارگیری تکنولوژیهای جدیدی است که در قالب‌های مختلفی ازجمله استارتاپ ارائه میشود.
ضرورت سرمایه‌گذاری برای استارتاپهای جدید
در سالهای اخیر و به دنبال توسعه و افزایش تعداد شرکت‌های نوپا در کشور، زمینه ایجاد اشتغال و ظهور و بروز ایده‌های نوآورانه جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز فراهم شده است. با وجود این و به‌رغم اینکه چنین فرصتی برای به نمایش گذاشتن استعدادهای درخشان فراهم شده است، اما به نظر می‌رسد راه‌اندازی استارتاپهای متنوع و متفاوت از آنچه تاکنون وجود داشته، ضروری است، چراکه درحال حاضر بخش عمده‌ای از ایده‌ها روی فعالیت‌های خدماتی مانند فروش، حمل‌ونقل و مواردی از این‌دست متمرکز شده است، درحالی که نیاز است تا کارآفرینان و سرمایه‌گذاران، حوزه‌هایی که کمتر مورد توجه قرار گرفته را نیز مدنظر قرار دهند.
در این گزارش مروری بر وضعیت حال حاضر حوزه کشاورزی و چالش‌های موجود در این بخش خواهیم داشت و پس از بررسی چالش‌ها یا فرصت‌های حوزه کشاورزی، راهکارهایی را که می‌توان با استفاده از استارتاپ‌ها مشکلات این بخش را حل‌وفصل کرد، بیان میشود. نگاهی به مهم‌ترین استارتاپهای بخش کشاورزی که در کشورهای توسعه‌یافته مورد استفاده قرار گرفته و به‌عنوان راه میانبری برای رسیدن به اهداف این بخش طراحی شده است نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد، علاوه‌بر اینکه تلاش میشود استارتاپ‌هایی که توسط کارآفرینان، دانشجویان و نخبگان ایرانی در بخش‌های مختلف کشاورزی طراحی و اجرا شده است، معرفی و با نمونه‌‌های مشابه خارجی مقایسه شوند.
چالش‌ها و فرصت‌های بخش کشاورزی
کارشناسان بخش کشاورزی بیش از ده‌ها چالش گوناگون در حوزه کشاورزی کشور را شناسایی و راهکارهای متفاوتی را برای حل آن ارائه کردهاند. به اعتقاد آنان محصولات کشاورزی و دامی کشور درمقابل شرایط آب‌وهوایی نامساعد آسیب‌پذیری بالایی دارند و سالانه مقدار زیادی از منابع کشور ازجمله منابع آبی، خاکی، کود، آفت‌کش‌ها و... طی روش‌های سنتی آبیاری و کوددهی از بین می‌روند. این درحالی است که ایران با محدودیت منابع و زمین برای تامین نیاز غذایی جمعیت رو‌به‌رشد مواجه است و فعالیت‌های گسترده کشاورزی و دامداری اثرات مخربی به محیط‌زیست وارد کرده است. عدم‌اطلاع یا وجود اطلاعات ناقص از وضعیت و نیازهای هر محصول نیز هر ساله موجب از دست رفتن حجم زیادی از محصولات کشاورزی و دامی و درنتیجه کاهش بهره‌وری در این بخش میشود.
فعالان بخش کشاورزی بر این باورند که فعالیت‌های کشاورزی در ایران وابستگی زیادی به نیروی کار انسانی ماهر، آن‌هم در زمان و فصل مناسب دارد. این درحالی است که نیروی کار ماهر در بخش کشاورزی، طی سالهای اخیر به‌شدت کمیاب شده یا درصورت وجود نیروی کار ماهر، هزینههای به‌کارگیری نیروی کار، افزایش چشمگیری داشته است. به همین دلیل، حتی درصورت رفع تمام موانع موجود در این بخش، نبود نیروی کار ماهر که در زمان کاشت، داشت و برداشت محصول فعالیت‌های مربوطه را انجام دهد، خود به‌تنهایی چالش مهمی در بخش کشاورزی است.
گستردگی و تنوع روزافزون محصولات غذایی در جهان از یک‌سو و ظهور بیماری‌های گوناگون و صعب‌العلاجی که به‌واسطه تغذیه نامناسب ایجاد میشود از سوی دیگر، حساسیت مردم را برای استفاده از محصولات غذایی باکیفیت، تازه و ارگانیک بیشتر کرده است. بر این اساس، تولیدات بخش کشاورزی باید همگام با علائق و سلایق جوامع تولید و روانه بازار شود.
اما فارغ از موارد ذکرشده، دامداران و کشاورزان خرد و تولید‌کنندگان محصولات کشاورزی و دامی با مشکلاتی ازجمله گران بودن بسیاری از تجهیزات نوین کشاورزی و عدم به‌صرفه‌بودن تهیه این تجهیزات، وجود واسطه‌‌ها و دلالان متعدد و درنتیجه عدم‌دسترسی مستقیم کشاورزان به بازار و مصرف‌کنندگان نهایی نیز مواجه هستند. مشکلاتی که عمده کشورهای توسعه‌یافته توانستهاند به کمک فناوریهای مدرن و استفاده از استارتاپهای متنوع از سد آن عبور کنند.
استارتاپ‌ها در خدمت کشاورزی
زنجیره فعالیت استارتاپهای حوزه کشاورزی در چهار گروه خریدوفروش آنلاین، روش‌های نوین کشاورزی و کشاورزی دقیق، تسهیل بهبود فعالیت‌های مدیریتی و درنهایت ارتقای سطح علمی کشاورزان و شکل‌دهی شبکههای تخصصی تقسیم‌بندی میشود. کشورهای توسعه‌یافته طی دهههای اخیر استارتاپهای متعددی را با فناوریهای گوناگون طراحی و اجرا کردهاند که هرکدام از آنها قابلیت پوشش یکی از این گروه‌های چهارگانه را دارد. برای مثال در حوزه خریدوفروش آنلاین محصولات کشاورزی، استارتاپهای فروش مستقیم محصولات یا استارتاپهای تامین بذر و اقلام مصرفی و تجهیزات کشاورزی طراحی شده است. همچنین در گروه روش‌های نوین کشاورزی و کشاورزی دقیق، فناوریهای استارتاپی مانند کشت سلولی و محصولات آزمایشگاهی، تصویربرداری هوایی، سیستم آبیاری و کوددهی هوشمند تعریف و طراحی شده است.
برای ارتقای سطح علمی کشاورزان و شکل‌دهی شبکههای تخصصی، استفاده از پلتفرم‌های شبکه‌سازی راهکار استارتاپی مناسبی است که در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین طراحی و استفاده از پلتفرم مدیریت و برنامه‌ریزی فعالیت‌های کشاورزی یا پلتفرم ارائه‌دهنده اطلاعات و خدمات پشتیبان تصمیم شاخه‌ای از استارتاپهای قابل استفاده در حوزه کشاورزی برای تسهیل و بهبود فعالیت‌های مدیریتی این بخش است.
مدیریت کشاورزی به کمک استارتاپ‌ها
زنجیره سوم از فعالیت‌های استارتاپی در بخش کشاورزی، استارتاپ‌هایی را شامل میشود که در زمینه تسهیل و بهبود فعالیت‌های مدیریتی حوزه کشاورزی طراحی و اجرا شده است. این استارتاپ‌ها می‌توانند سهم بسزایی در رفع چالش‌های اساسی حوزه کشاورزی داشته باشند. به‌عبارت دیگر عدم‌مدیریت یکپارچه و کارآمد در حوزه کشاورزی را می‌توان به کمک استارتاپ‌هایی که به این منظور طراحی شده، مدیریت و اداره کرد. در این زمینه راه‌اندازی سیستم‌های ثبت خودکار وضعیت محصولات و نمایش این اطلاعات به صورت لحظه‌ای در قالب یک داشبورد مدیریتی یا طراحی پلتفرم‌های آنلاین برای جست‌وجو، مقایسه و استخدام موقت کارگران فصلی نیز می‌تواند در زنجیره فعالیت استارتاپ‌ها موفقیت‌های چشمگیری را حاصل کند.
استارتاپ‌ها در مسیر ارتقای دانش علمی کشاورزان
ارتقای سطح علمی کشاورزان و شکل‌دهی شبکههای تخصصی را می‌توان آخرین زنجیره فعالیت‌های استارتاپی دانست. در این بخش راهکارهای قابل اجرایی برای حل چالش‌های بخش کشاورزی مطرح شده است. برای مثال ترویج، آموزش و تامین تجهیزات مورد نیاز کشت محصولات کشاورزی در منزل یا محل مصرف، پلتفرم‌های آنلاین و آفلاین آموزش مهارت‌های کشاورزی و دامداری و برگزاری دوره‌های آموزشی– ترویجی کشاورزان به صورت آنلاین و آفلاین ازجمله راهکارهایی است که قابلیت اجرای آن توسط استارتاپهای مختلف وجود دارد.
FarmLogs
حوزه فعالیت: پلتفرم مدیریت و برنامه‌ریزی فعالیت‌های کشاورزی
محصول/خدمات: پلتفرم جامع مدیریت فعالیت‌های کشاورزی
گروه مخاطب: کشاورزان
موقعیت جغرافیایی و سال تاسیس: ایالات‌متحده آمریکا/ 2012
فناوریهای کلیدی: پلتفرم نرم‌افزاری، آنلاین
این شرکت به ارائه پلتفرمی نرم‌افزاری پرداخته که به کشاورزان در انواع فعالیت‌ها از مدیریت فعالیت‌های کشاورزی تا بازاریابی و فروش یاری می‌رساند. نرم‌افزار ارائه‌شده توسط این شرکت شامل بخش‌های بازاریابی، برنامه‌ریزی، گزارش‌دهی، ثبت خودکار فعالیت‌ها، تصویربرداری سلامت محصولات، بارندگی و موارد دیگر میشود.
آرادو
حوزه فعالیت: پلتفرم مدیریت و برنامه‌ریزی فعالیت‌های کشاورزی
محصول/خدمات: پلتفرم جامع مدیریت فعالیت‌های کشاورزی
گروه مخاطب: کشاورزان
موقعیت جغرافیایی و سال تاسیس: ایران/ 1396
فناوریهای کلیدی: پلتفرم نرم‌افزاری، آنلاین
این شرکت با ایجاد یک بستر فناورانه ارزش‌آفرین مبتنی‌بر مدیریت، تعامل و پایش بر پایه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، مشکلات همه مخاطبان درگیر در این حوزه‌ها را مرتفع ساخته و بستر کسب‌وکار را ترقی داده و کشاورزی را به سوی پیشرفت سوق می‌دهد.
Grow the Planet
حوزه فعالیت: پلتفرم آموزش و توانمندسازی
کل سرمایه تامین‌شده: 563.9 میلیون دلار
گروه مخاطب: خانگی
موقعیت جغرافیایی و سال تاسیس: ایتالیا/ 2011
فناوریهای کلیدی: پلتفرم نرم‌افزاری، آنلاین
این شرکت، به ارائه پلتفرم نرم‌افزاری آموزش‌وپرورش سبزیجات در خانه و همچنین کیت‌های پرورش آنها که شامل دانه، گلدان، خاک و کود است، می‌پردازد. پلتفرم ارائه‌شده توسط این شرکت به کاربر برای ایجاد یک باغچه خانگی کمک می‌کند. اطلاعات در ارتباط با نحوه ساخت و طراحی با توجه به فضای موردنظر کاربر، ارائه اطلاعات تکمیلی درباره ویژگی‌های گیاهان و نحوه رشد آنها و سیستم آبیاری لازم، ازجمله خدمات این شرکت است.
فارمکده
حوزه‌فعالیت: پلتفرم آموزش و توانمندسازی
خدمات/ ارائه‌دهنده خدمات مشاوره، آموزش و پیمانکاری در حوزه کشاورزی و صنایع بیوسیستم
گروه مخاطب: خانگی، کشاورزی
موقعیت جغرافیایی و سال تاسیس: ایران، گیلان/ 1394
فناوریهای کلیدی: پلتفرم نرم‌افزاری، آنلاین
این شرکت به متقاضیان خانگی و کشاورزان خدمات مشاوره، آموزش و پیمانکاری در حوزه کشاورزی و صنایع بیوسیستم ارائه می‌دهد. هدف گروه فارمکده نظم‌بخشی به فعالیت‌های کشاورزی و پیشروی با متدهای روز دنیا با توجه به نیاز افراد است. این خدمات در قالب مطالعات و امکان‌سنجی، تعمیر تاسیسات مکانیکی و ادوات کارخانه‌ها، هوشمندسازی مزارع، مدیریت پروژه و برنامه‌ریزی، مزایده فروش محصولات، کارگاه‌های آموزشی، همایش‌ها، رویدادها و خدمات پژوهشی و مشاوره به دانشجویان ارائه میشود.
ستلارم
حوزه فعالیت: سامانه هوشمند برای کمک به کشاورزی دقیق
محصول/خدمات: سامانه هوشمند برای کمک به کشاورزی دقیق
گروه مخاطب: کشاورزان
موقعیت جغرافیایی و سال تاسیس: ایران/ 1397
فناوریهای کلیدی: پلتفرم نرم‌افزاری، آنلاین، تصاویر ماهواره‌ای
این شرکت با ارائه تصاویر ماهواره‌ای امکان پایش مستمر زمین‌های کشاورزی و مزارع را برای کشاورزان فراهم می‌کند. همچنین کشاورزان می‌توانند با استفاده از این استارتاپ از تصاویر ماهواره‌ای اطلاعات مفید و ارزشمندی از زمین‌های کشاورزی به دست آورند. بسته‌های ارائه‌شده از سوی این شرکت شامل نقشه‌هایی از زمین است که به صورت مکانی شاخص‌هایی را از زمین کشاورز ارائه می‌دهد. این شاخص‌ها میزان سلامتی محصول و تراکم آن را نشان می‌دهد. بسته دیگر شرکت مربوط به عملکرد سالهای گذشته زمین از نظر سلامتی و مدیریت آن است. همچنین با استفاده از این پلتفرم این شرکت می‌توان با پایش زمین و برآورد میزان مدیریت زمین از سالهای گذشته و با توجه به اتفاقات جاری نظیر تگرگ، در هر زمان، میزان تولید محصولات سال پیش‌رو را تخمین زد.
استارتاپهای خرید و فروش آنلاین
همان‌طور که گفته شد زنجیره فعالیت استارتاپهای حوزه کشاورزی در چهار گروه طبقه‌بندی میشود؛ اولین زنجیره این بخش، خریدوفروش آنلاین است که درصورت طراحی درست و اجرای صحیح، سه چالش مهم بخش کشاورزی را برطرف می‌کند. نخست آنکه دست واسطه‌‌ها و دلالان را از بازار محصولات کشاورزی کوتاه کرده و درنتیجه هزینههای تولید و فروش محصولات کشاورزی و دامی را کاهش می‌دهد. افرادی که بر استفاده از محصولات کشاورزی و دامی باکیفیت، تازه و ارگانیک تاکید دارند، با اطمینان‌خاطر می‌توانند از استارتاپهای خریدوفروش آنلاین، محصولات مورد نیاز خود را تهیه کنند. همچنین درصورتی که استارتاپهای خریدوفروش آنلاین، تجهیزات و ادوات نوین کشاورزی را عرضه کنند، کشاورزان می‌توانند با قیمت‌‌های مناسب‌تری وسایل و تجهیزات مورد نیاز خود را بدون وجود واسطه‌‌ای خریداری کنند.
استارتاپهای کشاورزی نوین
زنجیره دوم در حوزه فعالیت استارتاپهای بخش کشاورزی را روش‌های نوین کشاورزی و کشاورزی دقیق تشکیل می‌دهد. این حلقه از زنجیره فعالیت استارتاپ‌ها، دستاوردهای مفیدی برای بخش کشاورزی به همراه دارد که مهم‌ترین آنها جلوگیری از هدررفت منابع آبی، خاکی، کودها و آفت‌کش‌ها است. مضاف‌بر این، جایگزین مناسبی در زمان نبود نیروی کار ماهر بوده و موجب قطع وابستگی کشاورزان به نیروی کار ماهر میشود. در این بخش نیز کشورهای توسعه‌یافته با استفاده از راهکارهای استارتاپی توانستهاند به اهداف خود دست یابند.
MissFresh
حوزه‌فعالیت: فروش محصولات کشاورزی و دامی
محصول/خدمات: خرده‌فروشی آنلاین محصولات کشاورزی و دامی
کل سرمایه تامین‌شده: 410 میلیون دلار
گروه مخاطب: کشاورزان و مصرف‌کنندگان نهایی
موقعیت جغرافیایی و سال تاسیس: چین/ 2014
فناوریهای کلیدی: پلتفرم نرم‌افزاری/ آنلاین
این شرکت یک بازار خرده‌فروشی آنلاین انواع محصولات کشاورزی و دامی تازه است. افراد می‌توانند با استفاده از اپلیکیشن این شرکت اقلامی مانند انواع میوه، سبزیجات، گوشت و تخم‌مرغ را سفارش دهند و شرکت حداکثر تا دو ساعت بعد از دریافت سفارش، محصولات را به مشتریان تحویل می‌دهد.
AgroStar
حوزه‌فعالیت: تامین بذر، اقلام مصرفی و تجهیزات
محصول/خدمات: پلتفرم آنلاین خرید و اقلام مورد نیاز کشاورزان
کل سرمایه تامین‌شده: 14 میلیون دلار
گروه مخاطب: کشاورزان
موقعیت جغرافیایی و سال تاسیس: هند/2008
فناوریهای کلیدی: پلتفرم نرم‌افزاری/ آنلاین
این شرکت یک پلتفرم آنلاین برای خرید اقلام مورد نیاز کشاورزان مانند دانه‌های انواع محصولات کشاورزی، انواع کودهای شیمیایی و ارگانیک، انواع آفت‌کش‌ها و تجهیزات کشاورزی خودکار ارائه کرده است.
Perfect Day Foods
حوزه‌فعالیت: کشت سلولی و محصولات آزمایشگاهی
محصول/خدمات: شیر مصنوعی
کل سرمایه تامین‌شده: 26.8 میلیون دلار
گروه مخاطب: افرادی که به دلیل مشکل گوارشی یا گیاه‌خوار بودن محصولات لبنی مصرف نمی‌کنند.
موقعیت جغرافیایی و سال تاسیس: ایرلند/ 2014
فناوریهای کلیدی: زیست‌فناوری و کشت سلولی
این شرکت نوعی شیر به بازار ارائه کرده است که برای به‌دست آوردن آن، دام نقشی ندارد. برای این منظور، این شرکت نوعی مخمر تولید کرده است که با تخمیر شکر، آن را تبدیل به پروتئین موجود در شیر می‌کند.
سلینو کاله
حوزه فعالیت: تولید فرآورده‌های غلاتی
محصول/خدمات: نان بدون گلوتن
گروه مخاطب: افرادی که به بیماری سلیاکی مبتلا هستند
موقعیت جغرافیایی و سال تاسیس: ایران، البرز/ 94
فناوریهای کلیدی: زیست‌فناوری
سلینو کاله، نام تجاری محصولات فاقد گلوتن کاله است. این شرکت با کمک متخصصان صنعت غذا و چند تن از پزشکان حوزه سلامت نان‌هایی را تولید و روانه بازار می‌کند که برای افراد مبتلا به سلیاک و کسانی که از آلرژی‌های گوارشی رنج می‌برند، مناسب است.
کشت‌کالا
حوزه فعالیت: فروش محصولات کشاورزی و دامی
محصول/خدمات: فروش آنلاین محصولات و تجهیزات کشاورزی و دامی
گروه مخاطب: کشاورزان و مصرف‌کنندگان نهایی
موقعیت جغرافیایی و سال تاسیس: ایران، آذربایجان‌شرقی/ 1393
فناوریهای کلیدی: پلتفرم نرم‌افزاری/ آنلاین
استارتاپ «کشت‌کالا» یک بازار فروش محصولات دامی، زراعی، باغی، تجهیزات و ادوات، نهاده‌ها، گیاهان دارویی و معطر و محصولات صنایع غذایی است. این شرکت با نام تجاری «آرمان تایماز ارس» توسط مرکز فناوری و توسعه صادرات ارس ایجاد شده است. کاربران برای خرید از این شرکت ابتدا باید با ثبت شماره‌تلفن همراه و سپس درج مشخصات فردی، عضو این مجموعه شده و مراحل ثبت و خرید سفارش خود را انجام دهند. این شرکت درحال حاضر ۸۰۰ کاربر فعال دارد و به‌طور مستقیم ۲۰۰ شغل ایجاد کرده است. نکته قابل‌توجه اینکه، شرکت کشت‌کالا، مجموعه‌ای از خرده‌فروشی محصولات کشاورزی و عمده‌فروشی ادوات و تجهیزات کشاورزی و دامداری را ارائه می‌دهد.