دستگاهها نشان میدهد که زنده است ولی علم میگوید دیگر زنده نخواهد شد؛ همینجاست که جدال برای نجات دادن و نجات ندادن شروع میشود. در همان لحظات حیاتی که خانوادهها متوجه میشوند عزیزشان دچار مرگ مغزی شده است میتوانند دو تصمیم مهم بگیرند؛ یا اینکه از اهدای عضو بگذرند و نسبت به بیماری و مشکلات هموطنان دیگر بیتفاوت باشند یا با اهدای عضو حداقل جان هشت بیمار دیگر را نجات دهند. طبق آخرین آمار منتشره در هر سه ساعت مرگ یک نفر به دلیل نرسیدن عضو اهدایی رقم میخورد اما اگر همه اعضای بدن اهدا شود جان 61 نفر از خطر مرگ نجات پیدا میکند.
تاریخچه
مفاخر پزشکی تمدن اسلام و ایران از جمله حکیم ابنسینا و سیداسمعیل جرجانی در نوشتههای خود به مساله انتقال اعضا اشاره دارند که این موضوع را شاید بتوان از اولین یادداشتها در این زمینه دانست، ولی موضوع پیوند اعضا به معنی معاصر آن، که همان جایگزینی یک عضو با عضوی مشابه است، در طب ایران سابقهای بیش از 80 سال دارد که پیوند قرنیه بوده و توسط شادروان دکتر «شمس» در تهران پایهگذاری شده و سپس این راه توسط شاگردان این استاد برجسته ادامه یافته است.
نظر نخست
ریهای برای نفس کشیدن
اهدای عضو از یک حادثه تلخ شروع میشود؛ یعنی یک نفر باید مرگ مغزی شود تا بتوان اعضایش را به یک بیمار اهدا کرد. شاید بتوان گفت اهدای عضو رخدادی است که در آن عدهای خوشحال هستند که جان دوباره میگیرند و عدهای ناراحت از اینکه عزیزشان را از دست میدهند.
اما واقعیت این است که بیماران زیادی هستند که با پیوند یک عضو میتوانند به زندگی خود ادامه بدهند و بدون آن جان خود را از دست میدهند. در این بین خانوادههای بیمار مرگ مغزی هستند که شاهرگ بیماران نیازمند عضو را در دست دارند.
نفسهای حسین از کودکی به شمارش افتاده بود. هنوز هم وقتی میخواهد در مورد دوران کودکیاش صحبت کند انگار نفس کم میآورد. سال 90 وقتی ریه دختری 24 ساله را به او اهدا کردند، دنیا برایش رنگ و بوی دیگری گرفت.
«تمام دوران درسیام با کپسول اکسیژن سپری شد. شاید گفتن این جمله راحت باشد؛ اما هیچ وقت نتوانستم یک روز کامل را در مدرسه باشم یا اینکه زنگ ورزش در کنار بقیه دوستانم باشم؛ زیرا به کپسول اکسیژن احتیاج داشتم و باید بعد از یکی دو ساعت به خانه برمیگشتم.
زمانی که فهمیدم قرار است ریه هدیه را به من پیوند بزنند نمیدانستم چطور باید از این خانواده تشکر کنم. دنیا برایم رنگ و بوی دیگری داشت. فکر اینکه بعد سالها دیگر از شر کپسول اکسیژن راحت میشوم ذوق زدهام میکرد. امروز با ریهای که از مریم گرفتهام میتوانم با خوانندگی پیام تمام بیماران نیازمند عضو را به گوش همه افراد کشورم برسانم.»
نظر دوم
پدرم دوباره زنده شد
خانوادههایی که نیازمند پیوند عضو هستند در برزخ سختی زندگی میکنند؛ برزخ انتظار و مرگ. هر روز باید منتظر باشند که بیمارشان جان خود را از دست بدهد و هر روز را هم باید با انتظار سپری کنند تا شاید زنگ تلفن به صدا دربیاید و خبر از اهدای عضو یک بیمار مرگ مغزی را که گروه خونیاش با گروه خونی بیمارشان یکی است، بدهد.
خانواده یوسف سال 88، زمانی که یوسف به دلیل تجویزهای بیمورد و تزریق آمپولهای نادرست قلبش آنقدر بزرگ شده بود که تنها 10 درصد کار میکرد این برزخ را تجربه کردهاند.
چرخ قسمت طوری چرخید که یوسف هم یکشبه وارد لیست بیماران پیوند عضو قرار گرفت. همان سال بود که پسر 20 سالهای که براثر تصادف مرگ مغزی شده بود قلبش را به یوسف اهدا کرد. همین اتفاق تلخ و شیرین باعث شد پدر دوباره زنده شود. یوسف که ماههای بیماریاش بسیار سخت و سریع گذشت و روزهای انتظار برای پیوند عضوش هم به سرعت بیماریاش گذشت در این باره میگوید: «تمام تلاشم این است که امانتدار خوبی باشم و از قلب این جوان به بهترین شکل مراقبت کنم. تنها کاری که میتوانم انجام بدهم این است که به خانواده اهدا کنند هر ماه سر بزنم تا شاید آنها هم غمشان کمی کم شود.»
چه اعضایی را میشود اهدا کرد؟
قلب، ریهها، کبد، رودهها، لوزالمعده و کلیهها قابل اهدا هستند. برخی از بافتهای بدن نیز مانند قرنیه، پوست، تاندون و غضروف، استخوان، مغز استخوان و دریچه قلب قابل پیوندند.
اولینها
علیاکبر ولایتی، رئیس هیات موسس دانشگاه آزاد اولین دارنده کارت اهدای عضو در کشور است.
پیوند قرنیه اولین پیوند اعضایی بود که در کشور ما 80 سال پیش انجام شد.
رونالد لی هریک در سال 1954 یعنی 63 سال پیش اولین فردی بود که یکی از کلیههای خود را به برادرش اهدا کرد.
آذر ۱۳۶۲ در بیمارستان شهید مصطفی خمینی در اولین عمل پیوند عضو، کلیه یک برادر به خواهر ۲۱ ساله او پیوند شد و خوشبختانه این پیوند کلیه بدون عارضه بود.
نویسنده: مطهره واعظی پور خبرنگار گروه پرونده