کاهش ترافیک در شهر تهران
عبور و مرور در سطح شهر تهران، نسبت به سال قبل رضایت نسبی از کاهش ترافیک را برای هر فردی ایجاد می‌کند. این موضوع را البته صرف قیاسی شخصی و با پرس‌وجو از دیگران مطرح می‌کنیم، چراکه هنوز آمار دقیقی در این‌باره منتشر نشده که دقیقا وضعیت ترافیک امسال به نسبت سال گذشته یا سال‌های گذشته به چه صورت بوده است.
هرچند محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران چندی پیش در این باره گفت: «تحقیقات و ارزیابی‌های دانشگاه علم و صنعت نشان می‌دهد در اوج صبح و عصر شاهد کاهش درصد ازدحام ترافیک هستیم، این مطالعات بر حسب داده‌های نقشه‌های گوگل انجام شده و دریافتیم میانگین درصد ازدحام اوج صبح از 4.30 درصد به 3.32 درصد رسیده است و در ساعت اوج عصر نیز این عدد از 10.71 به 6.82 رسیده است. گزارش‌هایی که مستند به سیستم جی‌پی‌اس اتوبوس‌هاست، نشان می‌دهد در خطوطی که به هر نحوی در بخشی از محدوده طرح ترافیک تردد دارند، زمان سفر حدودا سه درصد کاهش و تقاضای سفر افزایش یافته است که در موارد زیادی تقاضا برای اعزام اتوبوس فراتر از زمان‌بندی مقرر هم ثبت شده است.» اما نگاه نسبی به وضعیت ترافیک و قیاس آن با سال 96 کاهش ترافیک را نشان می‌دهد، موضوعی که البته کمی جلوتر می‌توانیم با تکیه بر برخی متغیر‌ها و اطلاعات و آمارها کمی آن را تصدیق کنیم.
محدوده طرح ترافیک 23 کیلومترمربع است و وسعت شهر تهران 780 کیلومترمربع؛ این قیاس گستره‌ای بین محدوده طرح و کل مساحت تهران شاید مع‌الفارق باشد و محدوده طرح بسیار ناچیز به نظر بیاید اما با این همه بازهم احساس عمومی اجماع بر کاهش ترافیک شهری در محدوده طرح دارد و شاید یکی از علت‌های این کاهش، دریافت عوارض از همه واردشوندگان به طرح باشد. به هرحال در سال‌های گذشته صرفا کسانی که سهمیه داشتند یا طرح روزانه خریداری می‌کردند امکان ورود به طرح داشتند، امسال اما این موضوع متفاوت شد و همه می‌توانستند وارد طرح شوند و البته عوارضش را هم پرداخت کنند. این پرداخت عوارض می‌تواند متغیری باشد بر کاهش ورود به محدوده طرح و کاهش ترافیک این محدوده.
کاهش آلودگی هوا
با سرکشی به سامانه کنترل کیفیت هوای تهران می‌شود در ارتباط با وضعیت آلودگی هوا در سال‌های مختلف تهران اطلاع کسب کرد. با همین روش و قیاس وضعیت آلودگی هوا در سال‌های 96 و 97 مشخص می‌شود در سال جاری وضعیت هوا به مراتب بهتر از گذشته بوده است. در گفت‌وگو با کارشناسان یکی از علل این امر بارش نزولات الهی و وزش باد و همچنین الزام به دریافت معاینه فنی توسط خودروها و جریمه خودروهای فاقد‌معاینه بوده است. مضاف بر این برخی دیگر نیز معتقدند طرح ترافیک جدید و دریافت عوارض از افرادی که وارد محدوده طرح می‌شوند و کاهش ورود به محدوده، یکی‌دیگر از عوامل کاهش آلودگی هوای پایتخت بوده است.
پورسیدآقایی در این‌باره هم به گرایش شهروندان به دریافت معاینه فنی برتر که تمرکز بیشتری بر آلاینده‌های خودروها دارد، اشاره کرده و چندی پیش گفته بود: «تاکنون نزدیک به ۹۲هزار خودرو موفق به دریافت معاینه فنی برتر شده‌اند. گزارش‌های تردد نشان می‌دهد تعداد خودروهایی که معاینه فنی برتر گرفته‌اند چهاربرابر خودروهایی است که فقط معاینه فنی عادی دارند.»
درآمد حاصل از طرح ترافیک
ابتدای گزارش آنجایی که از چرتکه‌اندازی‌ها و محاسبات روزهای نخست تصویب طرح جدید ترافیک گفتم، چشم‌انداز اینطور بود که طرح جدید در عین مبارزه با آلودگی هوا با ترافیک و با بی‌عدالتی، موجب افزایش درآمدهای شهرداری هم خواهد شد. هرچند پورسیدآقایی این را رد می‌کرد و عاقبت هم این‌گونه شد. طبق محاسبات همان روزها، به گفته محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران و بنا بر آمار پلیس راهور روزانه 123هزار خودرو در محدوده طرح ترافیک تردد می‌کنند.
از آنجایی که میانگین طرح جدید که دامنه 9هزار و 600 تومانی تا 36 هزار تومانی دارد، چیزی حدود 22هزار و 800 می‌شود که با ضرب این عدد در 123هزار خودرو ورودی به محدوده طرح چیزی حدود دومیلیارد و 800 میلیون تومان درآمد روزانه عاید شهرداری می‌شود که با چند ضرب و تقسیم، درآمد سالانه شهرداری باید به بیش از هزارمیلیارد تومان می‌رسید. اما طی یکی، دو روز گذشته محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران درآمد حاصل از طرح جدید را تا هفته گذشته ۲۰۶میلیارد تومان عنوان کرد. این یعنی مبلغی بسیار کمتر از چشم‌اندازی که بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان انتظارش را می‌کشیدند و حتی نصف درآمد حاصل از طرح ترافیک سال 96 چراکه در سال 96 در آمد حاصل از این محل به گفته خود پورسیدآقایی میلیارد تومان بوده است. البته خود پورسیدآقایی هم چشم‌اندازی برای سال 97 در ذهن داشت و اعلام کرد که درآمد همان مبلغ 400میلیارد تومان خواهد بود که بعید است در یکی، دو ماه پایان سال این حدود 200میلیارد تومان محقق و درآمد 97 با درآمد 96 برابر شود.
پورسیدآقایی در تشریح درآمدهای ناشی از طرح ترافیک 97 هم گفت: «براساس قانون ٢٠ درصد این مبلغ باید به توسعه مترو و ۴۰ درصد به سازمان حمل‌ونقل و ترافیک برای توسعه وسایل حمل‌ونقل عمومی واریز می‌شد، ۴۰ درصد باقی‌مانده نیز به حساب خزانه شهرداری ریخته شد و جزء درآمدهای عمومی شهرداری محسوب می‌شود. تا الان باید در حساب شهرداری از محل وصول درآمدهای طرح ترافیک مبلغ ۸۱ میلیارد تومان واریز می‌شد که تاکنون ۶۰ میلیارد تومان واریز شده و دلیل آن هم این است که به دلیل عدم‌تحقق بودجه سازمان حمل‌ونقل و مترو مجبور شدیم بخشی از این درآمدها را برای آنها در نظر بگیریم تا صرف توسعه حمل‌ونقل عمومی شود و مابقی را نیز به حساب شهرداری واریز کردیم.»
کاهش درآمد خوب یا بد؟
از آنجایی که درآمد حاصل از طرح ترافیک هزینه توسعه و تجهیز حمل‌ونقل عمومی می‌شود، این کاهش درآمد می‌تواند آسیب‌هایی را متوجه این حوزه کند اما با این همه کاهش ترافیک، کاهش نسبی آلودگی هوا و... می‌تواند به‌عنوان ثمره طرح جدید باشد که هزینه آن هم همان کاهش درآمدهای شهرداری است. بالاخره می‌توان با این درآمد و قیاس آن با سال‌های گذشته اینطور نتیجه‌گیری کرد که میزان ورودی به محدوده طرح ترافیک نصف یا حداقل خیلی کمتر از گذشته شده است.
* نویسنده : ابوالقاسم رحمانی روزنامه‌نگار