همین چند روز قبل در اتاق سردبیر اجرایی نیویورکتایمز، روی میز جوزف کان یک پاکت گذاشته شد. او کاغذ را باز کرد و لیستی صد عنوانی را روبهروی خودش دید. این 100 کتاب مطرحترین تولیدات نشر جهان در سال 2025 هستند، البته از نگاه منتقدان و روزنامهنگاران نیویورکتایمز. لیستی که از ژاپن تا هند و از هند تا کانادا در آن حضور دارند. بالای برگه نوشته شده: 100 Notable Books of 2025(100 کتاب مورد توجه نیویورکتایمز در 2025). انتشار این 100 عنوان، هم بازار تولیدات را دچار تغییرات جدی خواهد کرد و هم نشان میدهد مهمترین منتقدان نشریات جهان روی کتابها تمرکز بیشتری داشتند. سریع برویم سر اصل مطلب. 100 کتاب مورد توجه نیویورکتایمز چه نکاتی را در خود دارد؟
1- آینده از آنچه در کتابها میبینید به شما نزدیکتر است: اگر 100 کتاب برتر نیویورکتایمز را به دو دسته داستانی و غیرداستانی تقسیم کنیم، با یک وجه اشتراک مواجه میشویم. در هر دو دسته، حضور جدی کتابهای آیندهنگرانه دیده میشود. تولیدات دیستوپیا (ضد آرمانشهری) یا رمانهای نوشتهشده بر پایه رئالیسم جادویی که توجهشان را به آینده بشر متمرکز کردهاند یا حتی تولیدات غیرداستانی و متمرکز بر جستارهای فرهنگی که آینده زیست دیجیتال را مورد بررسی قرار دادهاند از نکات مهم لیست 100 کتاب برتر نیویورکتایمز هستند.
2- زنها همچنان سهم بالاتری دارند: نزدیک به 60 درصد از کتابهای مورد توجه نیویورکتایمز را زنها نوشتهاند. از این نظر به مانند سالهای گذشته نویسندگان زن سهم بالاتری را در تعداد کتابهای مورد تأیید منتقدان نیویورکتایمز کسب کردهاند. البته این سهم در تولیدات غیرداستانی کمتر است و زنان و مردان در تولیدات غیرداستانی سهم نسبتاً برابری دارند؛ هرچند که سهم مردان در کتابهای حوزه تاریخ و جستارهای جامعهشناختی و متون علمی بیشتر است و زنان بر کتابهای زندگینامهای متمرکز شدهاند. در حوزه ادبیات داستانی هم سهم مردها به حدود 40 درصد میرسد.
3- تاریخ زیادی جدی است: چه در تولیدات داستانی و چه در کتابهای غیرداستانی حضور تاریخ و آثار تاریخی دیده میشود. حدود 10 اثر در حوزه ادبیات غیرداستانی موضوعشان تاریخ است و چیزی نزدیک به همان تعداد (8 اثر) در ادبیات داستانی مربوط به تولیداتی با پسزمینه تاریخی هستند. از کتابهای ضداستعماری گرفته که عمدتاً مورد توجه نویسندگان چندملیتی قرار گرفته تا کتابهای مربوط به جنگ جهانی اول و دوم که چند موردی از آنها در لیست 100تایی نیویورکتایمز به چشم میخورند.
4- چندملیتیها بیشتر و بیشتر میشوند: نکته قابلتوجه دیگر لیست نیویورکتایمز حضور قابلتوجه نویسندگان چندملیتی در سالهای گذشته است. حدود ۱۰ درصد از نویسندگان لیست رسانه آمریکایی، چندملیتیهایی هستند که عمدتاً رگ و ریشههای آمریکایی و آفریقایی دارند. از طرفی برخی از کشورها مانند آلمان، روسیه، ایتالیا و عمده کشورهای اروپای شرقی هیچ نمایندهای در بین تولیدات مطرح نیویورکتایمز ندارند و برخی از کشورها مانند فرانسه با تککتاب در لیست حضور پیدا کردهاند.
5- انبوه کتابهای درباره هوش مصنوعی: در میان کتابهایی با موضوع جستارهای فرهنگی و اجتماعی، هوش مصنوعی از موضوعات موردتأکید است. کتابهایی که توجهشان را روی تولیدات مربوط به حوزه هوش مصنوعی گذاشتهاند.
درمجموع تولیدات نشر در سال جاری نشان میدهد باید منتظر کتابهایی با موضوع علمی و تخیلی و فانتزی که ترسیم آینده را صورتبندی میکنند و یا کتابهایی که با موضوع تاریخ، روایت تازهای ارائه میدهند یا حتی تاریخ علم و تکنولوژی را دوباره در دست بررسی قرار دادهاند، باشیم. کتابهایی که احتمالاً بخش مهمی از آن در سالهای آینده، در قالبهای دیگر رسانههایی همچون سریال و فیلم به مخاطبان خواهند رسید. البته نباید این نکته را فراموش کرد که لیست اعلامی نیویورکتایمز در فروش هم اثر جدی و قابلتوجهی خواهد گذاشت. اثری که در همین چند روز آینده خودش را در بازار کتاب ایالات متحده و دیگر نقاط جهان نشان خواهد داد.
