صبح امروز، ساختمان ابن‌سینای دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات حال‌وهوای متفاوتی داشت؛ جایی که پس از چند روز رقابت فشرده و نفس‌گیر، پنجمین رویداد ملی کرسی‌های آزاداندیشی با حضور دکتر بیژن رنجبر، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی و دانشجویی رسماً به کار خود پایان داد. سالن‌ها و راهرو‌هایی که دیروز میزبان مناظره‌های پرحرارت دانشجویان در شش محور تخصصی از سلامت تا سیاست و اقتصاد بود، امروز رنگ اختتامیه گرفته بود؛ اما هنوز انرژی بحث‌ها، صدای استدلال‌ها و هیجان تیم‌هایی که تا مرحله نهایی رقابت کرده بودند در فضا جریان داشت. پایان‌بندی امروز تنها پایان یک رویداد نبود؛ بلکه جمع‌شدن جوانانی بود که ماه‌ها از مهرماه تا آبان، از رقابت استانی تا مجازی و سپس حضوری، مسیر 11 هزار تیمی را طی کرده بودند تا جایگاه ۴۸ تیم برتر و نهایتاً 22 تیم نهایی را رقم بزنند. در این دوره از رویداد،  تیم های یاسا از محور سیاسی، رشد سبز از محور سلامت، تبسم از محور فرهنگی، راه‌جویان آزاد  از محور اقتصادی، ره تو از محور اقتصادی و کوشک از محور هنر و معماری رتبه اول را به خود اختصاص دادند

 دکتر بیژن رنجبر در مراسم اختتامیه پنجمین رویداد سراسری رقابت‌های دانشجویی کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه آزاد، کرسی‌های آزاداندیشی را «کارخانه جوشش حیات فکر» توصیف کرد. وی با طرح این پرسش که چرا آزاداندیشی مهم است؟ تأکید کرد: «اهمیت این موضوع به این دلیل است که حیات از تضاد ‌زاده می‌شود، نه از سکون.» 
دکتر رنجبر با اشاره به یکی از اصول علمی عمیق و لطیف ترمودینامیک، گفت: «هیچ نظمی از دل سکون و یکنواختی به وجود نمی‌آید و نظم، فرزند اختلاف است؛ اختلاف دما، اختلاف فشار و اختلاف اندیشه‌ها. اگر در عالم هیچ اختلاف دمایی وجود نداشت، نه بادی می‌وزید، نه ابری می‌بارید و نه حیاتی شکل می‌گرفت. اگر همه چیز مساوی بود، هیچ‌چیز ممکن نبود.»  وی کرسی‌های آزاداندیشی را همان اختلاف دما، شکستن سکون فکری و ضربه‌ای آرام بر در بسته ذهن توصیف کرد که حقیقت را بیدار می‌کند. 
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، آزاداندیشی را «جرئت قدم‌زدن بر لبه جهان» توصیف کرد و با ارجاع به مثنوی مولانا گفت: «داستانی وجود دارد از کسی که می‌گوید «از ترس افتادن، از رفتن ماندم»، اما پیر او پاسخ می‌دهد: اگر نمی‌خواهی بیفتی، هرگز نایست؛ یا راه برو، یا پرواز کن.» 
وی ادامه داد: «آزاداندیشی یعنی گفت‌وگو و قدم‌گذاشتن در لبه احتمال، نهراسیدن از به چالش کشیدن و رهاکردن تعارف‌های بیهوده. گاهی در جلسات رسمی هر کس با خودش قرار می‌گذارد: سؤال نپرسم که مبادا سخت شود، چالشی نکنم که نکند سوءتفاهم شود؛ اما اگر سؤال نپرسیم، حقیقت تنها می‌ماند و اگر چالش نسازیم، فکر از نفس می‌افتد.» 
دکتر رنجبر آزاداندیشی را مترادف با فرهنگ و اخلاق گفت‌وگو دانست و با استناد به آیه‌ای از قرآن کریم گفت: «خداوند می‌فرماید «فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ» بشارت بده به کسانی که سخن‌ها را می‌شنوند و بهترین را برمی‌گزینند.»
وی این آیه را قانون طلایی کرسی‌های آزاداندیشی خواند و تأکید کرد: «شنیدن، مقایسه و داوری سه ستون خرد در این فضا هستند.» 
وی همچنین به نهج‌البلاغه و سخن امام علی(ع) اشاره کرد و گفت: «امام علی(ع) می‌فرماید: یک رأی، یک مرد است؛ دو رأی، یک امت.»  
دکتر رنجبر با تأکید بر اینکه کرسی‌های آزاداندیشی میدان امت‌سازی فکری است، گفت: «در فضای آزاداندیشی، افراد می‌توانند نظرات متفاوت خود را مطرح کنند به این‌گونه که کسی حرفی بزند، دیگری مخالفت کند، سومی بگوید «من با هر دوی شما مخالفم» و چهارمی آرام بنشیند و در دل بگوید «جالب شد، ادامه بدهید»؛ در چنین فضایی اندیشه‌ها نمی‌میرند، بلکه تکثیر می‌شوند.»  رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: «هیچ‌کس از اشتباه نمرده، اما از فکرنکردن چرا.» 
وی همچنین درباره افرادی که با اعتمادبه‌نفس زیاد نظر خود را بیان می‌کنند، تأکید کرد: «اعتمادبه‌نفس فقط وقتی خطرناک است که با اطلاعات کم ترکیب شود؛ یعنی نوعی مواد منفجره فکری.»  دکتر رنجبر آزاداندیشی را زیست‌شناسی فرهنگ توصیف کرد و با ارجاع به مدل‌های زیستی توضیح داد که ارزش کرسی‌های آزاداندیشی را می‌توان با مثال‌های ژنتیکی و اکولوژیکی درک کرد.  
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: «در ژنتیک می‌دانیم که تنوع ژنی پیشران تکامل است، در اکولوژی می‌دانیم که تنوع زیستی ضامن بقاست و در ترمودینامیک، ناهمگنی سازنده جریان انرژی است.»  
دکتر رنجبر افزود: «در فرهنگ نیز دقیقاً چنین است؛ جامعه‌ای که فقط یک‌صدا دارد، دیریازود از حرکت می‌افتد و جامعه‌ای که صدا‌های متکثر دارد، به جریان می‌افتد.»  
وی کرسی‌های آزاداندیشی را «آزمایشگاه فرهنگ پویا» توصیف کرد و با تأکید بر اینکه آزاداندیشی، تمرین تحمل است نه تکنیک جدال، گفت: «برای جامعه‌ای که می‌خواهد پیش برود، تنها یک مهارت حیاتی وجود دارد؛ مهارت شنیدن. شنیدن به معنای توانایی گوش‌دادن به رقیب فکری است، بدون اینکه در لحظه اول دنبال پاسخ له‌کننده باشیم، بدون ترس از غلبه نشدن و بدون تصور اینکه حقیقت فقط در انحصار ماست.» 
او با استناد به سخن امام معصوم(ع) افزود: «نصف حرف برادرت را بر بهترین احتمال حمل کن» و این را «اخلاق شنیدن» خواند. 
دکتر رنجبر آزاداندیشی را عاملی دانست که دانشگاه را از سکون حرارتی نجات می‌دهد و توضیح داد: «اگر دینامیک فکری در دانشگاه پایین باشد، دمای اندیشه یکسان می‌ماند و طبق یک اصل ساده، وقتی همه دما‌ها یکسان شود، هیچ جریانی شکل نمی‌گیرد.» 
وی افزود: «کرسی‌های آزاداندیشی «تفاوت دمای فکری» ایجاد می‌کنند؛ ایده‌های داغ، پرسش‌های تیز، نقد‌های خنک و تحلیل‌های ژرف در این فضا جریان می‌یابند و فرهنگ دانشگاهی به پویایی می‌رسد.»  دکتر رنجبر با تأکید بر اینکه آزاداندیشی تربیت «انسان گفت‌وگوگر» است، گفت: «دانشجویی که تمرین گفت‌وگو نداشته باشد، در آینده شهروندی منفعل خواهد شد. اما اگر در کرسی‌ها تربیت شود، مسئولیت‌پذیر می‌شود، جرئت ابراز دارد، توان استدلال می‌یابد، شخصیت اجتماعی‌اش شکوفا می‌شود و از همه مهم‌تر، از فکرکردن نمی‌ترسد.»  وی با اشاره به سخن مولانا یادآور شد: «ترسناک‌ترین چیز در جهان امروز، یک انسان بی‌سؤال است نه یک انسان بی‌پاسخ. آدمی که مزه پرسش را چشید، دیگر به‌سادگی به سکوت بازنمی‌گردد.» 
دکتر رنجبر، آزاداندیشی را راهی برای جلوگیری از انجماد فرهنگی توصیف کرد و توضیح داد: «انجماد فرهنگی بدترین نوع مرگ است؛ مرگی آرام، بی‌صدا اما عمیق. پیش از آنکه تمدن‌ها با جنگ شکست بخورند، با انجماد فکر شکست می‌خورند و درمان آن فقط یک چیز است: گفت‌وگو.» 
وی تأکید کرد: «گفت‌وگوی واقعی، نه سخنرانی‌های طولانی است، نه تکرار شعار‌ها و نه مجالس تأیید متقابل، بلکه شامل سؤال، نقد، پاسخ و جرئت شنیدن است.»
دکتر رنجبر با استناد به سخن امام علی(ع) گفت: «امام علی(ع) می‌فرمایند مَنِ اسْتَقْبَلَ وجُوهَ الآراء، عَرَفَ مَواقِعَ الخَطَـا کسی که آراء مختلف را بشنود، جای خطا را می‌شناسد.» 
وی همچنین آزاداندیشی را «احترام به حقیقت» دانست، نه احترام به صدا‌های بلندتر و تأکید کرد: «حقیقت نه به دست کسی می‌افتد که بلندتر سخن می‌گوید و نه به دست کسی که محبوب‌تر است، بلکه به سراغ کسی می‌رود که صادق‌تر می‌پرسد.» 
رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به برگزاری این مراسم‌ها و آموزه‌های آن گفت: «همه این موارد یک پیام دارند: حقیقت نیازمند جمع است، نیازمند تضارب و نیازمند گفت‌وگو.» وی تأکید کرد: «ادب در سخن، برهان در فکر و عشق به حقیقت «منشور کرسی‌های آزاداندیشی» را تشکیل می‌دهند.» 
دکتر رنجبر تأکید کرد: «امروز پایان یک مراسم نیست، بلکه آغاز یک مسیر است؛ مسیر دانشگاهی که می‌خواهد فرهنگ گفت‌وگو را نه در شعار بلکه در عمل جاری کند.» 
رئیس دانشگاه آزاد در پایان گفت: «این مسیر متعلق به نسلی است که می‌خواهد فکر کند، بپرسد، نقد کند و رشد کند و امیدواریم روزی فرابرسد که آزاداندیشی در دانشگاه‌ها نه یک مراسم، بلکه بخشی از زندگی روزمره باشد.»

کرسی‌های آزاداندیشی در هر سال بر اساس بازخورد‌ها اصلاح شد

فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد نیز در آغاز این مراسم با قرائت پیام مقام معظم رهبری به اولین دوره رویداد کرسی‌های آزاداندیشی گفت: «در این پیام آمده است «اقدام عملی در راه‌اندازی کرسی‌های آزاداندیشی و رقابت گسترده گروه‌های دانشجویی، بی‌گمان در شمار افتخارات دانشگاه آزاد اسلامی ثبت خواهد شد. از مدیریت دانشگاه و دانشجویان عزیز شرکت‌کننده متشکرم. این سنت حسنه باید در این دانشگاه و دیگر دانشگاه‌های کشور ادامه یابد ان‌شاءالله.»
وی در ادامه با بیان اینکه رویداد سراسری رقابت تیم‌های دانشجویی در کرسی‌های آزاداندیشی رویدادی است که از سال ۱۳۹۹ در شش محور آغاز شده، خاطرنشان کرد: «این رویداد مختصاتی منحصربه‌فرد دارد. این رویداد در هر سال بر اساس بازخورد‌های استادان و دانشجویان اصلاح شده و «امروز به یک فناوری پخته» رسیده است که با دریافت بازخورد‌ها همچنان بهتر خواهد شد.» 
وی رقابتی‌شدن کرسی‌ها را «یکی از کار‌های مهم» دانست و افزود: «هرچند موارد مشابه در کشور وجود دارد، اما از هر موضوعی سخن می‌گویند؛ درحالی‌که ما در دانشگاه آزاد کرسی‌ها را در شش محور تخصصی برگزار می‌کنیم.» 
جهان‌بین ادامه داد: «مفهوم مخالف و موافق در این کرسی‌ها با «موافق و منتقد» جایگزین شده و تأکید شد که «هر منتقدی مخالف نیست و انتقاد به معنای مخالفت نیست»، در واقع در این رویداد بانک عظیمی از گزاره‌ها از طریق استادان و تیم‌ها جمع شده است. اکنون فقط در مرحله نهایی ۹۰ گزاره در حوزه‌های مختلف داریم که شرکت‌کنندگان درباره‌اش بحث کرده‌اند.» 
وی با اشاره به روند افزوده‌شدن «استاد راهنما» به تیم‌ها، گفت: «سال اول دیدیم ملایر خیلی شکوفا عمل کرد؛ بررسی کردیم متوجه شدیم استاد راهنما دارند. از آن سال استاد راهنما‌ها به این رویداد پیوستند و تشکل‌ها، بسیج و کانون‌ها هم به این عرصه آمدند.» 
معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد با تأکید بر اینکه مسئله اصلی در کرسی‌های آزاداندیشی استدلال، استناد و اخلاق‌مداری در بحث است، گفت: «داوران رویداد از سلایق مختلف سیاسی انتخاب شده‌اند و «بهترین‌ها» در این بخش حضور دارند.» 
وی با بیان اینکه وجود ۱۱ هزار تیم و ۶ هزار استاد، چیزی نیست که در کشور نمونه داشته باشد، اظهار کرد: «این رویداد فقط یک رویداد نیست، بلکه عبور از آموزش حافظه‌محور به یادگیری کاربردی، گفت‌وگوی سازنده و تمرین عملی است.» 
جهان‌بین افزود: «در این رویداد ۱۱ هزار تیم دانشجویی حضور داشتند و ۷ هزار کرسی؛ یعنی ۷ هزار نشست علمی برگزار شده که همه ثبت شده‌اند، همچنین ۶ هزار استاد مشاور تیم‌ها را همراهی کرده و ۱۳۰۰ استاد در داوری مشارکت داشته‌اند.» 
وی مهم‌ترین دستاورد رویداد را «ثبت کیفی مباحثات» دانست و گفت: «ادب گفت‌وگو، قدرت استدلال و استناد تیم‌ها را هر کسی دید واقعاً شگفت‌زده شد.» 
وی با اشاره به آمار تیم‌های شرکت‌کننده در این رویداد، گفت: «در سال اول ۱۴۶۰ تیم داشتیم، امسال ۱۱۸۳ تیم. بیشترین حضور در محور فرهنگی با ۲۹۸ تیم بود؛ محور اجتماعی ۲۱۵۴ تیم، سیاسی ۸۶۲ تیم، اقتصادی ۷۲۶ تیم. همچنین از همه استان‌ها تیم داشتیم؛ از استان‌های کمتربرخوردار تا برخوردار.»  معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد با گرامیداشت یاد و نام «دانشمند مجاهد شهید طهرانچی» گفت طنین صدای او در قرائت پیام رهبر انقلاب در اولین دوره رویداد «هنوز در جان ماست.»

اخلاق در روند مناظرات رعایت شد

 در ادامه مراسم جمشید صباغ‌زاده، قائم‌مقام رئیس دانشگاه در واحد علوم و تحقیقات با اشاره به اینکه «افتخار گفت‌وگو و مناظرات» در این رویداد برای او بسیار ارزشمند بوده، دو نکته مهم را موردتوجه قرار داد. نخستین نکته، رعایت اخلاق در روند مناظرات بود. وی توضیح داد: «نظر مخالف مطرح می‌شد، جواب داده می‌شد، اما اخلاق رعایت می‌شد؛ چیزی که همه به آن نیاز داریم. اخلاق در مباحثات و رعایت تفاوت‌هاست که بسیار مهم است.» 
صباغ‌زاده نکته مهم دوم را «استدلال داشتن» عنوان کرد و افزود: «برایم جالب بود که وقتی دانشجو به نظر موافق یا مخالف گوش می‌داد، استدلال می‌آورد. این درس بزرگی است که ما در این جلسات می‌آموزیم. تنها اینکه حقیقت را دوست داشته باشیم کافی نیست؛ اگر حقیقت را دوست داشته باشیم اما نتوانیم از آن استفاده کنیم، ناقص است.» به گفته او، این جلسات سبب می‌شود دانشجویان «پخته‌تر» شوند؛ امری که جامعه نیز به آن نیاز دارد. در پایان مراسم، از تیم‌ها و دانشجویان برگزیده در محور‌های مختلف با اهدای لوح تقدیر و جوایز تجلیل شد. 

مطالب مرتبط را بخوانید:

ارزیابی داوران پنجمین دوره کرسی‌های آزاداندیشی از روند رقابت‌ها

دانشجویان از تجربه حضور در کرسی‌های آزاداندیشی می‌گویند