پریا ناصری – محمدحسین یحیایی، گروه دانشگاه: همایش ملی «شاهرود؛شهر معلمان دین و اخلاق» که از روز چهارشنبه در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود آغاز به کار کرده بود، پس از برگزاری سه پنل تخصصی با عناوین «روحانیت، اخلاق و دین»، «عرفان، اخلاق، حکمت و قدرت نرم فرهنگی ایران» و «عرفان، اخلاق، جامعه ایرانی و گردشگری» در روز دوم به کار خود پایان داد. در جریان برگزاری این همایش از میان ۹۰ مقاله دریافتی، ۱۵ مقاله بهعنوان برگزیده انتخاب و ارائه شدند و از پژوهشگران منتخب و اعضای دبیرخانه علمی و اجرایی تقدیر به عمل آمد. «فرهیختگان» در ادامه با استادان حوزه و دانشگاه حاضر در این همایش به گفتوگو پرداخته که در ادامه مشروح آن را از نظر میگذرانید.
فتحبابی برای یک تحول فرهنگی
مهدی نوید ادهم، دبیر کمیته فرهنگ و تمدن ایران و اسلام و دبیر کل هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی، با ابراز خرسندی از حضور در همایش ملی «شاهرود؛ شهر معلمان دین و اخلاق» در گفتوگو با «فرهیختگان» عنوان کرد: «این همایش فتحبابی برای یک تحول فرهنگی در منطقه است؛ تحولی که با بهرهگیری بهینه از عرفان اسلامی و زدودن ابهامات و کجبرداشتهایی که در این حوزه وجود دارد، رقم خورده است.»
او با بیان این مطلب که برگزاری این همایش با الهام از فرمایشات مقام معظم رهبری که شاهرود را شهر معلمان دین و اخلاق نامیدند، صورت گرفته، افزود: «مطالب سخنرانان و مقالات ارائهشده معطوف به همین موضوع نشان میدهد شاهرود ظرفیت آن را دارد که به قطب گردشگری تمدنی و معنوی تبدیل شود و دیگران هم چه در سطح داخلی و چه در سطح بینالمللی از آن بهره ببرند.» نویدادهم در ادامه بیان داشت: «این همایش با سیاستگذاری و برنامهریزی کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران شورای عالی انقلاب فرهنگی و با تلاشهای دکتر ولایتی برگزار شده است که خوشبختانه با استقبال ویژه مسئولان استان سمنان، فرهیختگان، صاحبنظران، مردم و استادان دانشگاه آزاد اسلامی استان همراه شد.»
او درباره هدف از برگزاری این همایش گفت: «هدف نخست پاسداشت مفاخر ارزشمندی است که در این دیار حضور داشتهاند؛ کسانی که آثار فکر و اندیشهشان نهتنها در کشور، بلکه در سطح جهانی مطرح بوده است. بهعبارتی هنگامی که از بایزید بسطامی به عنوان سلطان عارفان یاد میشود، باید دانست که عرفان و ادبیات ایرانی و اسلامی ما تحتتأثیر این بزرگمرد قرار دارد؛ کسی که خود به شاگردی امام صادق(ع) افتخار میکرد. همچنین شیخ ابوالحسن خرقانی نیز شاگرد این امام بزرگوار بود، هرچند با فاصله زمانی، اندیشه و فکر او را مطرح میکرد. این دو شخصیت برجسته عرفان نظری و عرفان عملی را توأمان مطرح کردند و عرفان را از کنج عزلت بیرون کشیده و در خدمت مردم جستوجو نمودند. همچنین راهیابی به ساحت الهی را در خدمت به مردم یافتند.»
او با بیان این مطلب که تشویق به نوعدوستی و مردمدوستی از آموزههای این بزرگان بود، افزود: «همچنین آنان تفکر سالم، صلحدوستانه و ملایم را ترویج میکردند. از طرفی جامعه امروز نهتنها در سطح داخلی بلکه در سطح جهانی نیز به دلیل رواج زیست مدرنیته، انسانها را با بحران هویت و معنا در زندگی و نیاز به مباحث اخلاقی، فرهنگی و معنوی روبهرو کرده است. مشکلی که اندیشمندان ما همواره به آن اندیشیده و به چرایی زیست انسان فکر کردهاند.»
ادهم ادامه داد: «کتابها، تحقیقات و پژوهشهای مختلفی در این زمینه انجام شده که اندیشههایی مانند خرقانی و بسطامی میتوانند پاسخی برای اینگونه پرسشها در زندگی انسان معاصر باشند.» او با بیان این مطلب که مشکلات روانی انسان معاصر، ناشی از حجم عظیم دادههایی است که با آن مواجهه بوده است افزود: «این حجم از اطلاعات که بهصورت سیلآسا و بمبارانگونه با آن مواجه است، او را دچار استرس میکند که در این میان، خلوت با خدا، معنویتگرایی و گرایش به مفاهیم عرفانی میتواند آرامشبخش بوده و زندگی را معنادار سازد.»
ادهم در پایان عنوان کرد: «به نظر من برگزاری چنین همایشهایی درباره آموزههای معنوی و دینی، میتواند پاسخ مناسبی به نیازهای انسان عصر حاضر باشد. امید آن میرود که با فهمی دقیق، آگاهانه و عارفانه و متناسب با مقتضیات زمان از معارف دینی، این مباحث رواج یافته و تعالیم ارزشمند ائمه و پیروان مکتب ایشان را در سطح داخلی و بینالمللی بگسترانیم.»
فرصتی برای تبدیل گردشگری به رشد معنوی
احمد روشنی، عضو هیئت علمی و پژوهشگر حوزه فرهنگ و تمدن نیز در گفتوگو با «فرهیختگان» بازاندیشی فلسفه مدیریت محیط و جامعه در چهارچوب انسانمحوری را با استناد به اندیشههای فلسفه و عرفان اسلامی شخصیتهایی مانند ابوالحسن خرقانی و بایزید بسطامی، ضرورتی اجتنابناپذیر برای تحقق تمدن نوین اسلامی-ایرانی برشمرد و افزود: «این دو عارف بزرگ با الهام از مفاهیم متعالی اسلامی در تجربههای عرفانی خود، مکان را نهتنها به عنوان فضای فیزیکی، بلکه ظرفی برای تجلیات الهی و رشد معنوی انسان معرفی کردهاند؛ جایی که بایزید با فلسفه وحدت وجود، نگاهی توحیدی به فضای جغرافیایی ارائه میدهد و خرقانی با تأکید بر تقوی و اخلاق عملی، مسئولیت ساخت فضاهای پاک و معنوی را بر دوش انسان میگذارد.» او در ادامه تصریح کرد: «تحلیل این اندیشهها در حوزه مفهوم مکان و جامعه، نشان میدهد شهرها و فضاهای جغرافیایی در نگاه عرفان اسلامی، تنها مجموعهای از ساختمانها نیستند، بلکه فضاهای مقدسی هستند که وقایع معنوی در آنها رخ میدهد، بنابراین برنامهریزیهای فضایی باید در خدمت تکامل معنوی و اخلاقی جامعه باشد.»
روشنی در ادامه با بیان اینکه توسعه گردشگری جامعهمحور مبتنی بر حکمت و عرفان اسلامی در منطقه شاهرود، فرصتی برای زندهکردن این میراث غنی در این منطقه است، اضافه کرد: «با استفاده از آموزههای خرقانی و بسطامی، میتوان مسیرهای گردشگری عرفان اسلامی، فضاهای تأملگاه و رویدادهای فکری-معنوی طراحی کرد که نهتنها به رونق اقتصادی منطقه کمک میکند، بلکه مشارکت جامعه محلی را در فرایند توسعه محقق میسازد.»
این پژوهشگر در پایان خاطر نشان کرد: « این رویکرد، گردشگری را به فرصتی برای رشد معنوی تبدیل میکند و جامعه محلی نهتنها میزبان، بلکه معلم و انتقالدهنده ارزشهای عرفانی ناب به گردشگران است و منطقه شاهرود به مرکز جذب گردشگرانی تبدیل میشود که به دنبال یافتن معنا و ارتباط عمیقتر با محیط و جامعه هستند.»
نمونهای از یک روش بنیادین در معرفی مفاخر
مصطفی حسینیشاهرودی استاد حوزه در گفتوگو با «فرهیختگان»، ضمن قدردانی از برگزارکنندگان این همایش و تقدیر از زحمات رئیس دانشگاه شاهرود، معاونان و مسئولان شهرستان شاهرود، گفت: «نکتهای که در این همایش بسیار برجسته بود، برگرفته بودن نام آن از فرمایشات مقام معظم رهبری است که شاهرود را «شهر معلمان دین و اخلاق» نامیدند. مکان برگزاری رویداد نیز مکان آموزشی بود و دوستان حاضر همه از معلمان بودند و ما نیز همچون دانشآموزانی در خدمت ایشان بودیم.»
حسینی با بیان این مطلب که در این همایش، نمونهای از یک روش بنیادین را مشاهده کردیم که بر اساس آن، بزرگان خود را بشناسیم و اندیشههای آنان را درک کنیم، افزود: «هدف ما این بوده این بزرگان را به عنوان الگو به نسل حاضر و آیندهسازان کشور معرفی نماییم؛ چراکه چنین شخصیتهایی داشتهایم که رفتارشان شایسته الگوبرداری بوده و باید آنان را به عنوان معلمانی که باید از آنها بیاموزیم، بشناسیم و قدردانشان باشیم.»
او با بیان این مطلب که شاهرود از نظر فرهنگی بسیار غنی است و شایستگی نامگذاری و میزبانی این همایش را دارد، تصریح کرد: «خدا را شاکریم که این همایش توانست گامهای نخست را در مسیر معرفی ظرفیتهای معنوی و فرهنگی منطقه بهخوبی بردارد و امیدواریم در آینده نیز شاهد برگزاری همایشهایی مشابه با دستاوردهای ارزشمندتر باشیم.» حسینی با بیان این مطلب که شاهرود از نظر فرهنگی بسیار غنی بوده و شایسته نامگذاری و محل برگزاری این همایش بوده، تصریح کرد: «خدا را شاکریم که این همایش، گامهای ابتدایی را در این مسیر بهخوبی برداشت و امید داریم در ادامه، شاهد چنین خروجیهایی باشیم.»
ضرورت ایجاد زبان مشترک برای ترغیب جوانان به فرهنگ
حسن بلخاری، مدیر و استاد عالی گروه مطالعات دانشگاه هنر تهران درگفتوگو با «فرهیختگان» نیز هدف از برگزاری همایش «شاهرود؛ شهر معلمان دین و اخلاق» را معرفی جایگاه بینظیر و بیبدیل شاهرود و بسطام عنوان کرد و افزود: «عظمت این منطقه در میراث فرهنگی، اخلاقی، تمدنی و اندیشهای ما ریشه دارد. بنابراین برگزاری چنین همایشی ضرورتی انکارناپذیر است؛ چراکه در این دو روز، تنها بخش اندکی از عظمت شاهرود و بسطام بیان و ارائه میشود. امیدواریم این جریان همچنان ادامه یابد و شاهرود و منطقه آن بیش از پیش به ایرانیان و جهانیان شناسانده شود.» او درباره نقش دانشجویان و جوانان در اشاعه فرهنگ گفت: «نقش ما در این میان بسیار حائز اهمیتتر است؛ چراکه ما باید با ایجاد زبان و زمان نو و ارائه معانی نو و تازه نسل جوان را جذب کرده و روحیه حقطلبی دانشجویان را به سمت فرهنگ بکشیم.» بلخاری در پایان درباره شرط تحقق ترغیب دانشجویان به سمت مسائل فرهنگی افزود: «این امر نیازمند کشف زبان زمان و بیان مطالب به گونهای بوده که بتوانیم مسائل را برای آنان جذاب و قابل بهرهبرداری کنیم.»
گفتنی است در بخش پایانی روز دوم، آیین رونمایی از مجموعهای از آثار علمی و عرفانی مرتبط با مفاخر شاهرود برگزار شد. در این مراسم، از کتابهای «علامه علی عابدی شاهرودی»، «سیر تطور در عرفان» اثر استاد اسماعیل منصوری لاریجانی، «مقام محمود» درباره شخصیت مرجع عالیقدر آیتالله العظمی سیدمحمود شاهرودی و کتاب «سدرهپوش» اثر نرگس وفایی درباره شهید رضا نادری رونمایی شد. این مراسم با حضور مهدی نوید ادهم دبیر کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، مرتضی مطیعی نماینده ولیفقیه در استان سمنان، استاد اسماعیل منصوری لاریجانی استاد فلسفه، استاد غلامحسین اعوانی چهره ماندگار فلسفه، حجتالاسلام سیدمحمود شاهرودی (نوه آیتاللهالعظمی شاهرودی) و حسینعلی سمیعی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود برگزار شد.