رضا رحیمی، کارشناس آب و انرژی: نیمه نخست سال جاری در حالی پایان یافت که صنعت برق کشور با یکی از سخت‌ترین و پیچیده‌ترین شرایط چند سال اخیر روبه‌رو شد. از یک‌سو خشکسالی و کاهش بی‌سابقه منابع آبی، توان تولید نیروگاه‌های برق‌آبی را به کمتر از ۲۰ درصد ظرفیت واقعی کاهش داد و عملاً 7 هزار مگاوات از توان بالقوه تولید کشور را از دسترس خارج کرد، از سوی دیگر، افزایش کم‌سابقه دمای هوا موجب رشد شدید مصرف و فشار مضاعف بر شبکه شد و تقاضای اوج مصرف برق کشور به بیش از 77 هزار و 500 مگاوات رسید که 30 درصد از ظرفیت تولید برق کشور بیشتر است. در چنین شرایطی انتظار می‌رفت کشور با بحران گسترده و حتی فروپاشی شبکه مواجه شود و با وجود این دشواری‌ها، وزارت نیرو با اتخاذ رویکردی چندوجهی و استفاده همزمان از سیاست‌های توسعه ظرفیت تولید و مدیریت هوشمند مصرف توانست تابستانی سخت را با کمترین چالش پشت سر بگذارد. این رویکرد نه‌تنها مانع فروپاشی شبکه و خسارات گسترده شد، بلکه امکان تداوم فعالیت صنایع بزرگ و حیاتی کشور را نیز فراهم کرد؛ امری که در نهایت ضامن حفظ ثبات اقتصادی و اجتماعی کشور بود.
افزایش ظرفیت تولید
در نیمه نخست سال جاری، صنعت برق کشور شاهد رشد قابل‌توجه ظرفیت تولید بود. تنها در بخش تجدیدپذیر، تولید برق خورشیدی به بیش از دوهزار مگاوات رسید؛ رقمی که معادل کل ظرفیت وارد مدار شده طی 20 سال گذشته است. در بخش حرارتی نیز با اجرای طرح‌های متنوع از جمله احداث واحد‌های جدید نیروگاهی، ارتقای توان واحد‌های موجود و رفع محدودیت‌های فنی، نزدیک به پنج هزار مگاوات به ظرفیت تولید کشور افزوده شد. علاوه بر این، اجرای ۱۴ مگاپروژه کلان شامل احداث نیروگاه‌های حرارتی، تکمیل به‌موقع تعمیرات اساسی، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، تأمین پایدار سوخت نیروگاه‌ها، توسعه و رفع محدودیت شبکه‌های انتقال و فوق توزیع همگی به افزایش کارایی و تاب‌آوری شبکه کمک شایانی کرد.

مدیریت مصرف و کاهش تقاضا

در نیمه نخست سال جاری وزارت نیرو صرفاً به توسعه ظرفیت تولید بسنده نکرد و در کنار آن، با تدوین و اجرای ۳۶ بسته مدیریت مصرف، مجموعه‌ای از اقدامات متنوع را در بخش‌های خانگی، اداری، کشاورزی و صنعتی به اجرا گذاشت. نتیجه این اقدامات آن بود که با وجود افزایش دما و شرایط جوی سخت‌تر نسبت به سال گذشته، تقاضای مصرف برق عملاً 3 درصد کاهش یافت. این کاهش مصرف بدون مشارکت مردم و همکاری بخش‌های مختلف ممکن نبود و نشان از موفقیت سیاست‌های فرهنگ‌سازی و مدیریت تقاضا داشت. تنها در حوزه مقابله با مراکز غیرمجاز استخراج رمزارز بیش از 250 هزار دستگاه ماینر در سراسر کشور کشف و ضبط شد که میزان مصرف انرژی برق ماهانه این دستگاه‌ها معادل مصرف برق حدود دومیلیون مشترک خانگی ارزیابی می‌شود.

حمایت از تولید

بروز قطعی‌ها گرچه آسیب‌زاست؛ اما آمار‌ها نشان می‌دهد تحویل برق به صنایع بزرگ در تابستان با وجود محدودیت‌هایی که مورد اشاره قرار گرفت، نه‌تنها کاهش نیافت، بلکه در مقایسه با سال گذشته افزایش نیز داشت. به‌عنوان نمونه تحویل برق به بخش فولاد ۱۹ درصد و به بخش سیمان ۲ درصد رشد داشته و در مجموع تحویل برق به کل صنایع کشور با افزایش ۸ درصدی همراه بوده است. این اقدامات به معنای جلوگیری از توقف تولید، صیانت از اشتغال و حفظ جریان صادراتی کشور در شرایط تحریم و فشار‌های خارجی است. مجموعه اقداماتی که نشان می‌دهد وزارت نیرو با اولویت‌بندی، برق صنایع حیاتی، کشاورزی و بخش‌های حساس را تأمین کرد و در کنار آن با اعمال محدودیت مصرف در ادارات و استفاده از همه ظرفیت‌های کشور، تلاش کرد آثار کمبود تولید به‌طور عادلانه میان بخش‌های مختلف توزیع شود. به‌طورکلی مروری بر دستاورد‌های یادشده نشان می‌دهد وزارت نیرو نه‌تنها در تابستان سال جاری در حوزه برق با یک بحران بی‌سابقه مواجه بود، بلکه توانست آن را با اقدامات مدیریتی چندبعدی پشت سر بگذارد. نتیجه این تلاش‌ها حفظ پایداری شبکه، جلوگیری از خاموشی‌های گسترده و کنترل تبعات اقتصادی و اجتماعی بحران بود. اگرچه خاموشی‌های خانگی به‌عنوان تجربه‌ای ناخوشایند در ذهن برخی شهروندان باقی‌مانده است، اما واقعیت این است که انتقاد از خاموشی‌های خانگی، بدون درنظرگرفتن شرایط ویژه سال جاری و اقدامات گسترده وزارت نیرو، نادیده‌گرفتن حقیقت است. وزارت نیرو در تابستان سال جاری با اتکا به توسعه چشمگیر ظرفیت تولید، اجرای ده‌ها پروژه زیرساختی، مدیریت دقیق مصرف و توزیع عادلانه بار، توانست تابستانی سخت را پشت سر بگذارد. تجربه امسال نشان داد صنعت برق کشور در مسیر افزایش تاب‌آوری و تنوع‌بخشی به منابع تولید گام‌های بلندی برداشته و با تداوم این مسیر می‌توان امید داشت که در سال‌های آینده حتی در شرایط سخت‌تر نیازی به اعمال محدودیت‌های خانگی نباشد.