دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، در حال تغییر سیاست اعلامی خود علیه روسیه تقریباً برای اولین بار پس از روی کار آمدنش است.
او در ابتدا درباره روسیه مثبت سخن میگفت و در برهههایی انتقاداتی در کنار مواضع مثبت مطرح میکرد، اما در جریان نشست سران در مجمع عمومی سازمان ملل، روند را بهطور کلی تغییر داد و موضعگیریهایی تماماً منفی اتخاذ کرد.
ترامپ روسیه را ببر کاغذی توصیف کرده، از توان اوکراین برای دفاع از خود تمجید و تأکید کرده این کشور میتواند به خاک روسیه حمله و بخشهایی از آن را تصرف کند.
به نظر میرسد رئیسجمهور آمریکا علاوه بر خشم از حضور ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه در رژه چین، از ورود پهپادهای منسوب به این کشور به حریم هوایی ناتو عصبی است.
نکات
درباره تحولات جدید میان آمریکا و روسیه نکات ذیل حائز اهمیت هستند.
۱. ورود پهپادها و ریزپرندهها به حریم هوایی لهستان و دانمارک که هر دو عضو ناتو هستند، پیام بسیار مهمی به آلمان است، زیرا دو کشور در شرق و شمال آلمان شاهد نقض حریم هوایی خود بودهاند. آلمانها به دلیل نزدیکی جغرافیایی در ضدیت با روسها جدیت داشته و از توان مالی بیشتری نسبت به فرانسه و انگلیس برای تأمین نیازهای اوکراین برخوردارند.
2- غرب از اوکراین یک سکو برای به چالش کشیدن روسیه ایجاد کرده و علاوه بر ایجاد فرسایش از طریق زمینی، با تسلیح این کشور به پهپادهای انتحاری و موشکهای کروز دوربرد، در عمق خاک روسها دست به انهدام تأسیسات مدنی، نظامی و اقتصادی میزند. حملات انتقامجویانه روسها علیه اوکراین به هر میزان که گسترده باشد، قادر به متوقف کردن تهاجمات به عمق خاکشان از سمت اوکراینیها نیست. اوکراین در چهارمین سال جنگ، با از دست دادن یکپنجم خاک، صدها هزار کشته و زخمی، میلیونها آواره در داخل و خارج و همچنین صدها میلیارد دلار زیان، چیز زیادی برای از دست دادن ندارد. آنها حملات هماهنگ با ۷۰۰ تا ۸۰۰ پهپاد را تحمل میکنند. این روند نشان میدهد روسها برای کشیدن ترمز حملات به عمق خاک خود نمیتوانند به حملات علیه خاک اوکراین دلخوش کنند. این حملات هرچند بزرگ باشند، اثر کمی بر تغییر رفتار دشمن دارند. از اینرو مسکو تصمیم گرفته علیه دولتهای ناتو چالش ایجاد کرده و زبانههای آتش را به آنها نزدیک کند.
3- روسیه پیش از این تهدید کرده بود در صورت مجهز شدن اوکراین به سلاحهای دوربرد برای هدف قرار دادن عمق خاکش، تسلیحاتی برای هدف قرار دادن غرب در اختیار دشمنان این مجموعه قرار خواهد داد. با اینحال آنها در دور جدید تحرکات نیمهمستقیم عمل کرده و با دستان آشکار، اروپای شرقی و شمالی را طعمه تحرکات کردهاند.
4- روسیه علاوه بر حضور مستقیم در تنشهای پهپادی شرق اروپا، بلاروس را نیز به کار گرفته است. آنها در ابتدا هم بلاروس را به کار گرفتند، اما این کشور پس از مدتی در حال تبدیل شدن به هدف ناتو برای تهاجم بود. مسکو برای جلوگیری از این اتفاق بهسرعت سلاحهای هستهای خود را در اختیار مینسک قرار داد و اعلام شد بلاروس قدرت تصمیمگیری درباره استفاده از آنها را در دست دارد. در شرایطی که بلاروس به سلاحهای هستهای تاکتیکی مجهز شده و میتواند از ظرفیت پهپادی عظیم روسها در عمق دو هزار کیلومتری استفاده کند، تنبیهش به گزینهای پرمخاطره برای ناتو تبدیل شده است. لهستانیها ادعا میکنند پهپادها از خاک بلاروس وارد کشورشان شده و مینسک در اینباره مسئولیت دارد، اما آنچه مشخص است، گزینههای قاطعی علیه بلاروس وجود ندارد.
5- ترامپ پیش از اجلاس آلاسکا و تا مدتی پس از آن در موضعگیریها چندان به روسیه نمیتاخت و اظهاراتش عمدتاً مثبت بود. آنچه تغییری در این رویه داد، حضور پوتین در رژه نظامی چین و اتفاقات آن بود. ترامپ همان زمان بلافاصله روسیه و کره شمالی را به طراحی توطئه علیه آمریکا با مشارکت چین متهم کرد. گرچه دولت روسیه این اتهامات را به نرمی رد کرد، اما این انعطاف مانع تغییر نگاه آمریکا نشد.
6- ترامپ روسیه را در سه حوزه تهدید کرده است:
الف) ترامپ اوضاع اقتصادی روسیه را بد توصیف کرده و میگوید این وضعیت فرصت مناسبی برای ضربه به آنهاست. منظور ترامپ از اشاره به اقتصاد روسیه افزایش ریسکهای مرتبط با آن و تهدید به اعمال تحریمهای بیشتر است. این تحریمها در پی تحولات دیدار آلاسکا مورد استفاده قرار نگرفتند، اما حالا تهدید آنها بازگشته است.
ب) رئیسجمهور آمریکا که پیش از این خواهان اتمام سریع جنگ بود، از ادامه یافتن آن بهمنظور فرسایش توان روسها حمایت کرده است. بیشتر سمتوسوی این تهدید ترامپ، تضعیف توان نظامی روسهاست. ترامپ روسها را به طولانی ساختن جنگ زمینی تهدید کرده که میتواند از نظر تلفات نیروهای نظامی و تجهیزات برای روسها دشوار باشد.
ج) جنبه دیگر تهدید ترامپ، پاکسازی خاک اوکراین و حتی تصرف بخشهایی از خاک اصلی روسیه توسط اوکراینیهاست. این حرکت پیش از این نیز انجام شده است؛ جایی که فشارهای نظامی اوکراین باعث شد روسیه از استان میکولایف و بخشهایی از استانهای خرسون و زاپروژیا در جنوب اوکراین خارج شود. اوکراینیها همچنین به استان کورسک در خاک روسیه حمله کرده و بخشهایی از آن را برای مدتی قابل توجه تصرف کردند.
ترامپ میداند پوتین بهسختی میتواند پس از چهار سال جنگ شدید و پرتلفات، از دست رفتن تصرفات و بخشی از خاک کشورش را برای مردم و طبقه سیاسی روسیه توجیه کند. رئیسجمهور آمریکا روسها را به ضربه حیثیتی تهدید کرده که در شرایطی میتواند سامان دولت و ثبات داخلی آنها را تحت تأثیر قرار دهد.