فاطمه موسوی کریمی، وقایع اسرائیلیه: «میان حماس که فرزندانمان را در اسارت دارد و دولتی که به دلایل سیاسی حاضر به آزادی آنها نیست، گرفتار شدهایم.» این سخنان پدر یکی از گروگانهاست که در تظاهرات اخیر در تلآویو، همراه هزاران نفر دیگر به خیابان آمده بود. تلآویو در روزهای اخیر و تنها یک هفته پس از آنکه بنیامین نتانیاهو از حمله زمینی جدید به غزه سخن گفت، بار دیگر به صحنهای پرتنش تبدیل شد. میدانهای اصلی شهر، بزرگراهها و حتی اطراف ستاد ارتش اسرائیل شاهد حضور گسترده مردمی بودند که خسته از جنگ طولانی غزه، برای پایان دادن به جنگ و آزادی گروگانها تجمع کردند. اعتراضاتی که بهطور همزمان در اورشلیم و حیفا نیز برگزار شد و به باور تحلیلگران، یکی از بزرگترین و پرشورترین تجمعات ۲۲ ماه گذشته بوده است. تجمعاتی که فراتر از یک حرکت اعتراضی، به بحرانی برای مشروعیت دولت نتانیاهو بدل شدهاند. به گفته مجله ۹۷۲+ در تلآویو ۵۰۰ هزار نفر و در کل اسرائیل یک میلیون نفر در این تظاهراتها شرکت کردهاند.
میدان گروگانها؛ قلب اعتراضات
میدان معروف به «میدان گروگانها» در تلآویو بار دیگر کانون اصلی تجمعات بود. هزاران نفر همراه با خانوادههای گروگانها پرچم و پلاکاردهایی در دست داشتند که روی آنها نوشته شده بود: «جنگ را متوقف کنید» و «گروگانها را بازگردانید». جمعیت بسیار اندکی از فعالان حقوق بشر عرب-اسرائیلی تصاویر کودکان گرسنه در غزه را حمل میکردند؛ صحنهای که تا همین چند ماه پیش در اسرائیل بهندرت دیده میشد؛ اما اکنون به نمادی از شکاف اخلاقی و عمق بحران انسانی بدل شده است.
با این حال، پلیس به صراحت هشدار داد که معترضان اجازه حمل تابلوهایی با واژه «نسلکشی» یا اشاره مستقیم به «قحطی» را ندارند و حتی تجمعی که قبلاً برای ۵ هزار نفر مجوز داده بود را به ۵۰۰ نفر تقلیل داد و تهدید کرد در غیر این صورت مجوز را باطل میکند.
لیران برمن که دو برادرش در حمله ۷ اکتبر به اسارت درآمدند، در سخنرانی خود گفت: «گسترش جنگ فقط گروگانها را در معرض خطر بزرگتری قرار میدهد. توافقی روی میز است، اما این فرصتها همیشگی نیستند. این شاید آخرین شانس برای بازگرداندن عزیزان باشد.»
معترضان تنها به میدانها بسنده نکردند. آنها جاده اصلی تلآویو به اورشلیم را بستند، لاستیکها را به آتش کشیدند و ترافیک سنگینی ایجاد کردند. پلیس با استفاده از آبپاش وارد عمل شد و دهها نفر را بازداشت کرد.
اسرائیل خاموش میشود؛ اعتصاب سراسری
یکی از شاخصترین ابعاد اعتراضات اخیر، گستردگی آن بود. مدارس، دانشگاهها، کسبوکارها و حتی حملونقل عمومی تعطیل شدند. رستورانها و کافهها کرکرهها را پایین کشیدند و دو تئاتر اصلی تلآویو اجرای خود را لغو کردند.
اتحادیههای قدرتمند پزشکان، وکلا و استادان دانشگاه نیز به اعتصاب پیوستند. روزنامه هاآرتص گزارش داد که هنرمندان، ورزشکاران و چهرههای سرشناس اسرائیلی هم در کنار خانوادههای گروگانها ایستادهاند. در عرصه ورزش نیز، در میان فریادهای «آنها (اسرا) را به خانه بازگردانید» هواداران، بازیکنان دو تیم هاپوئل و اشدود در ۵۰ ثانیه نخست پس از سوت داور، از انجام بازی خودداری کردند تا انتقاد خود را از سیاستهای نتانیاهو در عدم قبول آتشبس در غزه و تبادل اسرا به نمایش بگذارند. اقدامی نمادین برای یادآوری سرنوشت ۵۰ گروگانی که هنوز در غزه در اختیار حماس هستند.
صدای سیاستمداران و چهرههای مشهور
اعتراضات تنها در سطح خیابان باقی نماند. پای سیاستمداران و چهرههای شناختهشده هم به میان کشیده شد. یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون، در پیامی اعلام کرد: «ما امروز کشور را تعطیل کردهایم، زیرا گروگانها مهره نیستند که دولت آنها را فدای اهداف جنگی کند؛ آنها شهروندانی هستند که باید به خانوادههایشان بازگردند.» یوآو گالانت، وزیر دفاع پیشین، نیز هشدار داد: «ما وظیفهای مهم داریم: همه گروگانها باید بازگردند. تنها یک راه وجود دارد: ابتدا آزادی گروگانها و سپس نابودی کامل حماس.» حتی گَل گَدوت، بازیگر هالیوودی مشهور، در میدان گروگانها حاضر شد و در ویدئویی دیده شد که همسر یکی از گروگانها را در آغوش گرفته و دلداری میدهد.
تقابل مستقیم با دولت
دولت نتانیاهو اما روایت دیگری دارد. اسحاق هرتزوگ، رئیسجمهور، از آزادی گروگانها حمایت کرد اما گفت فشارها باید بر حماس متمرکز باشد، نه بر دولت اسرائیل.
اعضای کابینه راستگرای نتانیاهو لحن تندتری داشتند. بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی، اعتراضات را «کمپینی منحرف و به سود حماس» نامید. میکی زوهر، وزیر فرهنگ، بستن جادهها را «اشتباهی بزرگ و پاداشی به دشمن» دانست. در مقابل، بنی گانتس، رهبر دیگر اپوزیسیون، دولت را متهم کرد که به جای پذیرش مسئولیت گروگان بودن شهروندان، خانوادهها را هدف حمله قرار داده است.
بحران در ارتش؛ از شور آغازین تا سرخوردگی
از مهمترین تحولات این روزها، تغییر محسوس در روحیه نیروهای ذخیره ارتش اسرائیل است. اگر پس از حمله ۷ اکتبر هزاران نفر زندگی شخصی خود را رها کردند تا به خدمت بازگردند، اکنون پس از دو سال تصویر کاملاً دیگری دیده میشود.
طبق پژوهش دانشگاه عبری اورشلیم، حدود ۲۵/۷ درصد از نیروهای ذخیره انگیزه خود را بهشدت کاهشیافته توصیف کردند و ۱۰ درصد دیگر نیز افت نسبی انگیزه داشتند. ۴۷ درصد هم احساسات منفی نسبت به دولت و مدیریت جنگ ابراز کردند.
در میان مردم و حتی سربازان شک و تردیدهای جدی درباره اثربخشی عملیات زمینی برای نجات گروگانها وجود دارد. تجربه تلخ سال گذشته هنوز در حافظه عمومی زنده است. همین خاطره اکنون به یکی از مهمترین دلایل مخالفت خانوادهها و بخشی از نیروهای ذخیره با ادامه حمله زمینی تبدیل شده است.
یکی از پزشکان ارتش گفت: «من بخشی از سیستمی نخواهم بود که میداند گروگانها را خواهد کشت. این فکر شبها خواب را از من میگیرد.» رونی زهوی، خلبان ذخیره، نیز تصریح کرد: «این جنگ کاملاً سیاسی است، هیچ هدفی ندارد جز آنکه نتانیاهو در قدرت بماند.» بر اساس گزارش شبکه ۱۲ اسرائیل ارتش برای حمله به غزه، قصد دارد حدود ۲۵۰ هزار نیروی ذخیره دیگر را فرا بخواند.