حدود نیم قرن پیش تراشهساز آمریکایی یعنی شرکت «اینتل» تمام نگاهها را به سمت خود جلب کرد به گونهای که بازار تراشههای کامپیوترهای شخصی را از آن خود کرده بود و در سال 2000 میلادی هم به دومین شرکت باارزش جهان تبدیل شد. این شرکت هنوز هم به رغم ورود شرکتهای متعدد فعال در این عرصه، جایگاه خوبی در عرصه تراشهسازی دارد و با توجه به رقم بازار آن که به 100 میلیارد دلار میرسد، نه تنها در رده 15 ارزشمندترین شرکتهای ساخت تراشه در دنیا قرار دارد بلکه عملاً هیچ یک از تراشههای پیشرفته مورد استفاده در هوش مصنوعی را تأمین نمیکند و بخش اعظمی از تراشههایی که در فناوری هوش مصنوعی در آمریکا مورد استفاده قرار میگیرد، از سوی کشورهای دیگر تولید میشود. «اینتل» زمانی، نماد قدرت فنی و تجاری آمریکا به شمار میآمد و حالا به تازگی هدف یارانهها و حمایتها قرار گرفته است. اما خبرها حکایت از آن دارد که دونالد ترامپ به دنبال ملیسازی و بومیسازی فناوری ساخت تراشهها در آمریکاست.
نیمهرساناها، رکن اساسی رقابت در دنیای AI
نیمهرساناها بیش از هر زمان دیگری، کلید قرن 21 هستند به طوری که در حال حاضر یکی از ارکان حیاتی دفاعی در رقابت هوش مصنوعی میان آمریکا و چین به شمار میروند و کشورها به واسطه دسترسی به این قابلیت میتوانند پیروزی یا شکست را تجربه کنند. حتی تاجران آزاد به اهمیت استراتژیک نیمهرساناها اذعان و ابراز نگرانی کردهاند که اتکا به تراشههای پیشرفته تولید شده توسط TSMC که در تایوان تولید میشوند، تهدید نسبت به تهاجم چینیها محسوب میشود. هنوز هم تراشهها، آزمایشی برای طرفداران سیاست صنعتی هستند و فرایند تولید آنها، شگفتی تخصصگرایی، پیچیدگی و جهانیسازی است. تحت این شرایط، دخالت در بازارها، مستعد شکست است؛ همان طور که «اینتل» به وضوح نشان میدهد.
اینتل و جایگاهی که باید برای آن بجنگد
«گوردون مور» یکی از بنیانگذاران شرکت اینتل، در سال 1965 پیشبینی کرد که تراشهها در سالهای پیش رو با سرعت بیشتری رشد خواهند کرد. این شرکت طی یک دهه، قانون «مور» را در زندگی جاری کرد و به طراحی و ساخت پردازندههایی پرداخت که نیروی سرورها و بعدها کامپیوترهای شخصی را تأمین میکرد. دولت ترامپ چندی پیش اعلام کرد که در حال سرمایهگذاری سهم 10 درصدی در این شرکت است که آن را به بزرگترین سهامدار اینتل تبدیل میکند. اما این شرکت در دو دهه اخیر، صنعت تراشه را از دست داده و در این مسیر خطاهای متعددی را مرتکب شده است به طوری که هم از سود حاصل از توسعه بازار گوشیهای هوشمند جا ماند و هم در بهرهمندی از ابزارهای لیتوگرافی پیشرفته ناکام ماند و در حال حاضر هم نتوانسته سهمی از رونق بازار گوشیهای هوشمند را از آن خود کند. بین سالهای 2021 تا 2024، درآمد اینتل تا یک سوم کاهش یافت و از حدود 80 میلیارد دلار به بیش از 50 میلیارد دلار تنزل کرد.
کاهش 50 درصدی ارزش بازار اینتل
اینتل، سال گذشته قریب به 20 میلیارد دلار زیان خالص را به ثبت رساند. طی پنج سال گذشته، ارزش بازار این شرکت تا حدود نصف کاهش یافته و به حدود 100 میلیارد دلار رسید که باعث شد جایگاه خود را به عنوان برترین تراشه ساز دنیا از دست دهد و جایگاهش را نیز به شرکتهایی چون «آرم»، انویدیا، و TSMC واگذار کرد. اما با توجه به جایگاهی که این شرکت تا پیش از این در اختیار داشت، به رغم افتی که طی این سالها با آن دست و پنجه نرم کرده، هنوز هم مورد توجه دولت آمریکاست و دولت ترامپ تلاش میکند آن را احیا کند. بخش اعظمی از تراشههای پیشرفته که برای تولید گوشیهای هوشمند و هوش مصنوعی حیاتی هستند، در حال حاضر بیشتر توسط شرکت TSMC تولید میشوند و از این رو، غولهای فناوری آمریکا به شدت به این شرکت وابستگی دارند و البته کارشناسان معتقدند که شدت وابستگی به یک تأمینکننده بسیار میتواند خطرناک باشد.
اینتل، یکی از معدود شرکتهایی است که میتواند به رقیب سرسختی برای این شرکت تایوانی تبدیل شود. اما برای این مهم، این شرکت به چیزی بیشتر از یارانههای دولتی نیاز دارد. اگر این شرکت به دنبال احیای قدرت خود در صنعت تراشهسازی است، باید تکه تکه شود. این شرکت طی تاریخ تأسیس خود، تراشههای خود را طراحی و تولید کرده است. این فرایند، به این شرکت امکان استفاده از قابلیتهای خود را داده تا محصولاتی با کیفیت بهتر تولید کنند. از اواسط دهه 2010، برداشتن گامهای اشتباه پی در پی در فرایند تولید، باعث شد این شرکت از TSMC عقب بیفتد. محروم ماندن اینتل از این مزایا، باعث شد پردازندههای این شرکت نتوانند با پردازندههای شرکت AMD رقابت کنند. اینتل در سال 2021 نیز تولید بیشترین تراشههای پیشرفته خود را برونسپاری کرد و به TSMC سپرد. اینتل در سال 2019، حدود 84 درصد از بازار جهانی تراشههای PC و 94 درصد از تراشههای سرورها را تحت کنترل داشت. تا سال 2024، این آمار به ترتیب به 69 و 62 درصد کاهش یافت.
غولهای فناوری خدمات ابری مانند آمازون، گوگل و مایکروسافت که زمانی به اینتل وابسته بودند، اکنون با استفاده از طرحهای کلی که از شرکت «آرم» میگیرند، طراحی پردازندههای خود را انجام میدهند. آمازون در دسامبر سال گذشته اعلام کرد که نیمی از ظرفیت سرورهای خود را که در دو سال قبل اضافه کرده، با سیلیکونهای ساخت آمازون تولید کرده بود. اینتل برای اصلاح این روند، بین سالهای 2021 تا 2024، طراحی و تولید را به دو بخش مجزا تبدیل کرد و اجازه داد در حالی که کارخانههای تولید تراشه اینتل در حال راهاندازی هستند، بازوی تولیدی شرکت، به دنبال یافتن بهترین تولیدکنندگان تراشه در دنیا باشد.
نیاز 50 میلیارد دلاری اینتل برای پیشگام شدن در تراشهسازی
«قانون تراشهها» جو بایدن که با هدف تقویت ساخت تراشه در داخل طراحی شده بود، متعهد شد که 8 میلیارد دلار گرنت و بیش از 12 میلیارد هم وام در اختیار اینتل بگذارد. اما این شرکت همچنان در حال دست و پا زدن است. با احداث یک فب در ایالت اوهایو که قرار است امسال افتتاح شود، انتظار میرود که این مرکز در اوایل دهه 2030 وارد فاز عملیاتی شود. اینتل به شدت بدهکار است و به ندرت پول کافی برای زنده نگه داشتن خود کسب میکند. مبالغ موردنیاز برای نجات این شرکت همچنان در حال افزایش است. طبق تخمینهای زدهشده، اگر اینتل به دنبال موفقیت در تبدیل شدن به سازنده پیشرو در عرصه تراشههاست، به سرمایهگذاری بیش از 50 میلیارد دلاری در سالهای آینده نیاز دارد. حتی اگر دولت، بخش اعظمی از این مبلغ را به شرکت تزریق کند، هیچ تضمینی برای موفقیت آن وجود ندارد. گفته میشود که این شرکت در حال مبارزه با جدیدترین فرایندهای تولید تراشههاست.
اما در جدیدترین توافقی که بین دولت آمریکا و شرکت اینتل صورت گرفته، دولت متعهد شده حدود 8 میلیارد و 900 میلیون دلار در سهام عادی این شرکت سرمایهگذاری کند. این مبلغ بر گسترش بیش از 100 میلیارد دلاری زنجیره تأمین نیمهرساناهای اینتل تمرکز دارد.