فرهیختگان: در فضای پیچیده جنگ ترکیبی-شناختی اخیر، گروهکهای تروریستی با بهرهگیری از سه مؤلفه کلیدی - روایتسازی هدفمند، تروریسم سایبری و عملیات روانی دیجیتال - نقش محوری در تهدید امنیت ملی ایفا میکنند. این گروهها با سوءاستفاده از شبکههای اجتماعی، همزمان حملات سایبری و روانی را برای ایجاد و تشدید آشوبهای اجتماعی و مشروعیتزدایی از نظام جمهوری اسلامی مدیریت میکنند، همانگونه که در نبرد دوازده روزه اخیر شاهد بهکارگیری تاکتیکهای نوینی مانند تولید محتوای شوکآور، فراخوانهای خشونتآمیز و القای ناکارآمدی بودیم.
هوشنگ شیخی، پژوهشگر ارشد پژوهشکده سیاستپژوهی حکمت در این گفتوگو به تحلیل جامع این تهدیدات پرداخته و ضمن بررسی سازوکارهای جنگ شناختی گروهکهای تروریستی، راهکارهای عملی مقابله با آنها ازجمله ارتقای سواد رسانهای، تقویت کنشگری نخبگان و بهرهگیری از فناوریهای نوین برای رصد و خنثیسازی کمپینهای مخرب را تشریح میکند.
سه مؤلفه کلیدی جنگ ترکیبی-شناختیای که گروهکهای تروریستی در آن نقش محوری دارند، کدامند؟
گروههای تروریستی چه در روایت وجودی، چه ساختاری و چه کارکردشان اساساً روایتسازی را همواره در دستور کار قرار میدهند؛ بهطوریکه برمبنای همین روایتسازی است که دگرسازی، دگرستیزی، کینتوزی و خشونت را در پی میگیرند. روایتسازی در راستای کینتوزی و چهارچوببندی این گروهها از واقعیات، پیوسته در جنگ شناختی دشمنان ایران به عنوان بخشی از جنگ ترکیبی مورد استفاده قرار میگیرد. القای ناکارآمدی، عملیات روانی با هدف اعتمادزدایی و مشروعیتزدایی از نظام سیاسی کشور بخشی از تکنیکهایی است که ذیل مؤلفه روایتسازی به کار گرفته میشوند. البته از مؤلفهای همانند تروریسم سایبری هم مکرراً بهره میبرند بهطوریکه کمتر کسی را میتوان سراغ داشت که در افشای ماهیت گروههای تروریستی سخن گفته باشد و شخصاً مورد هتک حرمت و یا تهدیدات جانی مجازی قرار نگرفته باشد. تروریسم سایبری با تعریف موسع آن یعنی از اقدامات سایبری ضددادهها و کاربران تا تهدیدات خشونتآمیز و جانی را میتوان در کارنامه اعضای فعال گروههای تروریستی مشاهده کرد.
گروهکها چگونه با استفاده از شبکههای اجتماعی، همزمانی بین حملات سایبری و عملیات روانی ایجاد میکنند؟
بررسی عملکرد عناصر گروههای تروریستی معاند ایران نشان میدهد به عنوان عوامل برجستهسازی و چهارچوببندی در راستای روایتسازی مدنظر جنگ شناختی در لحظات وقوع حملات سایبری ضددادهها و مراکز سایبری همانند لحظات وقوع حملات میدانی علیه افراد و اماکن عمومی و مسکونی وارد عرصه میشوند تا روایت مدنظر کارفرمای جنگ ترکیبی علیه ایران را در حوزه شناختی غالب کنند. بهطور نمونه، از لحظات آغازین تجاوز رژیم صهیونی در صبح جمعه 23 خردادماه تا روز آخر، در راستای پروژه صهیونی با تکنیکهای تکرار و تأکید و القا تمام تلاش خود را برای ارائه کلانروایت «فروپاشی نظام سیاسی» و خردهروایت «اسرائیل فقط نظامی میزند» بهکار گرفتند. همچنین برای القای ناکارآمدی در راستای کلانروایت فروپاشی با تکنیک وارونهنمایی، تکرار و پارهحقیقتگویی «کمبود مواد غذایی یا سوخت» در سطح شهرهای ایران را به عنوان یک گزاره در پروژه جنگ شناختی در دستور کار خود قرار دادند. برای خیلی از افراد پیش آمد که در روزهای ابتدایی در شبکههای اجتماعی میدیدند که عوامل گروهکهای تروریست و معاند مثلاً ادعای کمبود روغن، برنج، نان، ماکارونی و سایر مواد غذایی را برجسته میکنند، اما وقتی وارد فروشگاه محل زندگیشان میشدند، عکس آن تبلیغات را مشاهد میکردند.
گروهکهای تروریستی در جنگ دوازده روزه از چه تاکتیکهای جدیدی برای تولید و انتشار محتوای شناختی استفاده میکردند؟
گروهکهای تروریستی «پاک» و «دیرنیش» دو گروهی بودند که از روز آغاز تجاوز رژیم صهیونی به ایران، از تکنیک ایجاد ترس و دلهره در صفحه ایکس انگلیسی خود بهره بردند. گروهک پاک با انتشار پیامهای فراخوان برای خیزش عمومی در مناطق کردنشین و همچنین تکرار محتوای قبلی در خصوص فرمان کشتار نیروهای نظامی و یا حتی طرفدار نظام سیاسی پرداخت. گروهک دیرنیش با انتشار جزوهای تحت عنوان «راهنمای مقدماتی مقاومت مردمی؛ دفاع از خانه، دفاع از آذربایجان» در بستر فضای مجازی و خصوصاً تلگرام از شهروندان عادی خواست به هر سلاحی اعم از سرد یا گرم مسلح شوند و با احتمال بالای سقوط نظام سیاسی در آذربایجان غربی با کردهای این استان درگیر شوند.
با توجه به شوک اطلاعاتی و نظامی کشور در روز اول تجاوز رژیم صهیونی به ایران و کشتار شهروندان ایرانی، گروهکهای مذکور از طریق صفحات اینستاگرام و ایکس با تأکید بر کلانروایت «فروپاشی نظام سیاسی» با تکنیک ایجاد ترس و دلهره به فراخوان برای خرابکاری و شورش در داخل کشور روی آوردند که چنین صراحت لهجه و تعجیل، پیش از مشخص شدن وضعیت میدان نشان از یک هماهنگی با تجاوزگران به ایران و اقدام در راستای کلانروایت مدنظر رژیم صهیونی، تاکتیک جدید از سوی گروههای تروریستی پاک و دیرنیش برای کنشگری در مناطق کردنشین و آذرینشین با درپیشگرفتن مسیر رادیکالیسم و کینتوزی داشت.
برای خنثیسازی کمپینهای هماهنگ گروهکهای تروریستی در فضای مجازی، چه راهکارهای فناورانه و فرهنگیای پیشنهاد میکنید؟
کمپینهای هماهنگ گروهکهای تروریستی در فضای مجازی برای روایتسازی به نفع رژیم صهیونی در صورتی قابل خنثیسازی است که سواد رسانهای ایرانیان ارتقا یابد و بهواسطه شناخت جامعه از تاکتیکهای جنگ شناختی و عملیات روانی قدرت تشخیص سره از ناسره در تولیدات رسانهای و القائات شبکههای اجتماعی تقویت شود. البته نقش محوری برای فعالان رسانهای و نخبگان هم در این میان میتوان متصور بود؛ چراکه بخشی از نخبگان و خصوصاً نخبگان اقوام در مقابل روایتسازی و عملیات روانی گروهکهای معاند بهواسطه تروریسم سایبری این گروهها و کمپین هماهنگ گروهکها وارد مارپیچ سکوت میشوند و بدون روشنگری و کنشگری عرصه عمومی را به این گروهکها واگذار میکنند. بنابراین با تقویت کنشگری عمومی و نخبگانی و همچنین جلوگیری از اقدامات تفرقهافکنانه و وحدتشکن نخبگان در حوزههای مختلف، بخش قابلتوجهی از اقدامات کمپینهای هماهنگ گروهکهای تروریستی فعال در جنگ شناختی علیه مردم ایران و سربازان رسانهای جنگ ترکیبی علیه ایران، قابل خنثیسازی است.