سید احسان حسینی، خبرنگار گروه اقتصاد: وقوع جنگ اوکراین در 24 فوریه سال 2022، بر مقاصد صادرات نفت روسیه نیز تأثیر زیادی گذاشت و اکنون چرخش روس‌ها از بازار نفت اتحادیه اروپا به دو کشور هند و چین کاملاً مشهود است. اتحادیه اروپا در ششمین بسته تحریمی خود علیه روسیه در 5 دسامبر سال 2022 خرید نفت از روسیه را ممنوع اعلام کرد. همچنین ارائه خدمات بیمه و کشتیرانی شرکت‌های غربی برای فروش نفت روسیه نیز مشروط به سقف قیمت 60 دلار شد، یعنی خدمات بیمه و کشتیرانی غرب به روسیه در صورتی ارائه می‌شود که محموله‌های صادراتی نفت روسیه از بشکه‌ای 60 دلار بیشتر قیمت‌گذاری نشود.

نتیجه تحریم نفتی روسیه این بود که میزان صادرات نفت این کشور به اتحادیه اروپا از حدود 1.7 میلیون بشکه در روز قبل از جنگ اوکراین و وقوع کرونا، به کمتر 300 هزار بشکه در روز در سال 2025 کاهش یافته است. این صادرات نفت به طور کامل به بازار هند منتقل شده و روس‌ها در سال 2025 نسبت به قبل از جنگ اوکراین، روزانه 1.6 میلیون بشکه نفتِ بیشتری به این کشور می‌فروشند. با کمک هند، نه‌تنها تحریم خرید نفت روسیه شکست خورد بلکه سقف قیمت تعیین‌شده توسط اتحادیه اروپا (60 دلار) نیز از کارآیی افتاد. طبق گزارش مؤسسه S&P Global، در سال 2025 حدود 80 درصد از نفت صادراتی روس‌ها بالاتر از سقف قیمت 60 دلاری معامله شد، زیرا روس‌ها توانستند از ناوگان سایه خود به جای شبکه نفتکش‌های اروپایی استفاده کنند. 

هندی‌ها متهم به نفت‌شویی 42 میلیارد دلاری

اتحادیه اروپا در هجدهمین بسته تحریمی خود علیه روسیه در 27 تیرماه امسال، سقف قیمت نفت این کشور را از 60 به 47.6 دلار بر بشکه کاهش داد که البته اثرگذاری آن در هاله‌ای از ابهام قرار داد. همچنین در این بسته اتحادیه اروپا علاوه بر 342 تانکری که قبلاً تحریم شده بودند، 105 تانکر دیگر را نیز به دلیل فرار از سقف قیمت اولیه تحت تحریم قرار داده است؛ یعنی مجموعا 447 نفتکش روسی تحریم شدند. با این وجود هندی‌ها متهم به نفت‌شویی برای روسیه هستند. طبق گزارش رویترز، اروپا سالانه 42 میلیارد دلار نفت شسته‌شده روسیه را در قالب فرآورده‌های نفتی خریدار می‌کند که بخش عمده آن از مسیر هند وارد می‌شود؛ این موضوع یعنی کمک غیرمستقیم به روسیه در جنگ اوکراین. 

پالایشگاه فراسرزمینی روسیه در هند تحریم شد!

طبق گزارش مؤسسه آکسفورد انرژی، درآمد نفتی روسیه در سال 2024 به میزان 108 میلیارد دلار ثبت شد درحالی که این عدد در سال 2021 (یعنی یک سال قبل از جنگ اوکراین) 122 میلیارد دلار بوده و در سال اول جنگ نیز به 169 میلیارد دلار رسیده بود. به طور کلی میانگین درآمد نفتی سالانه روسیه بعد از جنگ اوکراین با کمک هند تغییری نسبت به گذشته نداشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که پالایشگاه فراسرزمینی روسیه در هند به ظرفیت 400 هزار بشکه، به قطب اصلی واردات نفت این کشور تبدیل شده است، شرکتی که البته اخیراً توسط اتحادیه اروپا تحریم شده است و طبق گزارش رویترز 49.1 درصد از سهام «پالایشگاه وادینار» متعلق به شرکت روسنفت است. در مجموع با وجود فشار‌های آمریکا و اتحادیه اروپا، تاکنون هندی‌ها از خرید نفت روسیه منصرف نشده‌اند زیرا همکاری‌های این دو کشور نه صرفاً در حوزه نفت، بلکه در حوزه نظامی نیز گسترش یافته و روس‌ها از سیاست تسری برای بازارسازی نفت خود در هند استفاده می‌کنند.