روز دوشنبه چهار آگوست بود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در واکنش به ارتباطات نفتی هند از روسیه و فروش آن به کشور‌های اتحادیه اروپا واکنش نشان داد و در پلتفرم تروث سوشال (Truth Social) نوشت: «هند نه‌تنها مقادیر کلانی نفت از روسیه می‌خرد، بلکه بخش عمده‌ای از آن را در بازار آزاد با سود بالا می‌فروشد. آن‌ها اهمیت کشته‌های اوکراین توسط ماشین جنگ روسیه را در نظر نمی‌گیرند. به همین دلیل، تعرفه‌ای را که هند به آمریکا می‌پردازد، به‌طور قابل توجهی افزایش خواهم داد.» این اولین واکنش علنی ترامپ بود که هند را به «سود بردن از جنگ اوکراین» از طریق معاملات نفتی با مسکو متهم می‌کرد. دونالد ترامپ تنها یک روز پس از این پیام در تروث سوشال اعلام کرد ظرف ۲۴ ساعت تعرفه‌های سنگینی علیه هند به دلیل خرید گسترده نفت از روسیه اعمال خواهد کرد و اظهار داشت که اگر قیمت انرژی پایین بیاید، پوتین باید جنگ را در اوکراین متوقف کند. وی همچنین هند را بالاترین کشور از نظر اعمال تعرفه بر واردات دانست. اما ماجرا چیست؟ موضوع از این قرار است که واردات ماهانه هندی‌ها از روسیه که عمده آن نفت و اقلام نفت‌پایه است، پس از شروع جنگ اوکراین نسبت به قبل از جنگ حدود 9 برابر شده است. این موضوعی است که آمریکایی‌ها نمی‌توانند ادامه آن را تحمل کنند؛ چراکه آمریکا از طریق کاهش شدید درآمد‌های نفتی روسیه، قصد دارد از این ابزار در مذاکرات با پوتین به عنوان برگ برنده خود استفاده کند.

تهدید ترامپ به افزایش تعرفۀ ۲۵ درصدی علیه هند

دونالد ترامپ در نخستین ماه‌های بازگشتش به قدرت، چندین‌بار به صراحت از روابط اقتصادی هند با روسیه انتقاد کرده است. او اخیراً در پستی در شبکه اجتماعی Truth Social گفته بود که هند و روسیه «می‌توانند با هم به سمت نابودی اقتصادهای مرده‌شان حرکت کنند.» چنین اظهاراتی که با لحنی تحقیرآمیز همراه است، در واکنش به واردات گسترده نفت خام روسیه توسط هند بیان شده و ترامپ تهدید کرده تعرفه‌های واردات بر کالاهای هندی را تا ۲۵ درصد و حتی بیشتر افزایش خواهد داد.
در این میان، هند به‌عنوان پنجمین اقتصاد نفتی جهان، در موقعیتی حساس قرار گرفته است؛ کشوری که هم به حفظ روابط استراتژیک با آمریکا نیاز دارد و هم به تأمین انرژی پایدار و ارزان برای رشد اقتصادی خود. خرید نفت روسیه توسط هند، به‌رغم تحریم‌های گسترده غرب، چالشی جدی برای مناسبات هند و آمریکا ایجاد کرده است. این موضوع تنها شش ماه پس از آن رخ می‌دهد که ترامپ روابط با هند را «دوستی بزرگ» خوانده بود، اما حالا با واکنشی شدید از سوی رئیس‌جمهور آمریکا مواجه شده که با تهدید به افزایش تعرفه‌ها، تصمیم به اعمال فشار بر هند گرفته است. این در حالی‌ است که طبق برآوردهای جهانی، هند دومین واردکننده بزرگ نفت روسیه بعد از چین است. خرید نفت از روسیه با تخفیف، به هند کمک کرده تا هزینه انرژی خود را پایین نگه دارد. فایننشال تایمز در گزارشی در این‌باره می‌نویسد که حدود یک‌سوم از نفت خام وارداتی هند از روسیه تأمین می‌شود؛ به‌طور میانگین تقریباً ۵۵۰ میلیون بشکه در یک دوره برآورد شده، در حالی که واردات آمریکا از روسیه تنها ۵۲ میلیون بشکه بوده است.

واردات هند از روسیه پس از جنگ ۹ برابر شد

هند از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، به یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت روسیه تبدیل شده است. در نیمه نخست سال ۲۰۲۴، هند روزانه بیش از ۱.۹ میلیون بشکه نفت از روسیه خریداری کرده که حدود ۴۰ درصد کل واردات نفت خام این کشور را تشکیل می‌دهد. از نگاه تحلیلگران، دهلی‌نو این نفت را با تخفیف‌های قابل‌توجه تا ۳۰ درصد زیر قیمت بازار خریداری کرده و در عوض، بخشی از فشار جهانی بر بازار انرژی را کاهش داده است. طبق بررسی «فرهیختگان» از آمارهای وزارت بازرگانی و صنایع هند، در حالی‌که در پنج‌ماهه نخست سال ۲۰۲۱ (از ژانویه تا مه) مجموع واردات هند از روسیه ۳ میلیارد و ۲۵ میلیون دلار بوده، این میزان در پنج‌ماهه ۲۰۲۲ به ۶.۹ میلیارد دلار، در پنج‌ماهه نخست ۲۰۲۳ به ۲۵.۸ میلیارد دلار، در پنج‌ماهه نخست ۲۰۲۴ حدود ۲۸.۵ میلیارد دلار و در پنج‌ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۵ این مقدار ۲۶.۲ میلیارد دلار بوده است؛ به‌عبارتی، پس از جنگ اوکراین، واردات هندی‌ها از روسیه حدود ۹ برابر شده است. این داده‌ها نشان می‌دهد که تا قبل از فوریه ۲۰۲۲، حجم واردات ماهانه هندی‌ها از روسیه بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار بوده که این مقدار از اواسط سال ۲۰۲۲ شروع به جهش کرده و در برخی ماه‌ها از ۷ میلیارد دلار نیز فراتر رفته است.

واکنش دولت هند

وزارت خارجه هند در پاسخ به این تهدیدها، بیانیه‌ای صریح صادر کرده و آن‌ها را «ناعادلانه و غیرمنطقی» خوانده است. این نهاد اعلام کرده که واردات نفت از روسیه به دلیل انتقال منابع سنتی به اروپا پس از جنگ اوکراین انجام شده و این تصمیم با حمایت علنی واشنگتن اتخاذ گردیده است. به گفته تحلیلگران، این نخستین بار نیست که ترامپ با رفتارهای پیش‌بینی‌ناپذیر، متحدان راهبردی آمریکا را نگران می‌کند. اما در مورد هند، این رفتار می‌تواند نتایج ژئوپلیتیکی خطرناکی به‌همراه داشته باشد؛ چراکه ممکن است دهلی‌نو را به سمت همکاری نزدیک‌تر با چین و روسیه سوق دهد.

پیامدهای تجاری

در سال‌های اخیر، هند همواره در اردوگاه غرب قرار داشته و ایالات متحده نیز تلاش کرده با حمایت از توسعه اقتصادی و فناوری هند، از این کشور به‌عنوان وزنه‌ای برای مهار نفوذ چین در آسیا استفاده کند. اما در این مقطع، روابط دو کشور با یک اختلاف اساسی روبه‌رو شده‌اند. از منظر بدبینانه، اگر آمریکا موفق شود هند را به ترک واردات نفت از روسیه وادار کند، ممکن است دهلی‌نو در زمینه تأمین انرژی به‌شدت به واشنگتن وابسته شود. و اگر این سناریو محقق نشود، گزینه دیگر برای هند به‌مراتب پرهزینه‌تر خواهد بود. گفتنی است واردات نفت از منابع جایگزین با قیمت‌های بالاتر می‌تواند فشار سنگینی بر اقتصاد این کشور وارد کند.
یکی دیگر از محورهای تنش، انتقال خطوط تولید از چین به هند توسط شرکت‌هایی نظیر اپل و فاکس‌کان است. در سه‌ماهه اخیر، هند ۴۴ درصد از گوشی‌های هوشمند وارداتی به آمریکا را تولید کرده و اپل اعلام کرده که از همین فصل، اکثر آیفون‌های بازار آمریکا از هند تأمین خواهند شد. اما ترامپ در دیدار ماه مه خود با تیم کوک، مدیرعامل اپل، گفته بود: «نمی‌خواهم شما در هند تولید کنید؛ در آمریکا بسازید.» این سخن، زنگ خطر جدی برای هزاران شغل در هند و میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی در این کشور است.