در حالی که نظام آموزش عالی کشور با چالشهایی مثل کاهش جذب دانشجو، ناهماهنگی ساختاری، و فاصله بین آموزش دانشگاهی و نیازهای بازار کار مواجه است، معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی گامهایی برای بازطراحی و ارتقای نظام آموزش در این دانشگاه برداشته است؛ از تحول در آموزش عالی با برگزاری کلاسهای آموزش ترکیبی تا اجرای دو نوبت پیشدفاع متمرکز برای بیش از ۲ هزار دانشجوی تحصیلات تکمیلی.
این معاونت همچنین در راستای ارتقای کیفی هیئت علمی، دورههای توانمندسازی روش تحقیق را برای اعضای هیئت علمی طراحی و اجرا کرده که تاکنون نزدیک به یکهزار استاد در آن شرکت کردهاند؛ حرکتی هوشمندانه برای نوسازی دانش آموزشی اساتید در دنیای علم. مجموعه این اقدامات از یکسو بازتاب یک حرکت روبهجلوی ساختارمند است و از سوی دیگر، پاسخی به نیاز بازنگری در نظام آموزش عالی ایران. در این گزارش تلاش کردهایم نگاهی گذرا به اقدامات تحولی این معاونت در سهساله گذشته داشته باشیم و مروری نیز بر اقدامات جاری آن ارائه دهیم که در ادامه از نظر میگذرانید.
تشکیلنشدن کلاسهای کارشناسی ارشد در برخی واحدهای دانشگاهی موجب شد تا دانشگاه آزاد در اقدامی هدفمند، مدل آموزشی جدیدی با عنوان آموزش ترکیبی (Blended Learning)را در دستور اجرا قرار دهد. ادارهکل اجرایی و خدمات آموزشی معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی، پس از بررسیهای دقیق و تحلیل دادهها، تصمیم گرفت دروسی از مقطع کارشناسی ارشد را که در پنج یا بیش از پنج واحد دانشگاهی با تعداد دانشجویان کمتر از ۷ نفر ارائه میشد، بهصورت کشوری و یکپارچه برگزار کند. این تصمیم از نیمسال اول سال ۱۴۰۲ اجرایی شد. در قالب این مدل، 53 عنوان درس به شیوه ترکیبی (۱۳ جلسه مجازی و ۳ جلسه حضوری) برگزار شد. شیوهای که نهتنها موجب کاهش هزینههای اضافی برای واحدهای دانشگاهی شد، بلکه با ایجاد بستر نظارت بر طراحی سؤالات پایانترم، کیفیت و انسجام آموزشی را نیز افزایش داد. آنطور که به نظر میرسد، این مدل گامی مؤثر در استفاده بهینه از منابع انسانی و مالی دانشگاه و نیز ارتقای سطح آموزش در مقاطع تحصیلات تکمیلی به شمار میرود.
تسهیلگری در ارائۀ دروس عرصه
«آموزش در عرصه» از آن کلیدواژههایی است که در چند سال اخیر زیاد به گوش میرسد. سالهاست که بسیاری از مسئولان در حوزه آموزش عالی و همچنین صاحبان صنایع، از کمبود فارغالتحصیلانی که توانمندیهای عملی و کاربردی لازم را دارا باشند گلایه دارند.
این مسئله بهویژه در رشتههای فنی و مهندسی محسوستر بود؛ به همین دلیل مسئولان دانشگاه تصمیم گرفتند به این رشتهها نیز مانند رشتههای پزشکی نگاه کنند. اجرای نظام «عرصه و پایه» در رشتههای مهندسی، بهعنوان یک راهحل مؤثر از سوی شهید طهرانچی پیشنهاد شد تا دانشجویان این رشتهها، شبیه به دانشجویان پزشکی، از تجربیات عملی کافی برخوردار شوند و به مهارتهای کاربردی خود بیفزایند. در این شیوه، دانشجویان مهندسی کلاسهای خود را مستقیماً در محیطهای صنعتی برگزار میکنند. برای مثال، دانشجویان مقطع کاردانی مهارتی، همزمان با گذراندن دروس نظری، در خط تولید کارخانهها مشغول به کار میشوند. این تلفیق یادگیری و تجربه، آنان را با چالشهای واقعی صنعت مواجه میکند و فرصت پاسخگیری مستقیم از اساتید در دل فرایند تولید فراهم میشود. همکاری با پارکهای علم و فناوری، بانکها، شرکتهای دادهمحور، پالایشگاهها و کارخانههای داروسازی از جمله مثالهای ارائه دروس در عرصه است. دانشجویان در این بسترها به مهارتهایی مثل تحلیل داده، مدلسازی مالی یا سنتز مواد شیمیایی دست مییابند. معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی نیز در همین راستا، نقش هدایتگر را ایفا میکند و برای معاونان آموزشی واحدهای دانشگاهی، مأموریتهایی مشخص تعریف کرده تا بستر تحقق آموزش مهارتی و عملی را در محیط واقعی فراهم کنند.
تقویت بدنۀ استادی با بهرهگیری از ۲۷۷ عضو هیئت علمی وابسته
دانشگاه آزاد، در راستای ارتقای بهرهوری و استفاده هدفمند از ظرفیت اعضای هیئت علمی تماموقت و دستیاران آموزشی، اقدام به تدوین فرایندی نظاممند برای تعیین تعداد بهینه استاد وابسته موردنیاز در هر رشته-گرایش و استان کرده است. این فرایند با در نظر گرفتن تعداد دانشجویان فعال، نیاز کلاسی هر نیمسال تحصیلی، و امکانسنجی جابهجایی اعضای هیئت علمی انجام شده است. پس از تحلیل دقیق دادهها و استخراج اطلاعات از سامانههای مرتبط، مشخص شد از میان ۶هزار و ۲۹۰ درخواست ثبتشده در سامانه «ساجد»، با ۲۷۷ مورد جذب استاد وابسته موافقت شده است. این تعداد بر پایه نیاز واقعی و دقیق دانشگاهها در رشتهگرایشهای مختلف و با توجه به وضعیت آموزشی هر استان تعیین شده است. بیشک این اقدام به توزیع عادلانه و هدفمند اعضای هیئت علمی در سراسر کشور کمک کرده و امکان ارتقای کیفی آموزش در واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی را فراهم میکند.