دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، ۲۷ اردیبهشتماه در مصاحبه با فاکسنیوز استدلال جالبی آورد و عنوان کرد که ایران با وجود منابع عظیم نفت و گاز اصلاً نیازی به غنیسازی اورانیوم و موارد صلحآمیز انرژی هستهای ندارد. وی در این باره گفت: «آنها نباید سلاح هستهای داشته باشند. فکر میکنم توافق نزدیک است. آنها میخواهند توافق کنند. ایران نفت زیادی دارد و به انرژی هستهای نیازی ندارد.»
این استدلال ترامپ درحالی علیه صنعت هستهای ایران به کار گرفته شد که اگر وجود منابع نفت و گاز بتواند به عنوان جایگزین انرژی هستهای محسوب شود، خود آمریکا متهم ردیف اول میشود، زیرا در ۷ سال گذشته به صورت پیاپی بزرگترین تولیدکننده نفت دنیا بوده و همچنین دو بار از انرژی هستهای در موارد غیرصلحآمیز نیز استفاده کرده است. درحالیکه سهم برق هستهای از کل تولید برق در ایران فقط ۷/۱ درصد بوده، این مقدار در کل اروپا حولوحوش ۲۰ درصد است. بهعبارتی سهم برق هستهای از تولید برق در اروپا ۱۲ برابر ایران است.
بزرگترین تولیدکنندۀ نفت، بیشترین برق هستهای را تولید میکند!
طبق آمار مؤسسه EI، آمریکا با تولید سالانه بیش از ۸۰۰ میلیارد کیلووات ساعت، بزرگترین تولیدکننده برق هستهای دنیاست و البته با تولید روزانه ۳۰ میلیون بشکه معادل نفت خام، بزرگترین تولیدکننده نفت و گاز دنیا نیز محسوب میشود. حال سؤال اساسی اینجاست که کشوری که بزرگترین تولیدکننده نفت و گاز است چه نیازی به برق هستهای دارد؟
ممکن است اینگونه پاسخ داده شود که اگر هستهای از سبد انرژی آمریکا حذف شود، این کشور با کمبود انرژی مواجه میشود. اما آیا ایران با وجود تولید روزانه ۹ میلیون بشکه نفت و گاز و قرارگیری در رتبه چهارمین تولیدکننده بزرگ نفت و گاز دنیا، اکنون به مشکل کمبود و ناترازی انرژی مواجه نشده و نیاز به توسعه انرژی هستهای ندارد؟ طبق آمار آژانس بینالمللی انرژی، در حال حاضر در آمریکا ۹۳ راکتور و نیروگاه اتمی فعال در ۳۰ ایالت ساخته شده است که بیش از ۱۸ درصد برق این کشور را تأمین میکند.
براساس آمار مؤسسه EI، هماکنون ۳۰ درصد از کل برق هستهای دنیا توسط ایالات متحده تولید میشود. البته با این استدلال ترامپ، علاوه بر آمریکا، سایر کشورها از جمله روسیه نیز در جایگاه متهم قرار میگیرند، زیرا روسیه نیز با تولید ۲۱۷ میلیارد کیلووات ساعت، چهارمین تولیدکننده بزرگ برق هستهای و همچنین با تولید روزانه بیش از ۲۰ میلیون بشکه، دومین تولیدکننده بزرگ نفت و گاز دنیاست.
2 دلیلی که ایران به برق هستهای نیاز دارد
اما فارغ از استدلال خودمتناقض ترامپ، ایران به دو دلیل به توسعه برق هستهای نیاز دارد. دلیل اول مربوط به ناترازی برق در کشور است که سال گذشته به ۱۷ هزار مگاوات در پیک تابستان رسید و تا ۵ سال آینده به ۳۰ هزار مگاوات افزایش خواهد یافت. از طرفی امکان افزایش تولید برق از مسیر احداث نیروگاههای حرارتی و گازی وجود ندارد، زیرا ایران گرفتار بحران کمبود گاز نیز است.
طبق گزارش ستاد تحول دولت، کمبود گاز کشور در روزهای سرد سال به ۴۰۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش یافته که سالانه بیش از ۱۵ میلیارد دلار خسارت در پی دارد. از سال ۱۴۰۶ شکاف بین عرضه و تقاضای گاز به دلیل افت تولید ایران افزایش خواهد یافت و طبق گزارش معاونت برنامهریزی وزارت نفت، با ادامه روند فعلی در افق سال ۱۴۱۸ میزان تقاضا برای گاز به ۱.۵ میلیارد مترمکعب در روز رسیده درحالی که میزان تولید فقط میتواند به یکسوم تقاضا پاسخ دهد.
براساس گزارش مؤسسه EI، هماکنون سهم گاز طبیعی از تولید برق ایران ۸۴.۵ درصد است و با تشدید ناترازی گاز، ضرورت دارد که ایران برای کاهش ناترازی برق، تولید برق خود از سایر منابع شامل تجدیدپذیر، برقابی، هستهای و زغالسنگ را افزایش دهد. انرژی تجدیدپذیر، توان تأمین پایدار برق در کل روز را ندارد. از طرفی به دلیل بحران آب در کشور، امکان تولید برقابی در ایران محدودیت جدی دارد.
در نتیجه تنها دو گزینه هستهای و زغالسنگ برای تأمین برق ایران از مسیر افزایش تولید باقی میماند که در بین این دو گزینه، برق هستهای انرژی پاک محسوب میشود ولی تولید برق از زغالسنگ تحت محدودیتهای زیستمحیطی در ایران و فضای بینالمللی قرار گرفته است.
دلیل دوم نیز به لزوم تنوعسازی در سبد تأمین انرژی کشور برمیگردد. در حال حاضر ۹۷ درصد از تأمین انرژی ایران به نفت و گاز وابسته است و نیمی از انرژی تولیدی در ایران از میدان پارسجنوبی تأمین میشود که از نظر امنیت انرژی، یک نقطه ضعف اساسی برای کشور محسوب میشود.
در این شرایط سهم انرژی هستهای در سبد انرژی ایران فقط ۰.۵ درصد است درحالی که این سهم در میانگین دنیا ۴ درصد ثبت شده است. در نتیجه ایران با هدف تنوعسازی سبد تأمین انرژی خود و برای رسیدن به عدد میانگین دنیا ضرورت دارد تولید برق هستهای خود را ۸ برابر کند.
پیشرفت ۱۷ درصدی فاز دوم و سوم نیروگاه اتمی بوشهر
در برنامه هفتم توسعه، با هدف جبران عقبماندگی ایران در حوزه تولید برق هستهای، دولت مکلف به افزایش ۲۰۰ درصدی ظرفیت برق هستهای کشور شد که اکنون از مسیر احداث واحدهای دوم و سوم نیروگاه اتمی بوشهر پیگیری میشود. همچنین در افق ۱۴۲۰ نیز رساندن ظرفیت نیروگاههای اتمی ایران به ۲۰ هزار مگاوات برنامهریزی شده است.
طبق گزارش سازمان انرژی اتمی، فاز نخست نیروگاه اتمی بوشهر از مهرماه سال ۹۲ به بهرهبرداری تجاری رسید. سپس بلافاصله قرارداد ساخت واحدهای دوم و سوم نیروگاه اتمی بوشهر هر کدام به ظرفیت ۱۰۵۷ مگاوات در ۲۰ آبانماه ۱۳۹۳ با روسیه امضا شد و کلنگ ساخت این دو واحد در ۲۰ شهریور ۱۳۹۵ به زمین زده شد. عملیات ساخت آنها هم از سال ۱۳۹۶ و در زمینی به مساحت ۵۰ هکتار آغاز شده است.
براساس این گزارش، هماکنون پیشرفت فیزیکی واحدهای دوم و سوم نیروگاه بوشهر ۱۷ درصد است و در سال ۱۴۰۴ حدود ۱۶۰۰ قلم از تجهیزات واحدهای ۲ و ۳ توسط ایران و روسیه ساخته شده و به سایت حمل خواهد شد. پیشبینی میشود فاز دوم و سوم نیروگاه اتمی بوشهر با مجموع سرمایهگذاری ۱۰ میلیارد دلار به ترتیب در سال ۱۴۰۸ و ۱۴۱۰ به بهرهبرداری برسند.
برق هستهای ارزانترین برق تولیدی از نیروگاههاست
طبق شاخص جهانی LCOE که هر پنج سال توسط آژانس بینالمللی انرژی منتشر میشود، نیروگاههای هستهای یکی از ارزانترین نیروگاههای تولید برق در جهان هستند و دلیل اقبال بسیاری از کشورهای توسعهیافته به این نیروگاهها نیز به قیمت پایین برق آنها برمیگردد. در نتیجه از نظر اقتصادی، توسعه نیروگاههای هستهای کاملاً توجیهپذیر است. طبق گزارش IEA، هماکنون ارزانترین برقی که در جهان تولید میشود، توسط یک نیروگاه هستهای است. در ایران نیز طبق اعلام رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، تاکنون تولید برق از نیروگاه اتمی بوشهر معادل ۴ برابر هزینه تمامشده ساخت آن، ارزش داشته است و در یک دهه گذشته توانسته در مصرف حدود ۱۰۵ میلیون بشکه نفت صرفهجویی کند.