عیار فعالیت‌های علمی را اهالی دانش با روش‌های مختلف علم‌سنجی اندازه‌گیری می‌کنند؛ هر کدام هم نقاط ضعف و قوت خاص خودشان را دارند و از زاویه به‌خصوصی عملکرد یک سازمان یا پژوهشگر ارزیابی می‌کنند. مجموعه‌های بزرگی چه در سطح بین‌المللی یا در سطح ملی هم با استفاده از این شاخص‌های علم‌سنجی امکان بررسی روند فعالیت در بازه‌های زمان و مقایسه بین مؤسسات و سازمان‌های علمی کشور‌ها را فراهم می‌کنند. نمونه آن نظام رتبه‌بندی Round University Ranking است که به‌اختصار RUR نامیده می‌شود و یکی از نظام‌های بین‌المللی معتبر در ارزیابی و مقایسه عملکرد دانشگاه‌ها در سراسر جهان است. نظامی که از سال ۲۰۱۰ آغاز به کار کرده و به‌طور سالانه، رتبه‌بندی جامعی از دانشگاه‌های جهان را منتشر می‌کند. این رتبه‌بندی بر پایه یک روش‌شناسی متوازن و چندبعدی استوار است و توسط شرکت RUR Rankings Agency مستقر در روسیه پایه‌گذاری شده و با مشارکت داده‌های علمی شرکت Clarivate Analytics (ناشر پایگاه داده Web of Science) اجرا می‌شود. این مجموعه در کنار رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان که نسخه 2025 آن به تازگی منتشر شده و موضوع گزارش امروز «فرهیختگان» است، رتبه‌بندی‌های دیگری نظیر موضوعی یا اعتباری را هم ارائه می‌دهد. RUR تلاش کرده تا دانشگاه‌ها باید در چندین بعد کلیدی مورد ارزیابی قرار گیرند، نه صرفاً بر اساس تعداد مقالات یا میزان بودجه پژوهشی. هدف اصلی RUR ارائه اطلاعاتی شفاف، قابل مقایسه و متوازن درباره عملکرد دانشگاه‌ها در سطح بین‌المللی است تا هم دانشگاه‌ها بتوانند نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی و برای بهبود عملکرد برنامه‌ریزی کنند، هم دانشجویان برای انتخاب مقصد تحصیلی تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری داشته باشند و هم سیاست‌گذاران آموزش عالی تصویری دقیق از وضعیت علمی و آموزشی کشور خود در مقایسه با سایر کشور‌ها داشته باشند. در حال حاضر RUR عملکرد بیش از ۱۲۰۰ دانشگاه در ۸۵ کشور را با استفاده از ۲۰ شاخص در چهار حوزه کلیدی ارزیابی می‌کند.

جزئیات معیار‌های نظام رتبه‌بندی راوند

نظام رتبه‌بندی جهانی راوند (RUR) برای ارزیابی دانشگاه‌ها از 20 شاخص منحصر به فرد و در 4 حوزه کلیدی شامل آموزش، پژوهش، تنوع بین‌المللی و پایداری درآمدی و مالی استفاده می‌کند. وزن هر یک از معیار‌های آموزش و پژوهش 40 درصد و وزن معیار‌های تنوع بین‌المللی و پایداری درآمدی و مالی نیز هر کدام 10 درصد از کل امتیازات را شامل می‌شود.
این نظام رتبه‌بندی مدعی است که با روش ممتازی به بررسی عملکرد دانشگاه‌ها می‌پردازد. نخست اینکه برخلاف بسیاری از نظام‌های رتبه‌بندی که به‌شدت به پژوهش یا استناد‌ها وابسته هستند، RUR به تمام ابعاد آموزش عالی توجه دارد، دوم شفافیت و اینکه همه شاخص‌ها و وزن آن‌ها به‌طور عمومی اعلام می‌شود. سوم، ثبات در شاخص‌ها و ثابت ماندن ساختار شاخص‌ها از 2010 و چهارم، دسترسی عمومی.
اطلاعات مورد نیاز این رتبه‌بندی نیز با استفاده از داده‌های کتاب‌سنجی شامل مقالات، استناد‌ها و مجلات علمی، داده‌های آماری دانشگاه مانند اعضای هیئت علمی، دانشجویان، درآمد‌ها و بودجه‌ها و نظرسنجی شهرت علمی که سالانه از پژوهشگران و متخصصان آموزش عالی به عمل می‌آید جمع‌آوری می‌شود.

هاروارد برترین دانشگاه RUR

یک هزار و 237 دانشگاه و موسسه آموزش عالی در رتبه‌بندی 2025 RUR حضور دارند که در 6 لیگ از الماس تا جهانی دسته‌بندی شدند. 154 دانشگاه آمریکایی و 39 دانشگاه چینی در این رتبه‌بندی مورد بررسی قرار گرفتند. دانشگاه هاروارد با کسب امتیاز کامل (100) در جایگاه نخست قرار دارد و 5 دانشگاه بعدی هم همه از آمریکا هستند. پس از دانشگاه استنفورد، مؤسسه فناوری کالیفرنیا، مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT)، دانشگاه جانز هاپکینز، دانشگاه ییل قرار دارند و آکسفورد انگلیسی‌ها در جایگاه هفتم قرار دارد. در رده هشتم دانشگاه پنسیلوانیا ایستاده و در رده نهم دانشگاه چینهوا از چین قرار گرفته است. کالج سلطنتی لندن نیز دهمین دانشگاه برتر این رتبه‌بندی بوده و با این حساب، در بین 10 دانشگاه نخست هفت دانشگاه آمریکایی، دو دانشگاه از انگلیس و یک دانشگاه از چین قرار گرفتند.
در لیگ الماس یعنی 100 دانشگاه پیشرو این رتبه‌‌بندی 23 کشور دانشگاه دارند. سهم آمریکا با 39 دانشگاه بیشتر از همه است. بعد از آن انگلیس با 11 دانشگاه، چین با 10 و سوئیس با 6 دانشگاه قرار گرفتند. ژاپن و کره جنوبی هم دیگر کشورهای آسیایی هستند که به ترتیب 5 و 4 دانشگاه در رتبه‌بندی 100 دانشگاه نخست دارند. نکته قابل توجه اما حضور ایران برای نخستین بار در جمع 100 دانشگاه برتر یک رتبه‌بندی بین‌المللی است. دانشگاه آزاد اسلامی با قرار گرفتن در جایگاه 93 نخستین دانشگاه ایرانی است که در جمع 100 دانشگاه برتر یک رتبه‌بندی قرار می‌گیرد.
در بین دانشگاه‌های آسیایی حدود نیمی از 30 دانشگاه برتر از آن چینی‌هاست. در فهرست آسیا، پس از دانشگاه چینهوا با امتیاز 95.5، دانشگاه پکینگ و دانشگاه ججیانگ قرار گرفتند. چهارمین دانشگاه آسیایی این فهرست از آن کره جنوبی است و پس از موسسه پیشرفته علوم و فناوری کره، دانشگاه جیائوتونگ شانگهای و دانشگاه علم و صنعت چین قرار دارند. دانشگاه سیتی هنگ‌کنگ در رده هفتم جای گرفته و دانشگاه فودان چین و دانشگاه علم و فناوری پوهانگ از کره پیش از موسسه علوم وایزمن رژیم صهیونیستی قرار گرفته‌اند. دانشگاه آزاد اسلامی نیز به عنوان نخستین نماینده ایران، جایگاه بیست‌وسوم آسیا 2025 RUR را از آن خود کرده است. پس از آن هم دانشگاه علوم پزشکی تهران در جایگاه 31 کشورهای آسیایی RUR قرار دارد.

افت 18 دانشگاه ایرانی در 2025RUR

مقایسه رتبه‌بندی امسال و سال گذشته RUR نشان می‌دهد تعداد دانشگاه‌های ایرانی درمجموع اضافه شده و از 32 مورد به 36 مورد افزایش یافته است. در رتبه‌بندی 2025، هفت دانشگاه یعنی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دانشگاه سیستان‌و‌بلوچستان، دانشگاه میبد، دانشگاه شهرکرد، دانشگاه علم و فرهنگ و دانشگاه صنعتی قم به چشم می‌خورند که در رتبه‌بندی سال گذشته حضور نداشتند. در بین دانشگاه‌های ایرانی روند تغییر جایگاه 11 دانشگاه مثبت بوده و جایگاهی بهتر از سال گذشته از آن خود کرده‌اند. دانشگاه حضرت معصومه با 436، دانشگاه علم و صنعت با 108، دانشگاه تبریز با 101، دانشگاه صنعتی اراک با 97 و دانشگاه آزاد با 96 پله تغییر جایگاه‌های بهتری نسبت به سال 2024 کسب کردند. در مقابل اما وضعیت برخی دانشگاه‌های دولتی نزولی و منفی بوده است. دانشگاه خواجه نصیر 182، دانشگاه شهید بهشتی 124 و دانشگاه صنعتی شریف 122 بیشترین افت جایگاه را در رده‌بندی امسال تجربه کردند. در بین دانشگاه‌های مطرح کشور، دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه تهران هم به ترتیب با 37 و 35 پله افت در جایگاه‌های ضعیف‌تری نسبت به سال قبل قرار گرفتند. دانشگاه تهران که سال گذشته در جمع 200 دانشگاه برتر قرار داشت امسال در جایگاه 202 قرار گرفته و سومین دانشگاه ایرانی RUR است.

امتیازات جالب ایرانی‌ها در شاخص‌ها

RUR  در چهار حوزه متفاوت عملکرد دانشگاه‌ها را محک می‌زند و نتایج آن را به شکل عمومی ارائه می‌کند. در حوزه آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران با 99.103 امتیاز در جایگاه سوم جهان و نخست ایران قرار گرفته است. دانشگاه آزاد نیز دومین دانشگاه ایرانی و چهارمین دانشگاه از این حیث در جهان معرفی شده است. دانشگاه علوم پزشکی شیراز هم به عنوان سومین دانشگاه ایران از حیث آموزشی در جایگاه 69 قرار دارد.
از حیث پژوهشی، دانشگاه تهران با 78.499 جایگاه نخست ایران و 138 جهان را دارد. دانشگاه صنعتی شریف در پله بعدی ایران و 252 جهان قرار گرفته است. و دانشگاه آزاد در رده سوم ایران و 259 جهان ایستاده است.
در محور تنوع جهانی دانشگاه آزاد با 63.5 امتیاز نخستین دانشگاه کشور و چهارصد‌وچهاردهمین دانشگاه دنیاست. دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان در جایگاه دوم قرار گرفته و رتبه جهانی 542 را از آن خود کرده است. دانشگاه امام حسین هم با حضور در جایگاه 572، سومین دانشگاه کشور در این محور است. در محور پایداری مالی دانشگاه امام حسین رتبه نخست، دانشگاه باقرالعلوم رتبه دوم و دانشگاه علم و صنعت جایگاه سوم در ایران و به ترتیب 155، 212 و 245 در جهان را کسب کردند.