محمد افصح، خبرنگار: جریان دانشجویی میتواند نقش پررنگ و ملموسی را در پیگیری و به سرانجام رساندن مطالبات و خواستههای عمومی ایفا کند. این خواستهها میتوانند در ابعاد دانشگاه و یا در بطن و عموم جامعه شکل بگیرند. اینبار در دانشکدگان فنی دانشگاه تهران، دانشجویان به کمک اساتید خود و مسئولان دغدغهمند، مطالبهای فرهنگی را دنبال میکنند تا در این دانشکده با نزدیک به 10 هزار دانشجو، مسجدی برای نمازگزاران احداث شود. این دسته از دانشجویان که ذیل کارگروه ساخت مسجد فنی در بسیج دانشجویی دانشگاه تهران فعالیت میکنند از سال 1401 این مطالبه رهاشده را بار دیگر بر سر زبانها انداختهاند و خواستار این هستند که از سوی دانشگاه و نهادهای مربوطه، ساخت مسجد در دانشکدگان فنی دانشگاه تهران با جدیت پیگیری و درنهایت مسجد بنا شود.
مطالبهای به قدمت 2 دهه!
مطالبه پیدایش محلی برای اقامه نماز در دانشکدگان فنی دانشگاه تهران به سال 1380 برمیگردد. زمانی که با خواست دانشجویان و اساتید، فضایی موقت در انبار دانشکده برق برای اقامه نماز در نظر گرفته شد. سال 1385، با پیگیری دانشجویان و اساتید، سازه موقتی برای اقامه نماز در محوطه دانشگاه تعبیه شد که تا امروز همچنان دانشجویان از همان سازه برای اقامه نماز و انجام فعالیتهای فرهنگی استفاده میکنند. فقدان یک پایگاه مستقر عقیدتی در این دانشکدگان، اهمیت تأسیس یک مسجد در محیط آموزشی با این تعداد دانشجو را منعکس میکند. ایجاد یک گروه و جمعیت فرهنگی حول مسجد و دانشجویان نمازگزار به جهت انجام فعالیتهای مرتبط فرهنگی و برگزاری رویدادهای عقیدتی مرتبط، از مهمترین وجوه وجود این پایگاه عقیدتی فرهنگی است.
با گذشت زمان کمبود یک مکان مناسب با امکانات مطلوب، باعث شد تا این مطالبه در اواسط دهه 90 شکل دیگری به خود بگیرد در همان زمان، یکی از اساتید گروه عمران دانشگاه، نخستین طرح احداث مسجد را ارائه کرد. با پیگیری دانشجویان و بر اساس این طرح، برای بار نخست، ساخت مسجد در سال 1399 آغاز میشود؛ اما به بهانه نواقص فنی و ایمنی، عدم هماهنگی با نهادهای مسئول و آنچه «عدم تناسب با شأن دانشکدگان» خوانده میشد، پروژه در مراحل ابتدایی متوقف شد، سازه نیمهتمام را تخریب کردند و فقط چند ستون از آن باقی ماند.
به گفته علی ابراهیمی دبیر کارگروه ساخت مسجد فنی، از زمانی که مسئله ساخت مسجد در دانشکدگان فنی مطرح شد، تعدادی از اساتید با این طرح مخالف بودند. ابراهیمی در این باره میگوید: «در میان همه این مسائل، همواره فشاری از سمت قشر سکولار دانشگاه وجود داشته است. اساتیدی که نظر مخالف داشتند، به افراد مختلف، به رئیس دانشگاه و به رئیس دانشکده فشار وارد میکردند. برخی اساتید در صحبتهای بین خودشان مطرح میکردند که مگر جای مسجد در دانشگاه است؟ اگر کسی میخواهد نماز بخواند، میتواند به بیرون دانشگاه برود.»
نیمهکاره ماندن پروژه با اتمام بودجه
سرانجام، پیگیریها و تلاشهای کارگروه ساخت مسجد که از تابستان سال 1401 شروع شده بود، در ابتدای پاییز سال 1402 به نتیجه رسید و پس از تأیید و اخذ مجوزهای لازم، طرح نهایی از لحاظ فنی و معماری مورد تأیید قرار گرفت. در پی پیگیری رئیس وقت دانشگاه، ۲۰ میلیارد تومان بودجه برای این پروژه اختصاص یافت. با تخصیص این بودجه، عملیات احداث مسجد دانشکدگان فنی دانشگاه تهران آغاز و این پروژه شروع به پیشروی کرد. عملیات پیریزی و اجرای فونداسیون انجام شد و سازه فلزی مسجد شکل گرفت. اما با اتمام این مرحله، عملیات به بهانه پایان یافتن بودجه تخصیص داده شده، متوقف و سازه به صورت نیمهکاره رها شد.
مطالبه و پیگیری همهجانبۀ دانشجویان
از سال 1401، دانشجویان برای احداث مسجد، فعالیتهای اعتراضی و مطالبهگرایانه متعددی را در محیط دانشگاه شکل دادند. «کارگروه ساخت مسجد فنی» ذیل بسیج دانشجویی دانشکدگان فنی دانشگاه تهران بهصورت جدی پیگیر موضوع بوده است. این گروه از دانشجویان نامههای متعددی را پیرامون پیشنهادهای فنی و مطالعات پشتیبان برای توجیه ساخت مسجد تدوین کرده و برای مسئولان نهادهای مرتبط ارسال کردهاند. همچنین با برگزاری جلسات متعدد رسمی و غیررسمی با مسئولان دانشگاه، شهرداری، نهاد مقاممعظمرهبری، سازمان برنامهوبودجه و سایر نهادها، به صورت مداوم موضوع احداث مسجد را پیگیری میکنند. به علاوه تلاشهای زیادی برای یافتن حامیان مالی و خیرین حقیقی و حقوقی برای تأمین بودجه و پیشبرد سازه نیمهکاره مسجد صورت دادهاند. کارگروه ساخت مسجد فنی در اصل به دنبال جریانسازی در دانشگاه برای مطالبه همهجانبه این موضوع از سوی تمامی اساتید و دانشجویان است و در این راستا با تشکیل گروههایی در فضای مجازی نظر اساتید و دانشجویان زیادی را در دانشکدگان فنی جلب کردهاند.
در کنار این مسائل، دانشجویان کنشهای فرهنگی متعددی ازجمله برگزاری نماز جماعت هفتگی کنار ستونهای سازه نیمهتمام مسجد فنی در سال 1401 تحت عنوان نماز همدلی، و در سال ۱۴۰۲ با عنوان نماز زیر سقف آسمان را در این زمینه انجام دادهاند. این کارگروه، همچنین اعلام کرده است که با آمادگی کامل، حاضر به ادامه همکاری در تمام زمینههای لازم، اعم از هماهنگی اجرایی، اطلاعرسانی عمومی، پیگیریهای حقوقی و فرهنگی و همچنین کمک در تأمین منابع و نیروی انسانی است.
چالش مالی مشکل اصلی احداث مسجد
بر اساس گزارش کارگروه ساخت مسجد که در اختیار «فرهیختگان» قرار گرفته، در سال ۱۴۰۲ رایزنیهایی با شهرداری تهران برای اختصاص بودجهای مکمل به میزان تقریبی ۱۵ میلیارد تومان انجام شده اما همچنان این مبلغ به پروژه احداث مسجد تخصیص داده نشده است. به گفته ابراهیمی، دبیر کارگروه ساخت مسجد فنی با پیگیریهای پایانی، به زودی این مبلغ از سمت شهرداری تهران تأمین خواهد شد. ابراهیمی با اشاره به این موضع که در حاشیه پیشبرد این موضوع، دانشگاه جز با فشار پیوسته دانشجویان، کاری انجام نمیداد، میگوید: «بعد از اینکه کارگروه ساخت مسجد فعال شد، تازه این عزیزان دوباره رفتند با شهرداری جلسه گذاشتند و نماینده ما هم شرکت کرد. یعنی در دو سال گذشته حالتی بود که میتوانستند بروند و پول را بگیرند، ولی اهمالکاری میشد.» با این حال، به گزارش کارگروه ساخت مسجد، با احتساب تورم و افزایش هزینههای ساخت، برآورد میشود برای تکمیل پروژه، مبلغی در حدود ۶۰ میلیارد تومان مورد نیاز باشد.
با پایان یافتن بودجه اولیه، اکنون تأمین منابع مالی مهمترین مانع در مسیر تکمیل پروژه مسجد است. ابراهیمی درباره تلاشهای کارگروه دانشجویان برای تأمین بودجه اظهار داشت: «از سازمانهای مختلف هم در حال پیگیری هستیم. همچنین در حال راهاندازی یک پویش مالی به نام «خشت بهشتی» هستیم که دانشجوها، اساتید، خیران و سازمانها برای ساخت مسجد کمک کنند.»
دانشگاه دیگر هزینه نمیکند
به نظر میآید با وجود بودجه اولیه که دو سال پیش در اختیار این پروژه قرار گرفت، دیگر از تخصیص پول بیشتر از سمت دانشگاه در عملیات احداث مسجد خبری نیست و این همان موضوعی است که دانشجویان به آن معترض هستند. ابراهیمی درباره این موضوع میگوید: «وقتی سازهای در حال ساخت در دانشگاه است، تأمین هزینه آن، وظیفهاش است. حالا اینکه یک استاد یا دانشجو یا سازمانی میخواهد کمک کند، مسئله دیگری است که البته خوب است و کمککنندهاند ولی اصل ماجرا این است که خود دانشگاه نباید شانه خالی کند. چرا آن زمان ۲۰ میلیارد تومان حمایت شد، ولی الآن که صحبت میکنیم، هیچ بودجهای به این قضیه اختصاص پیدا نمیکند؟»
مسیر دیگری که دانشگاه از طریق آن میتواند برای این پروژه تأمین مالی کند، بنیاد حامیان است که با اولویت قرار دادن پروژه احداث عملیات مسجد در دانشگاه فنی، این بنیاد میتواند حامیان و خیرانی را برای تأمین مالی جذب کند اما به نظر میآید که رئیس دانشگاه این پروژه را در اولویت این بنیاد قرار نداده است. ابراهیمی در اعتراض به این ماجرا بیان میکند: «طبق صحبتهایی که داشتیم و اطلاعاتی که گرفتیم، در هیچکدام از این دو بنیاد، نه بنیاد حامیان دانشگاه تهران و نه بنیاد حامیان دانشکدگان فنی، این موضوع در اولویت قرار نگرفته است. این وظیفه رئیس دانشگاه است که اولویتهای این بنیاد را تعیین کند، اما به نظر میآید او به این پروژه توجه لازم را ندارد درحالیکه میشود گفت بزرگترین پروژه عمرانی دانشکده فنی قطعاً همین مسجد است و حتی در کل دانشگاه هم تقریباً پروژه عمرانیای با این وسعت و مشخصات سراغ ندارم.» حالا نزدیک به 24 سال از شروع ماجرای احداث مسجد دانشکدگان فنی دانشگاه تهران میگذرد و در این 25 سال تنها چیزی که دانشجویان و اساتید مطالبهگر دیدهاند، ساختمانهای نیمهکاره است. معلوم نیست تا کی قرار است از این دست پروژهها و عملیاتها ببینیم که چشمها به قد عمر یک انسان منتظر ثمر دادن میوه آن باشند. کاش یکی بیاید و حداقل این یک ماجرا را برای همیشه حلوفصل کند.