افتتاح سد خداآفرین را باید از اتفاقات تلخی دانست که تا همیشه در تاریخ ایرانزمین باقی خواهد ماند. مأموریتی که پایان آن، شهادت رئیسی و سوگ ایران را به همراه داشت تا اینگونه دولت سیزدهم دومین دولت بعد از انقلاب باشد که با شهادت شخص اول آن، مجالی برای بهپایانرسیدن پیدا نکرد. رئیسی در دوره دوسال و 9 ماهی که از عمر دولتش میگذشت، اقدامات مختلفی را در حوزههای گوناگون انجام داد که یکی از آنها را باید حوزه آموزش عالی کشور دانست.
عرصهای که به دلیل میزبانی از جامعه نخبگانی و نسل جوان، هر تغییر مثبتی در آن، بهصورت مستقیم و غیرمستقیم روی دیگر بخشهای کشور هم اثرگذار خواهد بود. در این میان شاید مجال دادن به دانشگاهیان برای طرح دیدگاههایشان و نشستن پای صحبتهای دانشجو را باید جزء اقدامات ماندگاری دانست که دانشگاهیان تا پیش از دولت سیزدهم، چندان عادتی به آن نداشتند، اما دولتمردان سیزدهم تلاش کردند پای این قشر را برای ارائه آزاد نظراتشان در عرصههای مختلف باز کنند.
در این گزارش هشت اقدام مهم در عرصه آموزش عالی را به مناسبت سالگرد شهادت رئیسی مورد بازخوانی قرار دادیم که هرکدام از آنها در جای خود تأثیرگذاری قابلتوجهی در این حوزه داشته است.
1- دستور مستقیم برای بازگشت دانشگاهها به حالت عادی
باوجوداینکه دانشگاهها از ترم دوم سال تحصیلی 1399-1398 به دلیل همهگیری کرونا آموزش حضوری را تعطیل کردند و همه امور آموزشی در فضای مجازی به دانشجویان ارائه میشد، اما شهید رئیسی در اواخر دیماه 1400 و در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا، وزارتین علوم و بهداشت را ملزم به انجام تمهیدات لازم برای بازگشایی آموزش در دانشگاهها از نیمسال دوم تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ کرد.
اتفاقی که باعث شد ظرف کمتر از سهماه، دانشگاهها درهای خود را از 14 فروردین ماه 1401 به روی دانشجویان باز کنند تا اینگونه بالاخره داوطلبانی که در طول همهگیری، به جمع جامعه دانشجویان کشور اضافه شده بودند، بتوانند برای اولینبار فضای آکادمیک را از نزدیک لمس کنند. در حقیقت دستور مستقیم شهید رئیسی باعث شد تا بهتدریج دانشگاهها به حالوهوای قبل از کرونا برگشته و کیفیت تحصیل دانشجویان هم که در دوران آموزشهای مجازی، با نقدهای جدی روبهرو بود، ارتقا پیدا کند.
2- 14 دیدار با دانشجویان و استادان در کمتر از 3 سال
شهید رئیسی نهتنها در دورهای که زمام امور اجرایی کشور را در دست داشت، بلکه قبل از آن هم نشان داده بود نگاه متفاوتی به عرصه دانشگاهی دارد. اولین حضور او را باید به خرداد 1400 نسبت داد که با حضور در دانشگاه بهعنوان یکی از چهرههای انتخاباتی پای صحبتهای دانشجویان و اساتید نشست. او با آغاز دوران ریاستجمهوری هم هربار به بهانههای مختلف از روز دانشجو گرفته تا دیدارهای ماه رمضانی، مجالی را برای طرح دیدگاههای دانشجویی فراهم میکرد. تدارک 10 بار دیدار با دانشجویان آن هم در کمتر از سهسال را باید اتفاقی دانست که شاید هیچگاه و در هیچ دولتی تکرار نشود.
دیدارهایی که گاه به بهانههای رسمی و گاه هم به بهانههای غیررسمی مانند سفر یکروزه به استان البرز و حضور در خوابگاه دانشجویان پسر دانشگاه خوارزمی رقم خورده بود. نکته جالبتر اینکه شهید رئیسی درطول 33 ماه حضورش در مسند رئیسجمهور، درمجموع چهار دیدار هم با اساتید دانشگاهی در عرصههای مختلف اقتصادی، محیط زیستی داشت. جالب اینجاست که او سه هفته پیش از تشکیل دولتش دیداری سهساعته با اساتید اقتصادی در سال 1400 برگزار کرد تا اینگونه نشان دهد نگاه متفاوتی به اساتید و نظرخواهی از آنها در دولت سیزدهم وجود خواهد داشت.
3- چراغ عتف با رئیسجمهور روشن شد
شورایعالی عتف بر اساس قانون مجلس در سال 1383 بهعنوان نهادی بالادستی، باید کارهایی مانند ایجاد هماهنگی و یکپارچگی در سیاستگذاری کلان اجرایی در حوزه علوم را انجام میداد، شورایی که برخلاف جایگاه بلندی که در قانون برای آن پیشبینی شده بود، اما در عمل مورد بیمهری رئیسجمهور دولتهای یازدهم و دوازدهم قرار گرفت بود، بهطوریکه حسن روحانی حتی یکبار هم حاضر نشد اداره این جلسه را برعهده بگیرد. با تشکیل دولت سیزدهم، اما مسیر متفاوتی پیش روی این شورا قرار گرفت و شهید رئیسی بهعنوان رئیسجمهور بالاخره بعد از وقفهای ۱۱ساله در مردادماه 1401 در جلسه این شورا حضور پیدا کرد. حضوری که البته دستاوردهای قابلتوجهی هم برای نظام آموزش عالی کشور به دنبال داشت؛ چراکه تصویب «کلیات طرح نگهداشت نخبگان و مهاجرت معکوس»، «طرح تأسیس شبکه ملی آزمایشگاهی»، «طرح محققان پسادکتری» و «طرح پژوهشگران مستقل» همان مصوباتی که در اولین حضور رئیسی در این شورا مصوب شد.
البته اهتمام رئیسی به حضور در این شورا باعث شد او یکبار دیگر نیز تیرماه 1402 نیز اداره این شورا را شخصاً برعهده بگیرد و در آن سامانه نان بهعنوان پنجره واحد نظام ملی علوم معرفی شود. همچنین پیشنویس اولویتهای پژوهش و فناوری کشور مربوط به بازه زمانی 1402-1406 نیز در این جلسه به تصویب رسید. اساسنامه صندوق این شورا نیز در آبانماه سال 1402 مصوب و در آذرماه همان سال ابلاغ شد تا اینگونه این شورا در دوران شهید رئیسی صاحب بازوی حمایت مالی هم شود.
4- حضور در ساختمان هرمزان و دستور ساماندهی آموزش عالی
حضور شهید رئیسی در ساختمان هرمزان در هفته اول آذرماه 1401 نشان داد که رئیس دولت سیزدهم، نگاه متفاوتی به نسبت رؤسایپیشین به این حوزه دارد. قطعاً تا پیش از شهید رئیسی، نمیتوان نام رئیسجمهور دیگری را برد که مستقیماً برای سرکشی و نظارت بر دستگاههای پا به وزارت علوم و یا دیگر وزارتخانهها گذاشته باشد. اما رئیسی نهتنها از این وزارتخانه بازدید کرد، بلکه با صدور دستوری 14 بندی، نشان داد که عزم جدی برای سروسامان دادن به این حوزه دارد. دستوراتی که مهمترین آنها را باید ساماندهی مراکز علمیکاربردی و دانشگاه پیامنور در دانشگاه فنی حرفهای و دولتی، تدوین سازوکارهای لازم برای ارتقای توان پارکهای علموفناوری و فروش و صادرات خدمات و محصولات دانشبنیان، تدوین سازوکارهای مسئولیتسپاری و پاسخگوسازی هیئتامنای دانشگاهها نسبت به عملکرد دانشگاه و افزایش کمی و کیفی واحدهای درسی قابلارائه در صنعت دانست.