مهدی منصرف، خبرنگار: جمعهای تلخ برای جامعه ورزش ایران رقم خورد؛ جایی که در جریان برگزاری راند اول مسابقات اتومبیلرانی سرعت در پیست مجموعه آزادی، حمیدرضا درجاتی، عکاس باسابقه ورزشی بر اثر برخورد یکی از خودروها در نقطه استارت جان باخت. حادثهای که نهتنها دلخراش بود، بلکه بار دیگر هشداری جدی درباره وضعیت ایمنی مسابقات موتوراسپرت کشور بود.
در جریان این مسابقه که تبدیل به حادثهای تلخ در ورزش کشورمان شد، سه خودروی حاضر در انتهای صف استارت با یکدیگر برخورد کردند. در نتیجه این برخورد، یکی از خودروها منحرف شد و با شدت به گاردریل کنار پیست کوبید. متأسفانه این ضربه به حدی شدید بود که گاردریل تغییر شکل داد و درجاتی، که در پشت آن مستقر بود، چندین متر به هوا پرتاب شد و ساعاتی بعد جان سپرد. این حادثه در حالی اتفاق افتاد که طبق اعلام حاضران در پیست، دقایقی قبل از این حادثه نیز یکی دیگر از خودروها به گاردریل برخورد کرده بود. کوروش صبوریان، سرپرست فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی، در گفتوگو با «فرهیختگان» ضمن ابراز تأسف از این حادثه، اظهار داشت: «عکاس فقید در امنترین نقطه پیست حضور داشت و معمولاً چنین حوادثی در خط استارت پیشبینی نمیشود. اما متأسفانه زاویه دید ایشان بهگونهای بود که متوجه اتومبیل منحرفشده نشد. حتی جابهجایی نیممتری میتوانست جان او را نجات دهد.»
هرچند صبوریان بر غیرقابلپیشبینی بودن حادثه تأکید کرد، اما کارشناسان ایمنی نظر دیگری دارند. محمود لاهرودی، مربی و رئیس پیشین کمیته آموزش فدراسیون در گفتوگو با رسانهها، با انتقاد از وضعیت گاردریلهای پیست آزادی گفت: «در استانداردهای جهانی، گاردریل باید دارای ۴ موج باشد، اما در این پیست تنها از ۲ موج استفاده شده است، که کاملاً غیراستاندارد است. از سوی دیگر، بالشتکهای ایمنی که باید جلوی گاردریل نصب میشدند، در محل حادثه وجود نداشتند یا به اشتباه در نقطهای دیگر چیده شده بودند.» او در ادامه افزود: «در روز حادثه، پیش از شروع مسابقه به مسئولان تذکر دادم که بالشتکها در جای مناسب نیستند، اما این هشدار نادیده گرفته شد. اگر این تجهیزات در جای درست نصب میشد، احتمالاً این فاجعه اتفاق نمیافتاد.»
سرپرست فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی درخصوص رقم خوردن این اتفاق در خط استارت اعتقاد دارد: «کسی پیشبینی حادثه در خط استارت را نمیکرد. چون هنوز خودروها سرعت نگرفتهاند و در حال استارت به سمت مستقیم هستند.» موضوعی که برخلاف اعتقاد لاهرودی کارشناس این حوزه است: «استارت مسابقات سرعت میتواند جزء پرحادثهترین نقاط پیست باشد؛ چون ماشینها در فاصله بسیار کم کارشان را آغاز میکنند ولی کوچکترین ایرادی نمیتوان به رانندهای که برخورد کرده، گرفت چون هر حادثهای میتواند اتفاق بیفتد.» این روایتها، اگرچه بر پایه تحلیلهای اولیه است، اما شکاف عمیقی میان رویکرد اجرایی و استانداردهای جهانی ایمنی در برگزاری مسابقات موتوراسپرت در ایران را آشکار میکند.
یکی دیگر از سؤالات اساسی، این است که آیا پیست آزادی شرایط لازم برای میزبانی مسابقات سرعت را دارد؟ علی غفوریآشتیانی، مسئول کمیته سرعت فدراسیون در پاسخ به این پرسش عنوان کرده است: «سالهاست مسابقات با همین امکانات برگزار میشود. البته ما از تجهیزات ایمنی روز دنیا فاصله زیادی داریم و استفاده از نیوجرسی در کنار گاردریلها، یکی از مواردی است که میتوانست جلوی چنین حوادثی را بگیرد.» وی در ادامه به وضعیت آسفالت و زیرساختهای پیست نیز اشاره کرد و افزود: «پیست آزادی دارای مشکلات عدیدهای است. شاید اگر اتفاقی نمیافتاد، هیچکس به این نواقص توجه نمیکرد.»
این سخنان، از زبان یکی از مسئولان برگزاری مسابقات، نشان میدهد که صرف آشنایی با خطرات بالقوه کفایت نمیکند؛ بلکه نیاز به اقدام و اصلاح ساختارها، بیش از هر زمان دیگری احساس میشود. ضمن اینکه عدم توجه به استفاده از بالشتکها در جلوی گاردریلها یکی از سؤالاتی است که ذهن علاقهمندان این رشته را به خود معطوف کرده است. گفته میشود هفته گذشته مسابقات موتور ریس برگزار شده و این بالشتکها برای آن مسابقات استفاده شده است، اما به هر دلیل برای مسابقه دو روز پیش مجدداً در محل پیست آزاد نصب نشده است.
واکنش مقامات ورزشی کشورمان یکی از مهمترین واکنشهایی است که علاقهمندان به ورزش و طبیعتاً خانواده آن مرحوم بعد از این حادثه انتظار دارند. اتفاقی که در ساعات اولیه پس از حادثه، با جلسه اضطراری مسئولان وزارت ورزش، فدراسیون اتومبیلرانی و مدیران مجموعه آزادی صورت گرفت. محمد شرویناسبقیان، مدیرکل دفتر امور مشترک فدراسیونها، در این باره گفت: «هیچگونه قصور و سهلانگاری در این پرونده قابل اغماض نیست. با دستور شخص وزیر ورزش، بررسیهای تخصصی در حال انجام است و گزارش نهایی با جزئیات کامل به اطلاع مردم خواهد رسید.» اسبقیان همچنین وعده داد که با هر شخص یا نهادی که کوتاهی کرده باشد، برخورد قاطع و قانونی صورت خواهد گرفت. او بر لزوم بررسی دقیق جایگاه استقرار عکاسان، شرایط ایمنی خودروها و همچنین صلاحیت پیست در برگزاری این مسابقات تأکید کرد.
اما برای درک بهتر میزان ایمنی در مسابقات موتور اسپرت، نگاهی به استانداردهای جهانی و آمار حوادث، میتواند راهگشا باشد.
فرمول یک: یکی از پیشرفتهترین مسابقات جهان از نظر ایمنی است. پس از تحولات گسترده در دهههای گذشته، آمار مرگومیر در فرمول یک به طور چشمگیری کاهش یافته است. بر اساس گزارش FIA (فدراسیون بینالمللی اتومبیلرانی)، در ۲۰ سال اخیر تنها چند مورد حادثه مرگبار در مسابقات فرمول یک رخ داده است که به سرعت منجر به اصلاح قوانین و ارتقای تجهیزات ایمنی شده است. استارت مسابقات در فرمول یک همواره تحت نظارت ویژه قرار دارد و گاردریلها با چندین لایه محافظ و سیستمهای جذب ضربه پوشیده شدهاند. حادثه جمعه نه فقط یک اتفاق تلخ، بلکه نمادی است از یک ضعف ساختاری مزمن در ایمنی ورزشهای موتوری در ایران. مرگ دلخراش حمیدرضا درجاتی، که سالها در کنار پیستها به ثبت زیباییهای این ورزش پرهیجان میپرداخت، باید نقطهعطفی باشد برای اصلاح جدی ساختارهای فنی، تجهیزات ایمنی و شیوههای برگزاری مسابقات. فرصتی فراهم شده تا با بررسی علمی و مستقل، مسیر آینده را از تکرار چنین فجایعی پاک کنیم. پرسش اینجاست: آیا این حادثه، آغاز اصلاحات خواهد بود یا تنها در آرشیو تلخ خاطرات باقی خواهد ماند؟