براساس گزارش‌های شهرداری تهران، جمعیت 9.5 میلیون نفری شهر تهران درحالی است که روزانه ۲۵ میلیون سفر در پایتخت انجام می‌شود و به ازای هر 1.5 نفر، یک خودرو در تهران وجود دارد. حجم بالای تمرکز در شهر تهران، این روز‌ها خود را در قالب آلودگی هوا و ترافیک‌های سنگین نشان می‌دهد.
یکی از موضوعاتی که به این معضل دامن می‌زند، مسئله کمبود فضای پارک در شهر تهران بوده، امری که براساس آمار‌های رسمی عامل بسیاری از نزاع‌ها و درگیری‌ها در شهر تهران نیز است. بررسی داده‌ها و اظهارنظر‌های مسئولان مدیریت شهری تهران نشان می‌دهد معضل پارکینگ‌ها در شهر تهران بسیار جدی بوده، به‌طوری‌که گفته می‌شود تهران در اوج ساعات ترافیک حدود 1.5 میلیون جای پارک کم می‌آورد. شهاب دبیری‌نژاد، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از آفت پارکینگ رایگان و لزوم تقویت زیرساخت حمل‌ونقل عمومی می‌گوید.
لاتاری جای پارک در شهر تهران!
با در نظر داشتن تردد 8 میلیون خودرو و با احتساب تمام ظرفیت پارکینگ‌های مناطق 22گانه شهر تهران کمتر از یک درصد افراد شانس پارک در پارکینگ‌های عمومی و خصوصی را دارند، حتی با احتساب اضافه کردن فضای پارک حاشیه‌ای نیز این سهم از بیش از 4.2 درصد بیشتر نمی‌شود. اما سؤال این است؛ تهرانی‌ها باید با مشکل کمبود جای پارک چه کنند؟ به اعتقاد برخی کارشناسان ارزانی جای پارک یا حتی رایگان بودن آن یکی از مشکلاتی است که علاوه بر اینکه منجر به ترافیک، آلودگی هوا و... شده، بلکه تقاضا برای جای پارک را افزایش داده است.
از سوی دیگر نیز ظرفیت حمل‌ونقل عمومی اعم از اتوبوس و مترو همین الان هم توان تحمل جابه‌جایی جمعیت را ندارد و با تجمع افراد در ایستگاه‌های مترو، BRT و اتوبوس به‌ویژه در محل‌های تغییر خط مهم مانند ایستگاه‌های مترو دروازه شمیران، دروازه دولت، امام‌خمینی (ره) و تئاترشهر روبه‌روییم. وضعیت در ایستگاه‌های اتوبوس هم به همین روال است و در ساعات نزدیک به آغاز به کار ادارات و همچنین حوالی بعدازظهر جا برای سوزن انداختن نیست!
کمبود جای پارک، مشکل قدیمی تهرانی‌ها
سیدجعفر تشکری‌هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران پیش‌تر درباره معضل جای پارک عمومی در تهران گفته بود: «پارکینگ‌ها به عنوان مستحدثاتی که دارای صرفه اقتصادی برای مردم و سرمایه‌گذاران نیستند، مانع ورود بخش خصوصی می‌شوند. طی ده‌ها سال گذشته وقتی مجوز ساخت و ساز داده می‌شد بعضاً کسری پارکینگ‌ها به جریمه کسری پارکینگ تبدیل می‌شد، درحالی‌که منابع این جرایم صرف ایجاد پارکینگ جدید در سطح شهر نمی‌شد بلکه وارد سبد هزینه‌های جاری شهر می‌شد. مثلاً برای پاساژی که روزانه هزاران نفر به آن مراجعه می‌کنند پارکینگی مناسب پیش‌بینی نشده است. افزایش قیمت زمین و هزینه ساخت رغبتی برای حضور سرمایه‌گذاران به این بخش نمی‌گذارد که در اینجا لازم است ما مشوق‌هایی درنظر بگیریم.»
شلوغ‌ترین مناطق تهران
یک آمار قابل تأمل نشان می‌دهد بیشترین فشار ترافیکی مربوط به مناطق 9، 3، 10 ،2، 13، 14 ،1 ،19 ،17 و 7 است. طبق این آمار‌ها، مناطق 1 ،2 و 3 تهران که عمدتاً به‌عنوان مراکز تجاری و اداری شناخته می‌شوند، بخش زیادی از حجم سفر‌های روزانه شهروندان را جذب می‌کنند. طبق داده‌های ترافیکی این مراکز به‌عنوان کانون‌های تولید و جذب سفر به شمار می‌آیند.
به‌طور کلی در ساعات اوج ترافیک روزانه به ترتیب 16 ،19 و 21 درصد بیشتر از ظرفیت معابر مناطق 1 ،2 و 3 به‌عنوان سه نقطه پرتردد خودرو وارد آن‌ها می‌شود. این در حالی است که تعداد ظرفیت پارکینگ‌های عمومی منطقه 1 حدود یک هزار و 345 جای پارک برآورد می‌شود و طبق آمار‌ها پارکینگ خصوصی در این منطقه وجود ندارد. در منطقه 2 نیز بالغ بر 2 هزار و 300 جای پارک وجود دارد. در منطقه 3 تهران نیز حدود 3 هزار جای پارک از مجموع پارکینگ‌های عمومی و خصوصی اعلام شده است. داده‌ها نشان می‌دهد در سه منطقه شمالی شهر تهران که از پرترافیک‌ترین مناطق محسوب می‌شود، در حدود 4 هزار جای پارک عمومی وجود دارد و تنها در منطقه 3 تهران پارکینگ خصوصی احداث شده است.
همچنین ورودی‌های اصلی تهران از سمت شرق، غرب و جنوب شامل مناطق 9 ،10 ،13 ،14 ،19 و 17 شناخته می‌شوند که تردد روزانه خودرو در ساعات اوج ترافیک به ترتیب 17 ،16 ،15 و 16 درصد بالاتر از ظرفیت معابر است. طبق آمار، منطقه 13 مجموعا حدود 600، منطقه 14 حدود 2 هزار و 700، منطقه 17 بالغ بر 10 هزار و منطقه 19 حدود 2 هزار و 200 جای پارک عمومی و خصوصی دارند. همچنین منطقه 9 که با ثبت سهم 22 درصدی بیشترین سهم از ترافیک شهر را به خود اختصاص داده است، کمتر از 2 هزار ظرفیت پارکینگ دارد.
جای خالی 1.5 میلیون جای پارک در تهران
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران اخیراً در گفت‌وگویی درخصوص وضعیت ساخت پارکینگ‌های عمومی در تهران، اظهار کرد: «در دنیا استاندارد‌هایی برای ساخت پارکینگ‌های عمومی وجود دارد به گونه‌ای که در هر یک کیلومترمربع به ۱۰ مجتمع پارکینگی با ظرفیت ۳۰۰ واحد پارکینگ نیاز است ولی در تهران در هر یک کیلومترمربع تنها سه مجتمع پارکینگی وجود دارد، یعنی در هر کیلومترمربع در تهران هفت مجتمع پارکینگی کم داریم که با یک حساب سرانگشتی و در نظر گرفتن مساحت تهران می‌توانیم بگوییم پایتخت حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد جای پارک در قالب ۵۰۰۰ مجتمع پارکینگی کمبود دارد.
به گفته آقامیری، یکی دیگر از مشکلات این است که مردم برای پیدا کردن یک جای پارک به طور معمول ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در خیابان با ماشین روشن معطل می‌شوند و در زمان شلوغی نیز ۳۰ تا ۴۰ دقیقه برای پیدا کردن جای پارک مناسب باید خیابان‌ها را طی کنند که این مسئله سبب افزایش ترافیک و پس از آن آلودگی هوا می‌شود.»
قیمت‌گذاری در حوزه پارکینگ؛ یک تیر و دو نشان
پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در پایان یادآور شد: «در سال‌های اخیر، در تهران سیاست‌های خودرومحوری حاکم بوده و شرایط استفاده از خودروهای شخصی راحت‌تر از حمل‌ونقل عمومی بوده است. این امر موجب افزایش تعداد خودرو‌ها و درنتیجه، رشد ترافیک و آلودگی هوا شده است. این روند هر سال بیشتر می‌شود و مشکلات ترافیکی و آلودگی هوا را تشدید می‌کند.
بنابراین، به نظر می‌رسد آمار پارکینگ‌های عمومی در تهران دقیق‌تر از آمار کل پارکینگ‌های حاشیه‌ای و غیرحاشیه‌ای باشد. این آمار در حدود 250 هزار عدد تخمین زده می‌شود. از سوی دیگر، توسعه پارکینگ‌های رایگان نه‌تنها راه‌حل مناسبی نیست، بلکه باید در جهت قیمت‌گذاری پارکینگ‌ها گام برداریم. تعیین قیمت‌های بالاتر برای پارکینگ‌ها می‌تواند باعث کاهش تمایل به استفاده از خودروهای شخصی شود و درنتیجه، فشار ترافیکی کاهش یابد. همچنین این سیاست، سرمایه‌گذاری در توسعه پارکینگ‌های عمومی را جذاب‌تر می‌کند.»
گزارش کامل پانیذ رحیمی خبرنگار گروه اقتصاد را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.