از ۸ دسامبر که رسانه‌ها رسماً سقوط دولت بشار اسد را اعلام کردند و از خروج او از سوریه نوشتند، رسانه خبری الجزیره در چند محور اتفاقاتی که در سوریه بعد از اسد در حال وقوع بود را پوشش می‌داد؛ پیشروی نیروهای مسلح سوری و گروه تحریر الشام در خاک سوریه، پیدا شدن گورهای دسته‌جمعی، روایتی از زندان صیدنایا و دیگر زندان‌ها و روایت زندانی‌ها از آنچه در این زندان‌ها می‌گذشت. همچنین، برساخت تصویری از آزادی در شهرهای مختلف سوریه پس از سقوط اسد و پوشش اخبار پیشروی اسرائیل در خاک سوریه، بخش دیگری از اخبار این رسانه را به خود اختصاص می‌داد.
نکته جالب توجه و عجیب در خصوص اخباری که در مورد پیشروی اسرائیل در خاک سوریه از جانب این رسانه به چشم می‌خورد، به نحوه پوشش اخبار تجاوز اسرائیل در سوریه اختصاص داشت. در نگاه به پوشش اخبار تجاوز اسرائیل، الجزیره صرفاً اظهاراتی را بازتاب می‌داد که اسرائیل «برای جلوگیری از افتادن تجهیزات به دست شورشی‌ها، مناطق نظامی و پایگاه‌های نظامی را بمباران کرده است»، «حضور اسرائیلی‌ها در سوریه موقت است» و «اسرائیل به دنبال ایجاد یک منطقه حائل در سوریه است.» نوع پوشش اخبار اما تفاوت قابل توجهی با پوشش اخبار جنایت صهیونیست‌ها در غزه و لبنان داشت. در روایت‌ها عموماً به این گزاره اشاره می‌شد که حضور اسرائیل در منطقه دائمی نخواهد بود و البته به بمباران مناطق نظامی در سوریه اشاره می‌شد، با این تفاوت که توجیه اسرائیل در پیوست اخبار نیز ذکر می‌شد که آنها برای اطمینان از نیفتادن تجهیزات به دست مخالفین و برای تأمین امنیت اسرائیل این کار را انجام دادند. این اخبار در حالی منتشر می‌شد که در نقطه مقابل، روایت‌های متفاوت و دردناکی از زندان صیدنایا و اتفاقاتی که در این زندان رخ داده بود، منتشر می‌شد. این نحوه پوشش تحولات سوریه، بی‌طرفی این رسانه در ماجرای سوریه و حمایت آن از محور مقاومت و تقابل با اسرائیل را زیر سوال برد، آن هم در شرایطی که در یک سال گذشته این رسانه در خط مقدم پوشش اخبار و تحولاتی قرار داشت که در غزه و برای ساکنان آن اتفاق افتاد. هم‌زمان با شروع تجاوز اسرائیل به سوریه، آنچه در روایت‌ها قالب است، ارائه تصویری زیبا و آزاد از سوریه پسااسد است، حتی با وجود تجاوز اسرائیل به سوریه.
۳۰ خبر در مورد زندان‌های سوریه در الجزیره
بخشی از آنچه در زندان صیدنایا و المزه رخ داده را نمی‌توان انکار کرد. شاهد مثال آن خانواده‌هایی هستند که به دنبال یکی از اعضای خانواده‌شان در زندان می‌گردند. البته در این میان روایت‌های اغراق‌شده و غیرواقعی نیز کم نیستند. اخباری که در مورد وجود تونل‌ها در زندان صیدنایا منتشر شد، تصاویر جعلی که از زندان ویتنام منتشر شد و به جای زندان صیدنایا به خورد مخاطب داده شد.
زندانی که ویدئوی خوشحالی یک زندانی‌اش از سقوط اسد ، در سی‌ان‌ان بازتاب زیادی داشت اما چند ساعت بعد مشخص شد که او یک شکنجه‌گر حکومت سوریه بوده است، از جمله روایت‌هایی بودند که از زندان‌های سوریه منتشر شدند. رسانه خبری الجزیره همراستا با دیگر رسانه‌های خارجی، اخباری که در مورد این زندان و زندان المزه منتشر می‌شد را پوشش داد. از ۸ دسامبر که خروج اسد از سوریه رسماً اعلام شد، الجزیره در سایت خبری خود نزدیک به ۳۰ خبر در مورد زندان صیدنایا، زندانیانی که مفقود شدند و زندان المزه دمشق منتشر کرد. این روایت‌ها البته در حالی منتشر می‌شود که در نقطه مقابل الجزیره، در پرداخت اخبار به گروه تحریر الشام و رهبر این گروه ابومحمد الجولانی، بر مدار سفیدشویی از این چهره و این گروه حرکت می‌کند. آن هم در شرایطی که اعضای این گروه دستگیری و بازداشت برخی از علویان در این منطقه را کلید زدند. در ادامه به برخی از روایت‌های این رسانه در مورد زندان صیدنایا پرداخته می‌شود.
شکنجه‌گران نازی در سوریه!
«شیوه‌های رژیم شباهت زیادی به روش‌هایی دارد که مخالفان آلمان نازی، بعد از جنگ جهانی دوم، آن را انجام می‌دهند.» این بخشی از گزارشی است که الجزیره نه در مورد جنایت‌های رژیم صهیونیستی بلکه در خصوص آنچه در زمان بشار اسد رخ داده منتشر کرده و آن را با جنایت‌های آلمان نازی مقایسه می‌کند. الجزیره صیدنایا را «برجسته‌ترین و وحشیانه‌ترین زندان در تاریخ رژیم» می‌خواند تا آنجا که به آن «سلاخ‌گاه انسان» می‌گفتند. این رسانه گزارشی از برخی افسران اطلاعاتی آلمانی که از ترس اسیر شدن فرار می‌کنند، ارائه می‌کند. یکی از برجسته‌ترین این افراد، آلویس برونر بود که «معاون نیروهای حفاظت ویژه نازی و یکی از مهم‌ترین کارمندان آدولف آیشمن بود که مسئول آوارگی به حساب می‌آمد.»
برونر، مسئول تبعید مخالفان نازیسم از جمله یهودیان بود. الجزیره در ادامه گزارش خود به این موضوع اشاره کرد که برونر در ۱۹۵۴ به سوریه، مصر و ایالات متحده می‌رود. آموزش افسران سوری و اطلاعاتی و یاد دادن اطلاعات ضدجاسوسی، از جمله فعالیت‌های این فرد بوده است و برخی از افسران اطلاعاتی سوریه از جمله «علی حیدر» که ۲۶ سال به عنوان رئیس نیروهای ویژه سوریه کار کرد و علی دوبا، رئیس بخش اطلاعات نظامی، از جمله این افراد بودند.
بعد از سقوط اسد همه‌چی آرومه؟
«یک هفته بعد از سقوط اسد، مظاهر زندگی به بازارهای دمشق برگشته» این تصویری است که الجزیره بعد از سقوط دولت بشار ارائه می‌دهد. در گزارشی که این رسانه در مورد فضای سوریه یک هفته بعد از سقوط منتشر کرده است، خبرنگار به منطقه‌ای به نام «حی میدان» اشاره می‌کند و می‌گوید: «زندگی به بازارهای شب برگشته و فروشنده‌ها سرود آزادی بعد از سقوط اسد را پخش کردند»، «فروشنده‌ها مغازه‌ها را با پرچم‌های جدید سوریه زینت دادند.» خبرنگار الجزیره در ادامه اشاره می‌کند که منطقه حی میدان از اولین مناطقی بود که در انقلاب شرکت کرد، «اینجا امنیت هست و خبری هم از زورگیری و سرقت دیده نمی‌شود و از همه مهم‌تر اینکه مردم بالاخره بعد از سال‌ها لبخند زدند.»
خبرنگار الجزیره البته در حالی از حال خوب مردم در سوریه می‌گوید که اشاره‌ای به پیشروی نیروهای رژیم صهیونیستی در خاک سوریه و پیشروی آنها در ۲۰ کیلومتری دمشق نمی‌کند و تنها یک سویه این تصویر را ارائه می‌کند که بعد از سقوط اسد، همه چیز بهتر شده، موضوعی که حداقل با نگاه به شرایط فعلی که در سوریه در حال وقوع است، نزدیک به واقع بنظر نمی‌رسد.
همه سوری‌های آواره برگشتند
الجزیره برای ارائه این تصویر که شرایط سوریه بعد از سقوط بشار اسد رو به بهبود است، گزارشی از بازگشت سوریه‌ای‌هایی که در کشورهای دیگر از جمله ترکیه زندگی می‌کردند، منتشر کرد و به این موضوع اشاره کرد که بعد از ۸ دسامبر، گذرگاه‌های مرزی ترکیه و سوریه تحرکات فعالی را شاهد بودند و تعداد زیادی از سوری‌های مقیم ترکیه به سوریه بازگشتند. الجزیره البته در حالی به بازگشت برخی آوارگان سوری مقیم ترکیه اشاره می‌کند که ردی از خبر آواره شدن برخی سوریه‌ای‌ها به مرز لبنان و شیعیانی که به حرم حضرت زینب در دمشق پناه بردند، اشاره نمی‌کند. به وضوح مشخص است که یک استاندارد دوگانه در پوشش اخبار آوارگان نیز بر این رسانه حاکم است.
۴۳ خبر در مورد پیشروی اسرائیل در سوریه
اسرائیل در منطقه بلندی‌های جولان پیشروی را آغاز کرد. این خبر تقریباً ساعاتی بعد از اعلام سقوط دولت اسد در رسانه‌ها منتشر شد. از ۸ دسامبر تا روز گذشته یعنی ۲۰ دسامبر، این رسانه نزدیک به ۴۳ خبر در مورد پیشروی صهیونیست‌ها در خاک سوریه منتشر کرد. در یکی از اخباری که در این باره در این رسانه منتشر شد، آمده: «نیروی هوایی اسرائیل، مخفیگاه‌ها و تأسیسات سوریه و ایران را قبل از تصرف یکی از گروه‌های مخالف سوری منهدم کرد.» علاوه بر این، در بخشی دیگر از خبر این رسانه به این موضوع هم اشاره شد که «اسرائیل در حوادث داخلی سوریه دخالت نمی‌کند».
۸ دسامبر، اسرائیل یک مرکز تحقیقات علمی در دمشق را هدف حمله قرار داد. این رسانه در پوشش اخبار مربوط به این حمله روایتی از خبرگزاری رویترز منتشر کرد و نوشت: «هواپیماهایی که گمان می‌رود اسرائیلی باشند، پایگاه هوایی خلخاله در جنوب سوریه را بمباران کردند.» در ادامه نیز به نقل از شبکه رادیو تلویزیون اسرائیل نوشت که اسرائیل به انبارهای اسلحه در جنوب سوریه و در فرودگاه دمشق «از ترس افتادن آنها به دست شبه‌نظامیان حمله کرد.» آنچه بیش از همه در پوشش تحولات سوریه توسط این رسانه خبری به چشم می‌خورد، تقلیل تهاجم و تجاوز اسرائیل در سوریه است. در حالی که اسرائیل تمام تجهیزات و انبارهای مهمات سوریه را مورد هدف قرار داد و عملاً سوریه را فلج کرد، الجزیره در روایت به این جمله «صهیونیست‌ها به مناطق تخلیه شده حمله کردند» و «برای جلوگیری از افتادن مهمات به دست شورشی‌ها آن را مورد هدف قرار دادند» اکتفا می‌کند. واقع امر این است که به نظر می‌رسد ترجیح این رسانه بیشتر ترسیم چهره آزاد و شاد از سوریه پس از سقوط بشار اسد است تا روایت واقعی میدان در سوریه.
۸ خبر از درگیری کردها در سوریه
رویداد مهم دیگری که در سوریه بعد از اسد در حال وقوع است، درگیری نیروهای کرد و مخالفین مسلح با نیروهای تحریر الشام است. روایت این رسانه در مورد درگیری کردها نیز تا حد زیادی جانبدارانه است و البته پرداخت زیادی هم به تحولات مرتبط با کردها نداشته است. این رسانه از ۸ تا ۲۰ دسامبر تنها ۸ خبر در مورد کردها منتشر کرده است، اما در میان همین اخبار هم روایت‌ها در تقابل با کردها منتشر شده است.
در یکی از اخباری که الجزیره منتشر کرده، به درگیری آنها با معترضان اشاره کرده و نوشته: «در جریان پراکندگی تظاهرات نیروهای موسوم به سوریه دموکراتیک، در دیرالزور، ۳ غیرنظامی بر اثر اصابت گلوله تک‌تیراندازها کشته شدند.» این خبر در حالی منتشر می‌شد که در جریان پیشروی تحریر الشام و صهیونیست‌ها در سوریه خبری از ارائه آمار در جریان ورود شهر به شهر مسلحان منتشر نشد. امری که این گزاره را تقویت می‌کند که این رسانه در مواجهه با تحولات سوریه تا حد زیادی جانبدارانه رفتار کرده است.
متن کامل گزارش گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.