ما چقدر به مسئله «آموزش» در مدارس بها می‌دهیم؟ وظیفه سینما و به‌طور کلی بقیه مدیوم‌های هنری در اشاره به این مفهوم تا چه حد است؟ اگر در همین ابتدا بخواهیم به این دو سوال پاسخ دهیم، به احتمال زیاد با ناامیدی مواجه خواهیم شد، ولی اجازه دهید تا شما را با بخش مثبت ماجرا روبه‌رو کنم. در هجدهمین دوره جشنواره سینماحقیقت، اهمیت آموزش به‌عنوان یکی از سوژه‌های اصلی و محوری در تعداد قابل توجهی از آثار بروز یافت و مخاطب توانست با سویه‌های مختلف این مفهوم ارتباط برقرار کند. «هنرستان» ساخته علی ثقفی، کارگردان جوان سینمای ایران، یکی از همین قِسم فیلم‌هاست که به‌خوبی موفق می‌شود در پس لایه‌های بیرونی مستند به اهمیت مسئله آموزش بپردازد و بیننده‌اش را به فکر در مورد بسیاری از فضائل اخلاقی که نیاز اساسی جامعه جوان و نوجوان ما در این وانفساست وادار کند.
«هنرستان» داستانِ ساختن و اوج گرفتن دوباره است که با اشاره به ماجرای سربرآوردن مدرسه‌ای فراموش شده در قلب منطقه اصیل‌نشین «سیروس» روایتش را بنا می‌سازد و پیش می‌برد. در واقع هنرستان «راهیان قدس» در دوران نه‌چندان دور محل مناسبی برای آموزش نوجوانان در ایام دفاع مقدس بود و آن‌ها را به این طریق برای حضور در میدان جنگ آماده و مهیا می‌کرد. حتی «شهید چمران» هم بخشی از آموزش خود در مقطع متوسطه را در این هنرستان گذرانده بود، ولی اوضاع به همان منوال پیش نرفت و روز به روز از ارزش و اعتبار «راهیان قدس» به‌عنوان یک مدرسه خوشنام کاسته شد.
این روند تا دوران روی کار آمدن آقای «ریاحی» در قامت مدیر ادامه داشت، ولی دیری نپایید که روحیه کارآمد و اهل مدارای این مدیر بر جو نه‌چندان مطلوب مدرسه غلبه کرد. بدین شکل که او با خوش‌رویی و دعوت دانش‌آموزان به مشارکت در فعالیت‌های کلاسی، نرخ بزه در منطقه را پایین آورد و اسم «راهیان قدس» را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت. از این منظر، هنرستان شباهت زیادی به «پرویزخان» دارد و خاطرات آن فیلم را در ذهن مخاطب مشتاق زنده می‌کند. حتی می‌توان اینطور بیان کرد که هنرستان ورژن مستند پرویزخان است. ثقفی در اولین فیلم سینمایی‌اش هم به آموزش، تعاون و همکاری توجه ویژه‌ای نشان داد و این مفاهیم را در کنار هم به قصد ساخت یک بنای سینمایی دراماتیزه کرد.
هرچند در مستندهایی همچون هنرستان خبری از دراماتیزه کردن ماجرا نیست و فیلمساز هم سعی کرده هیچ دستکاری‌ای در روند پیشبرد اتفاقات نداشته باشد، ولی فهم پیوند و تلاقی نگاهی که در هنرستان و پرویزخان وجود دارد جز با فهم ناخودآگاه هنرمند و زیست هنری او ممکن نیست. آنچه در ادامه می‌خوانید بخش‌هایی از گفت‌وگوی مفصل فرهیختگان با علی ثقفی، کارگردان هنرستان است.
علی ثقفی، کارگردان مستند «هنرستان» در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
- مسائل اجتماعی و بحث آموزش برایم بسیار مهم هستند. من به دنبال جایی بودم که بتوانم به شکلی دراماتیک به مسئله طبقه پایین و وضعیت نوجوانان در اجتماع بپردازم. به همین دلیل هنرستان «راهیان قدس» واقع در چهارراه سیروس را انتخاب کردم.
- این منطقه جزو محله‌های قدیمی و اصیل تهران بود. شهید چمران در همین مدرسه درس خوانده است. بعدها به دلیل نزدیکی به بازار و کاهش قیمت‌ها، به تدریج به فضای بزهکاری تبدیل شد. این تغییرات بیشتر به موقعیت جغرافیایی مربوط است تا خود هنرستان.
- ما سعی کردیم در این فیلم نشان دهیم که موضوع آینده‌سازان کشور چقدر حساس است. ببینید با کار درست مدیر یک هنرستان، بزهکاری یک منطقه چقدر کاهش می‌یابد. در فضایی که شاید کسی فکر کند هیچ کاری نمی‌شود کرد، او تلاش می‌کند و موفق هم می‌شود. من هیچ‌جا درباره این مدیر اغراق نکردم یا چیزی را تغییر ندادم. هرآنچه در مستند می‌بینید، عین واقعیت است.
متن کامل گفت‌وگوی ایمان عظیمی، خبرنگار گروه فرهنگ با علی ثقفی کارگردان را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.