مؤسسه بین‌المللی پژوهشی صلح استکهلم (SIPRI) اخیراً جدیدترین گزارش خود از فروش تسلیحات توسط 100 شرکت برتر جهان در سال 2023 را منتشر کرده است. طی سال 2023، مجموع درآمد تسلیحاتی 100 شرکت برتر جهان به 632 میلیارد دلار رسیده است، رقمی که معادل تولید ناخالص داخلی 54 کشور انتهایی (با کمترین GDP) است.
جالب است بدانیم در این لیست (اقتصاد‌های کوچک) کشور‌هایی مانند مغولستان، بورکینافاسو، لبنان، مالی، بوتسوانا، جامائیکا، نیکاراگوئه، نیجر، چاد، یمن، ماداگاسکار، مقدونیه شمالی، کنگو، لائوس، کره شمالی، افغانستان، رواندا، قرقیزستان، تاجیکستان، سومالی، کوزوو، سوریه، مونته‌نگرو، لیختن‌اشتاین، مالدیو، جیبوتی و یونان به چشم می‌خورند. نکته قابل تامل در حوزه تسلیحات این است که از کل این فروش 632 میلیارد دلاری سال 2023، حدود 51 درصد در اختیار آمریکاست، چین دوم بوده و انگلستان و روسیه سوم و چهارمند.
ویژگی‌های خاص در صنعت تسلیحات از قبیل شدت سرمایه از جمله سرمایه انسانی در تولید هزینه‌های بالای تحقیق و توسعه نظامی و استاندارد‌های محرمانه قوی در پروژه‌های تدارکاتی که انتشار دانش را مختل می‌کند منجر به شکل‌گیری انحصار شدید در این بازار می‌شود. بررسی آمار‌ها نشان می‌دهد ساختار بازار تسلیحات در اوایل شکل‌گیری با یکه‌تازی آمریکا و تدریجاً برخی کشور‌های صاحب فناوری، بیشتر از نوع انحصاری بوده که شدت این انحصار به‌تدریج در حال کاهش است. دو عامل اساسی موتور محرکه این تغییر تدریجی عبارتند از: اول توسعه صنایع کشور‌ها و دستیابی آن‌ها به فناوری‌های پیشرفته از طریق مهندسی معکوس یا انتقال فناوری و دوم مناسبات سیاسی و ائتلاف‌های تاکتیکی بین کشور‌ها.
فروش تسلیحات ۱۰۰ شرکت برتر جهان از ۲۰۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۲ به ۶۳۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ رسیده است. همچنین درآمد فروش اسلحه از ابتدای جنگ سوریه تا کنون، ۳۳ درصد افزایش یافته است. آمریکا با ۴۱ شرکت، سهم ۳۲۲ میلیارد دلاری از درآمد تسلیحاتی ۱۰۰ شرکت برتر در سال ۲۰۲۳ داشته است.
چین، انگلستان، روسیه و فرانسه به ترتیب با ۱۰۳، ۴۸ و ۲۶ میلیارد دلار در رده‌های بعدی قرار دارند. رژیم‌صهیونیستی نیز با ۱۴ میلیارد دلار در لیست برترین‌هاست. کره جنوبی، ترکیه و اوکراین هم به ترتیب با ۱۱، ۶ و ۲ میلیارد دلار درآمد، در جمع برترین‌ها قرار دارند.
متن کامل گزارش فاطمه سادات مرتضوی، خبرنگار گروه اقتصاد را در روزنامه فرهیختگان بخوانید