با توسعه اینترنت و فناوری‌های پیرامون آن، جرائم اقتصادی شکل جدیدی به خود گرفته است. این جرائم از کلاهبرداری پیامکی شروع می‌شود تا کلاهبرداری مثلثی که یکی از تازه‌ترین جرائم سایبری اقتصادی در کشور است.
اگر در گذشته‌های دور افراد شرور و کلاهبردار، تیپ و قیافه خاصی داشتند و شرارت از سر و روی آن‌ها می‌بارید، امروز مجرمان اینترنتی ممکن است از افراد تحصیل‌کرده و دارای هوش سیاهی باشند که در نگاه اول بسیار انسان‌های محترمی به نظر می‌رسند. اگر تا همین چند دهه قبل کیف‌قاپی، بالارفتن از در و دیوار خانه و سرقت از بانک، سرقت خودرو و موتورسیکلت و دوچرخه و... در ردیف جرائم عمده قرار می‌گرفتند، امروز فیشینگ، کلاهبرداری در حوزه ارز‌های دیجیتال، طرح‌های پانزی و هک، از اشکال جدیدی از سرقت‌اند که به دلیل سهل‌انگاری افراد، ناآگاهی و دانش پایین و حتی حرص و طمع افراد، بعضا چند هزار نفر را گرفتار می‌کنند. برخی از آمار‌های غیررسمی نشان می‌دهد 70 درصد از جرائم مربوط به سرقت، جرائم سایبری‌اند.
«فرهیختگان» درخصوص جرائم سایبری و نحوه پیشگیری از این جرائم، گفت‌وگویی با سرگرد جواد مختاررضایی، معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس فتا انجام داده که طی آن به بررسی اشکال عجیب و غریب جرائم رایانه‌ای و اینترنتی و... پرداخته است.
کلاهبرداری مثلثی چیست؟
مختاررضایی درباره کلاهبرداری مثلثی به‌عنوان یکی از روش‌های رایج بیان کرد: «در کلاهبرداری مثلثی یک فروشنده واقعی کالا را آگهی می‌کند و یک خریدار واقعی نیز قصد خرید دارد که هر دو سالم‌اند. فرد کلاهبردار آگهی فروشنده واقعی را عیناً کپی کرده و مجدد در پلتفرم‌های ثبت آگهی، آگهی می‌کند. خریدار واقعی با آگهی اشتباهی تماس می‌گیرد. مجرم حتی شماره کارت واقعی فروشنده را برای خریدار ارسال می‌کند. مبلغ هم واقعاً به حساب فروشنده واریز می‌شود. اما رسید را مجرم می‌گیرد و به فروشنده تحویل می‌دهد. فروشنده اما کالا را به جای خریدار واقعی به مجرم تحویل می‌دهد. بعد از چند روز خریدار از طریق پلیس فتا ثبت شکایت می‌کند و مشخص می‌شود کلاهبرداری مثلثی رخ داده است.»
پرداخت بیعانه دومین ریسک خطرناک در خرید اینترنتی
به گفته معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس فتا، مورد دوم از پرخطرترین روش‌ها، پرداخت بیعانه در خرید اینترنتی از سایت‌های آگهی‌محور است که می‌تواند منجر به کلاهبرداری شود. به طور مثال یکی از این روش‌ها در حوزه خودرو رخ می‌دهد. به این ترتیب همچون مورد اول فرد قیمت خودرو را ارزان‌تر آگهی می‌کند، وقتی متقاضی درخواست می‌کند خودرو را ببیند فرد خاطی می‌گوید اگر تا آن موقع فروش نرفت خودرو را به شما می‌فروشم. بعضاً خود شخص متقاضی درخواست می‌کند بیعانه واریز کند. در بسیاری از موارد فرد پس از دریافت مبلغ، دیگر پاسخگو و در دسترس نخواهد بود و یا پس از خریدن زمان به بهانه‌های مختلف، کالایی را به این فرد تحویل نخواهد داد.
برنامه‌ها را از پیام‌رسان‌ها دانلود نکنید
او همچنین در رابطه با خطرات دانلود برنامه از طریق پیام‌رسان‌ها یادآور شد: «نام نرم‌افزار‌ها را در گوگل سرچ نکنید. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات رایج این حوزه این است که مردم بسیاری از نرم‌افزار‌ها را یا در گوگل جست‌وجو یا فایل آن را در پیام‌رسان‌ها دانلود می‌کنند. این فایل‌ها به هیچ عنوان قابل اعتماد نیستند؛ به ویژه در حوزه نرم‌افزار‌های خود پیام‌رسان‌ها. برای مثال بعضا یک نرم‌افزار را عیناً مثل یک پیام‌رسان خارجی می‌زنند که کار می‌کند، اما از کل اطلاعات افراد سوءاستفاده می‌کنند. در کم‌ترین حالت از حساب کاربری افراد سوءاستفاده کرده و فرد را در کانال‌های دیگر عضو می‌کند. این کانال‌ها می‌توانند مبتذل هم باشند.»
هشدار‌های پلیس فتا از دل پرونده‌های جرائم سایبری
معاون فرهنگی و اجتماعی فتا در پایان با اشاره به وضعیت خاص جرائم سایبری یادآور شد: «اقدمات مقابله‌ای ما نیز شامل بررسی پرونده‌های سایبری می‌شود. شرایط این پرونده‌ها متفاوت از پرونده‌های عادی است. شاید یک پرونده در این حوزه، ده‌ها برابر پرونده‌های عادی نیازمند صرف زمان و انرژی بیشتر باشد. وقتی می‌گوییم در شبکه‌های اجتماعی نسبت به خرید اقدام نکنید، به این دلیل است که واقعاً رسیدگی به آن سخت است؛ چراکه بستر آن‌ها در خارج از کشور است و ما به آن دسترسی نداریم.
ما بسیاری از پرونده‌ها را با تعداد بالایی از شاکیان بررسی می‌کنیم. ما بسیاری از باند‌های اسکیمر را در کشور دستگیر کرده‌ایم. نکته مهم این است که مردم باید نسبت به این مسائل هوشیار باشند. هشدار‌های فتا از دل پرونده‌های این حوزه بیرون آمده و قطعاً در پس هر هشداری، خطری برای مردم نهفته است. ما همه شکایات را بررسی می‌کنیم و در مواردی که پرونده‌ها به خارج از کشور منتهی شوند از طریق پلیس بین‌الملل ادامه رسیدگی را پیگیری می‌کنیم. مواردی هم بوده که موفق شده‌ایم فرد مجرم را به کشور بازگردانیم.»
متن کامل گزارش پانیذ رحیمی خبرنگار گروه اقتصاد را در فرهیختگان بخوانید.