«تحول در ساختار علمی» از اتفاقات جدید دانشگاه آزاد در یک سال اخیر است. خبر تغییرات دانشگاه آزاد چه در حوزه چارت و فضای اداری و چه آیین‌نامه‌های جدید در چند سال اخیر یکی پس از دیگری به گوش می‌رسد. تغییراتی که هر کدام برای «شتاب» در حرکت دانشگاه لازم و ضروری بود. تغییرات دانشگاه آزاد در حوزه‌های مختلف از سال 1397 کلید خورد.
همان زمانی که دکتر طهرانچی در سخنانی دانشگاه را به مثابه قطاری دانست و گفت اگر بخواهیم تنها سوار قطار شویم و دکور‌های داخلی آن را تغییر دهیم، این قطار سر از مسیر خودش درمی‌آورد و هیچ اتفاقی در آن رخ نخواهد داد؛ بنابراین باید ریل‌گذاری‌ها را تغییر داد و الگو‌های ذهنی حاکم بر دانشگاه آزاد را عوض کرد، زیرا در غیر این صورت قطار دانشگاه هم از همان مسیر خودش سر در خواهد آورد و تغییری در آن ایجاد نمی‌شود.
اولین تغییر در فضای چارت اداری دانشگاه در خرداد 1398 انجام شد و معاونت‌های موضوعی شکل گرفت. رونمایی از سند تحول و تعالی دانشگاه را شاید بتوان دومین تغییر دانشگاه در سال‌های اخیر دانست. اما در تمام این سال‌ها، نظام دانشی و علمی دانشگاه تغییر نکرده بود و مانند سابق اداره می‌شد.
بنابراین نیاز بود تا در این حوزه نیز تحولی رخ دهد. تحولی که به «نظام دانشی جدید» معروف است. روز‌های ابتدای سال گذشته بود که دکتر طهرانچی از تشکیل نظام جدید دانشی دانشگاه سخن گفت. درواقع نیاز بود تا فضای علمی دانشگاه دگرگون شده و پتانسیل بالقوه دانشگاه در حوزه علمی بالفعل شود. ایده دانشکدگان نیز همان زمان شکل گرفت و شهریورماه سال گذشته یعنی همزمان با تاریخ ابلاغ نظامنامه مدیریت دانشی تشکیل این دانشکدگان کلید خورد.
اساس تشکیل دانشکدگان چه بود؟
«حرکت در مسیر حکمرانی علم» را می‌توان مهم‌ترین اساس تشکیل دانشکدگان‌ها در دانشگاه آزاد دانست. دانشگاه آزاد نیاز به یک تدوین نظری در حوزه حکمرانی دانش داشت. این در حالی بود که دانشگاه با وجود حضور اساتید توانمند و حتی گروه‌های بسیار قوی، فاقد یک شبکه علمی بین آنها بود. درواقع این گروه‌ها و افراد در یک شبکه با یکدیگر منسجم و همراه نبودند و دانشکده‌ها و گروه‌ها در واحد‌ها شکل گرفته بودند و نه در کل سازمان مرکزی. به بیان بهتر سطح اجرایی تا معاونت‌های موضوعی بالا آمده بود اما سطح علمی و دانشی در واحد‌های دانشگاهی متوقف شده بود و از دو پایه اصلی یعنی سطح اجرایی و سطح دانشی، یک پایه ناقص بود. به همین دلیل باید یک ساختار دانشی در دانشگاه آزاد ایجاد می‌شد.
اساس تشکیل دانشکدگان نیز بر همین مبنا بود و ذیل هر معاونت موضوعی چند دانشکدگان شکل گرفت. یکی از این معاونت‌ها، معاونت علوم انسانی و هنر بود که 3 دانشکدگان با عناوین فرهنگ و تمدن، هنر و رسانه و جامعه و حکمرانی ذیل آن شکل گرفت. اما به تازگی خبر رسیده است که تعداد دانشکدگان این معاونت از 3 به 6 دانشکدگان افزایش پیدا کرده است. در این گزارش در گفت‌و‌گو با محمدهادی همایون، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد به جزئیات این دانشکدگان‌ها و علت این تغییرات پرداخته‌ایم.
صدور مجوز 200 دانشکده در سطح استان و واحد‌ها
نحوه و زمان تشکیل دانشکده‌ها در استان‌ها سؤال دیگری است که همایون به آن پاسخ داد: «الان مجوز حدود 180 دانشکده در حوزه معاونت علوم انسانی و هنر را صادر کرده‌ایم. البته این تعداد قبل از تشکیل دانشکدگان گردشگری و زیارت است که مجوز دانشکده‌های این دانشکدگان نیز به‌زودی صادر خواهد شد، بنابراین نهایتاً مجوز حدود 200 دانشکده در کل کشور در سطح استان‌ها و واحد‌ها صادر خواهد شد. رؤسای پیشنهادی دانشکده‌ها به ما معرفی شده، مصاحبه‌ها نیز انجام شده و به‌زودی نامه‌های موافقت معاونت با رؤسای دانشکده‌ها به استان‌ها و واحد‌ها ابلاغ و حکم آنها زده می‌شود، بنابراین این نظام کار خود را به‌زودی آغاز می‌کند. در همه استان‌ها دانشکده‌ها تشکیل می‌شود. گروه‌ها نیز به خود رؤسای‌واحد‌ها سپرده شده اما درعین‌حال نیازمند موافقت نهایی معاونت موضوعی است که ما این اختیار را به گروه‌های کشوری تفویض کردیم که این گروه‌ها نیز به‌زودی تشکیل می‌شوند.»
همایون همچنین در پاسخ به این سؤال که کدام گروه‌های علمی و رشته‌ها ذیل این دانشکده‌ها تشکیل می‌شوند، توضیح داد: «ما به همین دلیل نظام جدید را پایه‌ریزی کردیم. قرار نیست ذیل دانشکده‌ها، گروه و رشته‌ای تعریف ثابت داشته باشد. دانشکده براساس یک مسأله کلان شکل می‌گیرد و با توجه به موردی که نیاز دارد از گروه‌ها و حتی اعضای هیئت‌علمی خاص دعوت می‌کند و مسأله خود را پیش‌می‌برد. به عبارت بهتر گروه‌ها در تصمیمات مربوط به رشته خود صاحب اختیارند.»
معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد گفت: «تصمیمی که گرفته شد لزوماً بر مبنای بودجه و درآمدزایی نبود، حتی ممکن است هزینه‌های معاونت افزایش پیدا کند. مفهوم محوری استقرار یک نظام دانشی و یک سازماندهی جدید علمی بود. اما درعین‌حال چون رشته‌ها به‌سمت حوزه نوآوری و تنظیم جغرافیایی رشته‌ها در سطح کشور حرکت می‌کنند؛ برآوردمان این است که این تغییرات برای معاونت درآمدزایی نیز به‌همراه خواهد داشت.»
همایون درخصوص میزان مشارکت اعضای هیئت‌علمی و گروه‌های تخصصی نیز توضیح داد: «اعضای هیئت‌علمی در گروه‌های کشوری توزیع می‌شوند؛ از آنجا که پیش از این تصمیمات گروه‌های کشوری باید به تصویب دانشکده نیز می‌رسید ولی الان گروه‌ها اختیارات بیشتری پیدا می‌کنند، طبیعتا دست آنها بازتر خواهد بود و امیدوارم از این نظام استقبال بیشتری کنند.»
بحث هماهنگی بین این 6 دانشکدگان موضوع دیگری است که مطرح است. سؤالی که شاید ذهن را درگیر کند، این است که با افزایش تعداد دانشکدگان‌ها در این معاونت آیا هماهنگی بین آنها سخت‌تر خواهد شد یا خیر؟ همایون به این ابهام پاسخ داد: «دانشکدگان‌ها در شورایی به نام شورای پژوهشی به ریاست معاون علوم انسانی و هنر و دبیری راهبر پژوهش جمع می‌شوند. گروه‌ها نیز در شورای آموزشی دور هم جمع می‌شوند و تصمیم‌گیری‌ها مستقیماً در معاونت انجام می‌شود. همین وضعیت در واحد‌ها با معاون آموزشی و پژوهشی واحد‌ها تکرار می‌شود.»
به‌گفته معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد قاعدتاً گروه‌ها بعد از این باید وارد مسائلی شوند که رشته‌ها را درگیر کرده که یکی از این مسائل بازنگری سرفصل‌هاست.
متن کامل گزارش سارا طاهری خبرنگار گروه دانشگاه را در فرهیختگان بخوانید.