پرتاب دو ماهواره خصوصی «هدهد» و «کوثر» در اواسط هفته از خاک روسیه بار دیگر توجه دنیا را به ماهواره‌های ایرانی جلب کرد تا بار دیگر به دنیا ثابت شود که ایران برای حفظ جایگاه خود در باشگاه جهانی فضا مصمم است و قرار نیست تغییری در برنامه‌های فضایی ایران با وجود همه تحولات صورت بگیرد. واقعیت آن است که امروز ایران 10 ماهواره را با کارکردهای مخابراتی و ارتباطی در فضا دارد و پرتاب این دو ماهواره برای اولین بار قدرت شرکت‌های خصوصی فعال ایرانی در این زمینه را هم به رخ دنیا کشید؛ اتفاقی که نشان می‌دهد وضعیت صنعت فضایی ایران رشد قابل‌توجهی داشته و امروز دیگر این ماهواره‌های مورد نیاز از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی ساخته می‌شوند.
حسین شهرابی، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان امید فضا نیز با انتشار فیلم‌هایی از صحت قرارگیری ماهواره‌ها در مدار مربوطه خبر داد. به گفته او اولین سیگنال‌ها از هر دو ماهواره دریافت شد اما آنچه مهم است جدا شدن سالم ماهواره‌ها از محفظه نگه‌داری آن‌هاست، محفظه‌هایی که کار طراحی و ساخت آن‌ها در داخل کشور و از سوی همین شرکت صورت گرفته بود. البته نکته قابل‌توجه در صحبت‌های شهرابی این است که وزن ماهواره کوثر 8 برابر بیشتر از هدهد بوده و به همین دلیل سالم رسیدن آن به مدار با ریسک بالاتری هم همراه بود که خوشبختانه هر دو ماهواره حالا به‌درستی در مدار قرار گرفته‌اند.
سیدمحمدنوید قریشی، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده فضایی و عضو هیئت‌مدیره انجمن هوافضای ایران با بیان اینکه ماهواره‌های «هدهد» و «کوثر» اولین ماهواره‌هایی بود که توسط بخش خصوصی تمام مراحل طراحی، ساخت و تست آن انجام شده است، گفت: «تا قبل این دو هر چه ماهواره داشته‌ایم به وسیله بخش دولتی فرایند تولید آن‌ها انجام شده بود. نکته دیگر اینکه امروز کشورهای صاحب علم و فناوری مربوط به ماهواره‌ها بخش بزرگی از حوزه فضایی‌شان را برون‌سپاری و طراحی و ساخت ماهواره‌ها را به بخش خصوصی‌شان می‌سپارند؛ دلیلش هم آن است که چنین کاری باعث خواهد شد تا بهره‌وری و رشد و شتاب این صنعت افزایش پیدا کند.»
او بیان داشت: «ما امروز توانستیم دو ماهواره بخش خصوصی به فضا پرتاب کنیم و هر چه بتوانیم این‌گونه ماهواره‌ها را که در کلاس وزنی با جرم کمتر قرار می‌گیرند برون‌سپاری کرده و وظیفه ساخت و تولید آن‌ها را به بخش خصوصی بدهیم، با توجه به اینکه نیروهای جوان و نخبه‌ای در این شرکت‌ها فعالیت می‌کنند می‌توانیم بهره‌وری را افزایش داده و به دستاوردهای خوبی در این زمینه برسیم.» عضو هیئت‌مدیره انجمن هوافضای ایران افزود: «باید بتوانیم باز تعداد زیادی از این ماهواره‌ها تولید و منظومه ماهواره‌ای را در مدار داشته باشیم؛ چرا که در این حالت می‌توانیم دسترسی بیشتر و سطح پوشش بالاتری را در کشور از لحاظ کاربرد این ماهواره‌ها داشته باشیم، ماهواره‌هایی که حتما می‌توانند دستاوردهایی را در حوزه‌های مختلف ماموریت‌شان نصیب کشور کنند.»
قریشی افزود: «وضعیت طراحی و ساخت این مدل ماهواره‌ها به گونه‌ای است که طبیعتا شرکت‌های خصوصی در ایران هم مشابه دیگر شرکت‌های خصوصی دنیا تمایل دارند که فرایند ساخت و طراحی ماهواره‌های مکعبی را پیش ببرند؛ یعنی بیشتر روی این ماهواره‌ها متمرکز باشند تا انواع دیگر ماهواره‌ها.» او با بیان اینکه آنچه مسلم است اینکه با ورود بخش خصوصی می‌توان سرعت رشد صنعت فضایی کشور را شتاب داد، ادامه داد: «در همه دنیا هم این شرکت‌ها پیشران صنعت فضای شده‌اند و امروز در بسیاری از کشورهای صاحب این فناوری مانند آمریکا و روسیه، این شرکت‌های خصوصی‌اند که با طراحی و ساخت ماهواره‌ها که عمدتا هم دارای ابعاد کوچکند، باعث رشد بالای این صنعت شده‌اند. در ایران نیز در سال‌های اخیر توجه خوبی به شرکت‌های خصوصی در این حوزه صورت گرفته و امروز شاهد رشد صنعت فضایی کشور هستیم اما نیازمند تداوم این مسیر خواهیم بود.»
عضو هیئت علمی پژوهشکده فضایی درباره ورود بخش خصوصی به حوزه پرتابگرها ادامه داد: «با وجود اینکه ما در حوزه ماهواره‌ها شاهد ورود بخش خصوصی‌ایم اما به دلیل مسائل امنیتی بعید است که بتوانیم در حوزه پرتابگرها شاهد این مسئله باشیم و معتقدم هنوز در کشور ما فاصله زیادی برای ورود بخش خصوصی در این زمینه داریم؛ چرا که بسترهای ساخت و طراحی پرتابگر نیازمند زیرساخت‌های پیشرفته بوده که عمدتا چنین زیرساخت‌هایی در حال حاضر در اختیار بخش خصوصی کشور قرار ندارد. به طور کلی چون این حوزه، حوزه نظامی به حساب می‌آید فعلا شرایط برای ورود آن‌ها به این حوزه مهیا نیست.»
قریشی بیان داشت: «قطعا همین امروز نیز به جز شرکت امیدفضا دیگر شرکت‌های خصوصی را هم در داخل داریم که خدمات مختلف از جمله خدمات کاربردهای فضاپایه را که شامل استفاده از تصاویر ماهواره‌ای تا ساخت زیرسیستم‌های ماهواره، المان‌های مورد نیاز و... می‌شود، ارائه می‌دهند اما با توجه به اینکه حوزه فضایی نیاز به جای کار گسترده‌ای دارد، می‌طلبد تا شرکت‌های خصوصی بیشتری در این حوزه تاسیس و سرمایه‌گذاری کنند و همچنین فرایند طراحی و ساخت ماهواره‌های کوچک را برعهده بگیرند.»
او خاطر نشان کرد: «آنچه غیرقابل کتمان است که صنعت فضایی یکی از صنایع با تکنولوژی بالاست و برای اینکه بتوانیم خودمان را در این حوزه همیشه به‌روز نگه داریم باید بحث تحقیق و توسعه ما به‌روز باشد؛ برای حفظ و پویایی این حوزه هم نیازمند آنیم که جوانان برتر دانشگاهی را به این صنعت تزریق کرده و بتوانیم تحقیقات این حوزه را همیشه در سطح بالا و به‌روز نگه داریم.»
متن کامل گزارش زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.