هفته گذشته حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور در نامه‌ای به مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان و مازندران اعلام کرد که دیگر هیچ دستگاهی حق فعالیت عمرانی و اجرایی در جزیره آشوراده را ندارد.
در این نامه آمده است با توجه به اجرای هم‌زمان چندین طرح گوناگون در جزیره آشوراده مانند طرح‌های هادی، مدیریت ماهیان خاویاری، اردوگاه دانش‌آموزی، بازسازی قلعه روس‌ها در کنار طرح طبیعتگردی آشوراده، دستگاه‌های مربوطه ظرف یک هفته اطلاعات و نقشه‌های طرح‌های در دست اجرا را تهیه و برای بررسی بیشتر ارائه دهند.
در این نامه اعلام شده که پس از تهیه نقشه‌های هر یک از طرح‌ها در جلساتی مشترک با مسئولان مرتبط نحوه عملیاتی شدن توافقات گذشته بررسی و تصمیم اتخاذ می‌شود. اما ماجرای جزیره آشوراده چه بود و چرا محیط‌زیست برای نجات این منطقه از دست ساخت و سازهای غیرضروری با نام «گردشگری» دست به کار شده است؟
اجرای طرح گردشگری برای آشوراده منطقی نیست
از دی ماه سال گذشته و در جریان سفر رئیس جمهور فقیدمان به استان گلستان تا به امروز تقریبا می‌توان گفت که برای آشوراده هیچ اتفاق خاصی نیفتاده است. در همان دی‌ماه سال گذشته بدون اجرای فونداسیون، یک مسیر بسیار کوتاه در آشوراده سنگ فرش شد که آن هم به دلیل مشکل‌دار بودن زیربنا، تمامش کنده شد.
پس از این ماجرا که در جریان سفر رئیس جمهور اتفاق افتاد، دیگر هیچ اقدام و کار جدیدی پیش گرفته نشد. دلیل آن هم کمبود بودجه یا پیش گرفتن سیاست خاص نبود، بلکه تنها نبود تمایل برای اجرای پروژه در آشوراده بود. تا اینکه هفته گذشته حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور اعلام کرد که طرح‌های برنامه‌ریزی‌شده برای جزیره آشوراده باید بررسی و بازنگری شوند.
حر منصوری، دیده‌بان میانکاله در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «آشوراده روستا نیست و کد روستایی ندارد. تراز دریای خزر در دهه60 تا اوایل دهه 70، بالا آمد و جزیره آشوراده زیرآب رفت. پس از اینکه آشوراده به زیرآب رفت، مردم بومی منطقه که حدود هزار نفر بودند، از این جزیره بیرون رفتند. بنیادمسکن نیز یک وام مساعدت در اختیار مردم جزیره آشوراده قرار داد. پس از گرفتن یک امضا و آن وام، بنیادمسکن دیگر اجازه بازگشت اهالی بومی جزیره آشوراده را به آن جزیره نداد. از آن سال تا امروز، دیگر هیچ‌کس در آشوراده سکونت ندارد و بافت سکونتگاهی خود را نیز از دست داده است. اما چرا آشوراده مهم است؟ زیرا آشوراده جزئی از منطقه حفاظت‌شده میانکاله است. منتهی‌الیه شرقی جزیره میانکاله، به جزیره آشوراده وصل است. یعنی از سمتی آشوراده به سمت منطقه حفاظت‌شده میانکاله وصل شده و در سمت دیگرش نیز به طور کامل آب است.»
این دیده‌بان میانکاله می‌گوید: «هرگونه فعالیت در میانکاله نیازمند مجوز محیط زیست است. برنامه این بود که در آشوراده سازه استقرار دهند. در صورتی که در منطقه حفاظت‌شده، آموزش، احترام به قانون و سامان‌بخشی را باید شاهد باشیم تا بومیان منطقه بتوانند میزبان منطقه باشند. البته این میزبانی به معنای هتل‌دار بودن نیست. خود احداث هتل و اقامتگاه، باعث ایجاد ترافیک و شلوغی در منطقه حفاظت‌شده می‌شود. مسئله دیگری هم وجود دارد. مثلا دونفر به آشوراده می‌روند و یک نفرشان در نیمه شب، نیاز به بیمارستان پیدا می‌کند. این درحالی است که امکان دارد نیمه‌شب همان وقت، دریا طوفانی شود و هیچ امکاناتی هم برای مداوای فرد وجود ندارد. عملا ارتباط آشوراده با بندرترکمن قطع می‌شود و هیچ خدماتی به افراد نمی‌رسد. این همه عذاب و دردسر برای چه فاصله‌ای است؟ تنها برای 2 هزار فاصله با بندر ترکمن است. اگر در بندر ترکمن اقامت کرده بود، دسترسی به همه‌چیز داشت. چرا باید بدون پیش‌نیازهای استقرار و اسکان یک فرد در یک منطقه حفاظت‌شده، اقامتگاه احداث کرد؟»
شرایط انتقال خدمات به آشوراده امکان‌پذیر نیست
منصوری همچنین ادامه می‌دهد: «انتقال خدمات به آنجا با شرایط منطقه حفاظت‌شده همخوانی ندارد. ماجرای پیش‌آمده در آشوراده دقیقا شبیه به ماجرای میانکاله است. در میانکاله نیز همین بود. وقتی که آقای رئیسی قرار بود به میانکاله بیاید، عده‌ای راه افتادند و کلنگ به زمین زدند و گفتند که در اینجا پتروشیمی احداث کنیم. درحالی که آن پتروشیمی نه مجوز داشت و نه می‌شد در منطقه حفاظت‌شده پتروشیمی احداث کرد. در آشوراده هم همین شد. با فشار به دنبال ایجاد یک منطقه گردشگری در بخشی از منطقه حفاظت‌شده میانکاله بودند. در صورتی که اصلا هیچ کاری هم برای ایجاد تفرجگاه یا احداث منطقه گردشگری انجام ندادند. تمام حرفمان این است که در اینجا قرار است بیش از 20 هزار هکتار از منطقه حفاظت‌شده میانکاله را که در خاک آشوراده است، در اختیار یک سرمایه‌گذار قرار بدهند تا مثلا پیست دوچرخه سورای، ورزش‌های آبی، بازارچه و ده‌ها پروژه دیگر را احداث کند. چه دلیلی دارد وقتی 2 هزار متر آن‌سوتر، بندرترکمن تمام این امکانات را دارد، در اینجا نیز این سازه‌ها احداث شود؟»
این دیده‌بان میانکاله همچنین می‌گوید: «جذابیت آشوراده به پرنده‌هایش است. وقتی که کنار ساحل سازه و تأسیسات احداث شود، دیگر پرنده‌ای باقی نمی‌ماند. «تا به امروز کار پیش گرفته نشده است. اما زمانی که آقای ظهرابی اعلام کرد که طرح باید بازنگری و متوقف شود، این سر‌و‌صداها آغاز شده است.»
آشوراده قرار است به کدام سرمایه‌گذار واگذار شود؟
منصوری می‌گوید: «واگذاری منطقه به سرمایه‌گذار مدنظر، قابل انجام نیست؛ چراکه واگذاری در منطقه حفاظت‌شده است و این کار غیرقانونی است. همچنین فردی که انتخاب شده، رئیس شرکت ک.خ است و این مجموعه شائبه تخلف زیست‌محیطی در شمال غرب گلستان دارد.»
طرح آشوراده با رویکرد حفاظت از میانکاله است
علیرضا نجیمی، سرپرست دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق در توضیح ماجرای پیش‌آمده برای آشوراده می‌گوید که موضع سازمان محیط زیست همان موضع قبلی است و هیچ تغییری به وجود نیامده است: «تمام توافقات، مصوبات و مجوزهایی که صادر شده است به قوت خود باقی است ولی بحثی که وجود دارد این است که در آن منطقه، با توجه به محدوده‌های مختلفی که وجود دارد؛ پروژه‌های مختلفی درحال اجرا بود. از این رو سازمان محیط زیست برای هماهنگی و هم‌راستا بودن بیشتر پروژه‌ها برای طرح طبیعتگردی آشوراده، تصمیم گرفت تا بررسی‌های بیشتری بر روی این پروژه‌ها انجام دهد و کسی به طور پراکنده کار مجزایی انجام ندهد تا کار دچار موازی کاری نشود؛ چراکه ممکن است پروژه‌های غیرهمسو با طرح، به اجرا دربیاید. وگرنه، بحثی که از ابتدا هم وجود داشته، اجرای طرح مدیریت پناهگاه حیات وحش میانکاله با رویکرد حفاظت و توأمان با تفرج بود. کماکان این ماجرا برقرار است و تمام برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، درحال پیگیری و انجام است.»
نجیمی همچنین ادامه می‌دهد: «نکته‌ای که ما شنیدیم این است که طرح طبیعتگردی آشوراده متوقف و تعطیل شده است. اصلا چنین امری نبوده و به طور کل، طرح هنوز شروع نشده که کسی آن را متوقف کند. این طرح در مرحله صدور مجوز است و طبق مصوبات موجود از هیئت دولت قبل و دستور رئیس‌جمهور فقید، امیدواریم کار با جدیت پیگیری شود. پروژه به همان شکل سابق مطرح است ولی دستور صادر‌شده برای هماهنگی کاربری‌های موجود در آن منطقه است.»
او همچنین می‌گوید که اخیراً در رابطه با همین ماجرا، جلسه‌ای در سازمان محیط زیست تشکیل شده و تصمیم بر این شد که هماهنگی واحدی میان بخش‌های مختلف در منطقه آشوراده ایجاد شود.
طرحی شروع نشده که متوقف شود همه‌چیز همچنان در دست بررسی است
نجیمی تأکید می‌کند که درمجموع، طرح طبیعتگردی آشوراده برای اجرای مصوبات مرتبط با آن در دست بررسی بوده است و اینکه گفته می‌شود طرح متوقف شده، اصلا این‌گونه نیست و چیزی شروع نشده که بخواهد متوقف شود. او همچنین در رابطه با برخی اظهارنظرهای مطرح‌شده در رابطه با آشوراده می‌گوید که احتمالا برخی از افراد، اطلاعی از آخرین جزئیات و اتفاقات به‌وقوع‌پیوسته در مجوزات و فضای موجود منطقه ندارند.
سرپرست دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان محیط زیست درباره مجاز بودن ایجاد طرح گردشگری در منطقه حفاظت‌شده می‌گوید: «در اینجا بحث اجرای مدیریت است. برای مناطق سازمان محیط زیست، طرح مدیریت تعریف می‌شود. طرح مدیریت به مثابه نقشه راه است. یعنی برنامه‌هایی که در آن منطقه با توجه به پتانسیل و ویژگی‌های آن قابل اجرا است، در قالب زون‌بندی‌های مختلف ارائه می‌شود. در زون‌های مختلف نیز کاربری‌های مختلفی وجود دارد. زون تفرج گسترده داریم. زون تفرج متمرکز داریم. زون حفاظت، منطقه امن و... میانکاله نیز مستثنی از این موضوع نیست و براساس مطالعاتی که انجام می‌شود، طرح دارای زون‌بندی‌های مختلفی است؛ اما قسمت عمده و زون‌بندی اصلی میانکاله، حفاظت است. اجرای طرح طبیعتگردی آشوراده در راستای حفاظت است. یعنی با اولویت حفاظت است که این طرح اجرا می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «بخشی از آن نیز که تفرج است، صرفاً تفرج گسترده است. در تفرج گسترده بیشتر از سازه‌های سبک و تریل‌های پیاده‌‌روی و پرنده‌نگری استفاده می‌شود. اما مسئله تفرج متمرکز که شب‌مانی و اقامت شبانه است، به هیچ وجه در دستورکار نیست و تمام این اتفاقات براساس امکانات آن منطقه است. ظرفیت آن منطقه نیز برای گردشگری در روز 500 نفر است و اقامت شبانه نیز که در سایت پشتیبان که بیرون از منطقه است، تنها 80 نفر است. همچنین قرار است که بومگردی‌های منطقه، در روستا احداث شوند و در سایت 20 هکتاری به هیچ عنوان بحث اقامت شبانه وجود ندارد و تنها تفرج گسترده درنظر گرفته شده است.»