تفاوت یگان حفاظت وزارت میراث فرهنگی با یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و یگان حفاظت سازمان محیط زیست چیست؟ هر سه ضابط قضایی محسوب می شوند و رسانه ها به راحتی با فرماندهان یگان حفاظت این دو سازمان گفت و گو می کنند. از وضعیت محیطبان ها و جنگلبان ها گزارش می نویسند اما این اتفاق در حوزه میراث فرهنگی نمی افتد. در چند سال گذشته چه اتفاقی افتاد که تصمیم گیری های یگان حفاظت میراث فرهنگی پشت درهای بسته رفت در صورتی که تا پیش از آن خبرنگاران به راحتی با فرماندهان یگان حفاظت میراث فرهنگی در سراسر کشور گفت و گو می کردند و به همراه آنها از مناطق تاریخی، حفاری های غیرمجاز و محوطه های باستانی گزارش میدانی تهیه می کردند. چرا در سال های اخیر فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی حتی یک نشست خبری با رسانه ها برگزار نکرده است؟ آن هم زمانی که رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری می گوید: حفاران قاچاق در حال زیرو رو کردن گورها هستند. حتی کشف بیش از 3 هزار شیء تاریخی در فرودگاه امام هم به برگزاری نشست خبری با اصحاب رسانه منجر نشد. این موضوع را «سردار حسن مهری» فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی در گفت و گو با «ایران» هم تایید می کند و دلیل آن را سیاست وزارت میراث فرهنگی می خواند؛ سیاستی که باعث شد اخبار این حوزه به خبرهای کوتاه کشف و ضبط محدود شود، نه تحلیل هایی برای پیدا کردن چرایی و یافتن پاسخی برای آنها.

کمیته ای که هرگز تشکیل نشد

«سید محمد بهشتی» رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی و عضو حال حاضر شورای عالی میراث فرهنگی هم انتقادهای قابل تاملی درباره وضعیت امروز یگان حفاظت میراث فرهنگی دارد. او که نقش ویژه ای در جلوگیری از غارت بیشتر اشیای 5 هزار ساله تمدن هلیل رود در جیرفت داشت در گفت و گو با «ایران» نقبی به آن سال ها می زند که او و همکارانش وقتی از نیروی انتظامی خواستند تا جلوی قاچاق اشیای سنگ صابونی را بگیرد، پاسخ گرفتند که حفاظت از اشیای تاریخی در حیطه وظایف ذاتی آنها نیست. حفاظت از اشیای تاریخی به گفته بهشتی در آن روزها آنقدر غریب بود که نیروی انتظامی اعلام می کند، بودجه ای برای آن ندارد. پس از آن غارت بزرگ در دهه هشتاد، آنها توانستند قاچاق اشیا را کاهش دهند، هرچند قاچاق اشیا در جیرفت هرگز به صفر نرسید. آن روزها در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به روی رسانه ها باز بود، طوری که پیش از آنکه باستان شناس پایش به محوطه برسد، یک کپی از مجوز کاوش او به دست خبرنگاران می رسید. همچنین نخستین کلنگی که او به زمین می زد همزمان با رسیدن رسانه ها به محوطه بود.«سید محمد بهشتی» به تصویب آیین نامه حفاظتی در شورای امنیت نیز اشاره می کند و از تلاش هایی می گوید که نتیجه آن تصویب تشکیل کمیته حفاظت بود. سید محمد بهشتی از ایجاد بسترهای قانونی می گوید که به اعتقاد او اگر پیش از غارت جیرفت به وجود آمده بود، می توانست جلوی آن غارت بزرگ را بگیرد. او یک یادآوری تلخ می کند و می گوید: از زمان تصویب آیین نامه حفاظت و تشکیل کمیته حفاظت تا امروز متاسفانه کمیته ای تشکیل نشد، در صورتی که به لحاظ قانونی می توانست تشکیل شود. به گفته او، این کمیته باید به طور متناوب در شورای تامین استان با دبیری مدیرکل میراث فرهنگی استان تشکیل جلسه می داد و مسائل مربوط به حفاظت از محوطه و سایت ها را رسیدگی می کرد.

چرا کارشناس استخدام نمی شود؟

یگان حفاظت میراث فرهنگی تفاوت دیگری هم با یگان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی دارد. این دو سازمان، از کادر کارشناسی خود نیروهای یگان را استخدام می کنند. حتی در یک مقطعی برای محیطبان ها، دانشکده ایجاد شد اما وزارت میراث فرهنگی کار را به سربازها سپرد، موضوعی که «سید محمد بهشتی» از ابتدا با آن مخالف بود. او می گوید: «نیروی یگان حفاظت میراث فرهنگی باید کادر وزارتخانه باشد در صورتی که از روز اول آمدند و سرباز گرفتند. سربازها حضوری یک سال و نیمه دارند و اگر یک سرباز متخلف باشد به راحتی همه سوراخ سنبه های محوطه ها، بناها و موزه ها را یاد می گیرد.» شاید به همین دلیل بود که در سال 1397 سردار امیر رحمت الهی، فرمانده یگان وقت میراث فرهنگی به محض ورود به سازمان میراث فرهنگی، دستور جمع آوری سربازان را از موزه ها صادر کرد و گفت: اگر قرار بر استفاده از چنین نیروهایی است، براساس آیین نامه حضور آنها باید در بخش های نگهبانی و محوطه های پیرامونی فضاهای تاریخی باشد.سردار مهری اما در سال 1402 از وزیر وقت خواست تا با رایزنی با نیروهای مسلح، شرایط جذب سربازها برای حفاظت و جلوگیری از حفاری محوطه های تاریخی را ایجاد کند، چون وی اعتقاد دارد جذب سربازها هزینه کمتری از استخدام کادر رسمی برای وزارتخانه میراث فرهنگی ایجاد می کند.

این درحالی بود که مرکز پژوهش ها در سال 1401 خواسته بود تا شایسته ترین نیروها از لحاظ علاقه، انگیزه، دانش و اطلاعات، آمادگی بدنی و سلامت جسمی و روحی جذب یگان شوند. این مرکز به دلیل مسائل و مشکلات مالی دولت پیشنهاد کرده است که استخدام نیروها به صورت تدریجی - به طور مثال 50 نفر یا 100 نفر در سال- صورت گیرد(همان اتفاقی که در محیط زیست می افتد).

تفاوت ضابطان قضایی

مهری به «ایران» می گوید: در سه سال گذشته نشست خبری با رسانه ها نداشته است. او این اتفاق را سیاست وزارتخانه می خواند و می گوید: اگر روابط عمومی یا وزیر از ما درخواست داشته باشد، حتما نشست خبری برگزار می کنیم. او البته می گوید: برای برگزاری نشست خبری باید با وزارت میراث فرهنگی و بخش اجتماعی فراجا هماهنگ باشد. مهری می گوید: «ما معمولا اخبار کشفیات خود را از طریق روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی منتشر می کنیم.» حرف های سردار مهری به تکرار سوال ابتدای گزارش منجر می شود؛ تفاوت یگان میراث فرهنگی با دو سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی چیست که سیاست رسانه ای متفاوت دارد؟ سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، اما مشی ای مخالف اسلاف خود در پیش گرفته و در را به روی اصحاب رسانه باز کرده است. باید دید که سیاست او درباره یگان حفاظت میراث فرهنگی چیست؟ آیا نشست های خبری، تحلیل های رسانه ای و نقدهای مطبوعاتی در زمان او، کادر وزارت میراث فرهنگی را به جای جذب سربازها به استخدام وزارتخانه درمی آورد؟

منبع: روزنامه ایران