چین درحال تغییر شکل سیستم آموزش عالی است تا بتواند نیازهای حیاتی خود را نسبت به تأمین نیروی کار بسیار ماهر در فناوری‌های پیشرفتهای چون محاسبات کوانتومی، هوش مصنوعی و مدارهای یکپارچه برطرف کند. این احساس نیاز با استراتژی گسترده‌تر دولت برای تقویت خوداتکایی فناوری و حفظ اقتصاد مبتنی‌بر نوآوری همسو است. اما یکی از مسیرهایی که چین باید برای رسیدن به این نقطه طی کند، داشتن یک آموزش عالی بی‌نقص است تا بتواند به کمک آن از ظرفیت استعدادهای خود استفاده کند.
به این منظور چین سال‌هاست وارد گردونه رقابت با سایر کشورها به‌ویژه آمریکا شده است تا بتواند خود را به‌عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ دنیا ازنظر آکادمیک و آموزش عالی شناخته شود. به‌رغم اینکه چین چندسالی است در عرصه تولید علم گوی سبقت را از آمریکا ربوده و حتی در برخی زمینه‌ها نیز پیشرفت کرده، هنوز نتوانسته پیشتازی کامل را به‌دست آورد و پیش‌بینی‌ها حکایت دارند که بسیاری از شرکت‌های چینی طی یک‌دهه آینده یا بیشتر با شرکت‌های غربی برابری می‌کنند یا از آنها پیشی می‌گیرند. از این رو دولت چین به‌تازگی نقشه‌راه جدیدی برای آموزش عالی خود طراحی کرده است تا به این واسطه بتواند ابرقدرتی آموزش عالی دنیا را از آن خود کند.
رسیدن به هدف با تلاش 11 ساله
به گزارش universityworldnews، وزیر آموزش عالی چین به‌تازگی اعلام کرده قصد دارد چین را به یک قدرت آموزشی مهم با نفوذ جهانی تبدیل کند و براساس آن، قرار است برنامه اجرایی جدیدی را طراحی کند که در آن، دانشگاه‌ها نقش استراتژیکی را ایفا می‌کنند. تبادلات بین‌المللی و همکاری‌های سطح بالا شامل برنامه‌های تحصیلی مشترک با دانشگاه‌های بین‌المللی پیشرو به‌ویژه در علوم و مهندسی، تقویت خواهد شد. وزیر آموزش عالی این کشور در کنفرانسی که یک‌ماه گذشته در پکن برگزار شد، تأکید کرد طرح آموزشی ارائه‌شده از سوی رئیس‌جمهور این کشور به‌گونه‌ای طراحی شده که بتواند چین را تا سال 2035 یعنی 11 سال آینده، به هدف نهایی خود برساند. اما طبیعتاً این مسیر خالی از مشکلات و چالش‌ها نیست و دولت تلاش می‌کند تا مسیر رسیدن به این هدف را هموار کند. دولت چین ابتدا در سال 2010 اعلام کرد که این کشور باید از یک قدرت بزرگ به یک قدرت قوی در حوزه آموزش عالی تبدیل شود و در دنیا به‌عنوان پیشگام برای تبدیل‌شدن به یک کشور قدرتمند در تمام ابعاد تبدیل شود. اگرچه گام نخست دولت برای رسیدن به این هدف تا سال 2035، در سال 2020 برداشته شد، اما انتظارات دولت از این طرح به‌تازگی مطرح شده است.
آموزش عالی؛ کلید حل مسئله
رئیس‌جمهور چین اولین‌بار در اوایل سپتامبر امسال، طرح اولیه‌ای را برای این نقشه‌راه ارائه داد و مطرح کرد برای توسعه کشوری پیشرو در حوزه آموزش، آموزش عالی کلید اصلی است. او از مردم کشورش خواست به‌طور پیوسته به‌سوی این هدف حرکت کنند. البته تأکید کرده وضعیت نامساعد اقتصادی که کشور با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، دلیلی برای کوتاهی کردن برای رسیدن به هدف تعیین‌شده محسوب نمی‌شود. شواهد حاکی است وزارت آموزش عالی چین، برنامه‌های گسترده‌ای را برای رسیدن به هدف 2035 در نظر خواهد گرفت. در این راستا رئیس‌جمهور چین، تعهدات کلیدی این نقشه‌راه را برای 11 سال آینده تعیین کرد و بار دیگر خواستار اجرای اصلاحات آموزش عالی با هدایت نوآوری‌های علم و فناوری و اهداف استراتژیک شد. به گفته او چین بر بهبود قابلیت‌های نوآوری، بهینه‌سازی پیکربندی آموزش عالی، بهبود تعدیل رشته‌های دانشگاهی و مدل‌های تربیت استعداد، تقویت رشته‌های پایه، رشته‌های نوظهور و رشته‌های بین‌رشته‌ای و پرورش استعدادهای برتر تمرکز خواهد کرد.
تمرکز روی بالا بردن کیفیت آموزشی در مقطع کارشناسی
رئیس‌جمهور چین معتقد است قدرت آموزشی‌ای که قرار است تا چندسال آینده ساخته شود باید از رهبری قدرتمند ایدئولوژیک و سیاسی، رقابت استعدادها و حمایت‌های علمی و فناورانه برخوردار باشد، از معیشت مردم حفاظت کرده و هماهنگی اجتماعی و نفوذ بین‌المللی داشته باشد. سال گذشته این کشور گام‌های بلندی را برای دستیابی به هدف تعیین‌شده برداشت و در سطح کلی مدرن‌سازی آموزش، به جمع کشورهای سطح متوسط رو به بالا پیوسته است. نسبت ثبت‌نام ناخالص کشور (GER) در بخش آموزش عالی که همان نسبت حضور جوانان 18 تا 23 ساله در دانشگاه‌هاست، از 60 درصد هم فراتر رفته که معادل بسیاری از کشورهای با درآمد متوسط رو به بالاست. نسبت GER چین در سال 2012 حدود 30 بوده و در یک‌دهه گذشته تا 30.2 درصد رشد نشان می‌دهد و به این ترتیب توانست ازنظر آموزش عالی به سطح جهانی دست یابد. البته درحال‌حاضر بالا بردن کیفیت آموزش در مقطع کارشناسی از مهم‌ترین اصولی است که در طراحی این برنامه جدید مدنظر قرار گرفته؛ چراکه کیفیت به‌طور مستقیم کیفیت نیروی کار و نیز کیفیت دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری را تعیین می‌کند که به توسعه استراتژیک چین کمک خواهد کرد. دولت برنامه‌هایی را برای رشد اقتصادی این کشور ترسیم کرده که با نوآوری علم و فناوری تقویت می‌شوند.
ایجاد کارگاه‌های آموزشی مهارتی در چین
به‌طورکلی مؤسسات آموزشی چین از این طرح گسترش تعاملات سود زیادی می‌برند. این امر نه‌تنها برای حوزه آموزش چین مفید است، بلکه انگیزه‌ای برای توسعه علم و فناوری در این کشور خواهد بود. افرادی که به این روش آموزش می‌بینند، دیدگاه‌های بین‌المللی قوی‌تری خواهند داشت. در تقویت تعاملات خارجی، مؤسسات چینی ترغیب می‌شوند در خارج از کشور حضور پیدا کنند. دولت همچنین از ایجاد حدود 30 کارگاه آموزشی «لوبان» (برنامه آموزش فنی‌وحرفه‌ای چینی) به‌عنوان دستاوردی بزرگ در این کشور یاد کرده است. چین در راستای افزایش تعاملات خارجی خود، در ماه گذشته در مجمع همکاری چین و آفریقا متعهد شد 10 کارگاه آموزشی «لوبان» جدید را در آفریقا راه‌اندازی کند تا به مدرن‌سازی سیستم‌های آموزشی این قاره کمک کند. آموزش عالی چین نگرش وسیع‌تر و مطمئن‌تری را از خود در صحنه‌های بین‌المللی از خود نشان داده و توانایی بیشتری برای مشارکت در اکتشافات و پژوهش‌های علمی بین‌المللی از خود به نمایش گذاشته است.
خیز چینی‌ها برای اولویت دادن به پژوهش محوری
وزیر آموزش عالی چین بارها در تأکید بر اهمیت طرح جدید آموزش عالی، به لزوم همسویی بیشتر با اهداف استراتژیک کلی به‌ویژه ایجاد پیشرفتهای اولیه در علم و فناوری و نیز اصلاحات بیشتر دانشگاه‌ها و برنامه‌هایی برای تقویت پژوهش‌های اساسی و میان‌رشته‌ای اشاره کرد. در مسیری که کشور برای رسیدن به هدف خود در تبدیل‌شدن به ابرقدرت آموزش عالی دنیا طی می‌کند، تجاری‌سازی پژوهش‌های حوزه علم و فناوری نیز تسریع خواهد شد و مرکز منطقه‌ای تازه‌تاسیسی برای انتقال فناوری و تجاری‌سازی در «جیانگ سو» به‌عنوان یک مدل جدید فعالیت خواهد کرد. در طرح جدید همچنین به دانشگاه‌های پژوهش محور اشاره ویژه‌ای شده که همراه با برنامه‌های مشترک، «تقاضای در حال رشد» را برای آموزش عالی باکیفیت‌تر برآورده خواهند کرد. جدیدترین «دانشگاه فناوری پیشرفته شینزن (SUAT) به‌تازگی و با هدف تبدیل‌شدن به دانشگاهی در کلاس جهانی در 20 سال آینده، به‌طور رسمی افتتاح شده است. این دانشگاه اکنون درحال اجرای یک برنامه مشترک با دانشگاه پلی تکنیک هنگ‌کنگ برای آموزش دانشجویان مقطع دکتری در رشته‌هایی چون مهندسی زیست پزشکی، علوم کامپیوتر و مهندسی برق است. طی این برنامه مشترک، تاکنون 26 دانشجو جذب شده‌اند که در هر دو شهر مشغول به تحصیلند.
افزایش حوزه‌های مطالعاتی در فناوری‌های نوین
وزارت آموزش عالی این کشور در تلاش است تا دانشگاه‌ها را در ارائه کلاس‌هایی راهنمایی کند که در آن، حضور استعدادها بیشتر احساس می‌شود. داده‌های به دست آمده حاکی از آن است که آموزش عالی چین در یک دهه گذشته دستخوش تغییرات شگرفی بوده است. از سال 2013 تا 2023، تعداد رشته‌های مهندسی در دانشگاه‌های سراسر چین تا 7566 رشته افزایش یافت به‌طوری‌که 96 حوزه مطالعاتی جدید ازجمله رباتیک، هوش مصنوعی و کلان‌داده معرفی شدند. این تغییرات بیانگر تمرکز استراتژیک دولت بر فناوری‌های نوظهور و نیز توسعه اقتصادی منطقه‌ای است. در عین حال، رشته‌های مهندسی سنتی به نفع رشته‌هایی که با نیازهای صنعتی آینده چین هماهنگند، مانند بلاک‌چین، طراحی مدارهای یکپارچه و امنیت سایبری، کنار گذاشته می‌شوند.
متن کامل گزارش ندا اظهری، خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید