صنعت هوافضا و بخش فضایی غیردفاعی با وجود همه پیشرفت‌هایی که تا امروز در دنیا داشته، اما هنوز ناشناخته‌های زیادی در دل خود دارد. صنعتی که امکان قدم زدن روی خاک دیگر سیاره‌ها را فراهم کرده است. این صنعت با وجود همه جذابیت‌هایی که دارد، باید آن را در زمره صنایع گران در دنیای امروز هم به حساب آورد؛ چراکه ساخت ماهواره‌ها و ماهواره‌برها و توسعه تکنولوژی مربوط به آنها مستلزم صرف هزینه‌های قابل توجهی است.
از طرف دیگر اهمیت این صنعت در دنیای امروز به حدی است که کشورهای پیشرو در بودجه سالیانه خود، بخشی را مختص فعالیت‌های فضایی و هوافضا اختصاص می‌دهند. موضوعی که در کشور ما نیز بعد از شکل‌گیری سازمان هوافضا در سال 78 شکل جدی‌تری به خود گرفته و متولیان امر تلاش کردند تا با رشد بودجه‌های مربوط به این بخش، بستر را برای پیشرفت آن فراهم کنند. به‌طوری که در قانون بودجه امسال 0.21 درصد از کل اعتبارات عمومی کشور به این حوزه اختصاص پیدا کرده بود؛ صنعتی که امکان درآمدزایی هم از طریق آن وجود دارد و قرار است براساس قانون بودجه، کشور 264 میلیارد تومان درآمد داشته باشد.
بودجه را باید به‌عنوان موتور محرک در پیشبرد یا کاهش سرعت تحقق برنامه‌های مرتبط با بخش هوافضا و صنعت فضایی دانست؛ بخشی که هر‌چند هر‌ساله با رشد همراه است، اما مساله مهم در این میان آن است که میزان رشد بودجه در این بخش چقدر پاسخگوی نیازها خواهد بود؟ بخش فضایی غیردفاعی در قانون بودجه امسال اعتبار 5 هزار و 307 میلیارد تومانی را به این حوزه اختصاص داده که نسبت به اعتبار 4 هزار و 748 میلیارد تومانی سال گذشته، با رشد 12 درصدی همراه بوده است؛ رقمی که با توجه به طیف بالای فعالیت از عرصه تحقیقاتی گرفته تا ساخت ماهواره و ماهواره‌بر، طبیعتا نمی‌تواند آن‌طور که انتظار می‌رود پاسخگوی نیازها باشد.
انجام فعالیت مربوط به بخش فضایی غیردفاعی و هوافضای کشور در 4 بخش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پژوهشگاه فضایی ایران، سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه هوافضا متمرکز شده است. یعنی عملا 0.21 درصد از کل اعتبارات عمومی کشور که به این حوزه اختصاص پیدا می‌کند در اختیار همین دستگاه‌ها قرار می‌گیرد. اما جالب اینجاست که 89 درصد از بودجه امسال این حوزه به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات رسیده است؛ به‌طوری که از 5 هزار و 307 میلیارد تومان این بخش در قانون بودجه، 4 هزار و 726 میلیارد تومان باید به دست این وزارتخانه برسد. این رقم در سال گذشته نیز تقریبا همین بود؛ چراکه کل اعتبارات این بخش برای سال گذشته، 4 هزار و 748 میلیارد تومان بود که این میزان 3 هزار و 222 میلیارد تومان به وزارتخانه تعلق داشت؛ یعنی عملا 68 درصد کل بودجه فضایی غیردفاعی کشور به یک وزارتخانه می‌رسید. البته سهم پژوهشگاه هوافضا از کل بودجه این بخش در قانون امسال به 2 درصد، پژوهشگاه فضایی ایران به 5 درصد و سازمان فضایی ایران هم به 4 درصد می‌رسد.
موضوعی زمانی جالب‌تر می‌شود که بودجه امسال این 4 ارگان را در مقایسه با سال قبل بررسی کنیم. با این کار اولین مسئله‌ای که به چشم می‌آید، کاهش 80 درصدی بودجه سازمان فضایی ایران است؛ به‌طوری که اعتبارات این سازمان از یک هزار و 223 میلیارد تومان در سال گذشته به 239 میلیارد و 693 میلیون تومان رسیده است. با این حال بودجه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز از 3 هزار و 222 میلیارد تومان به 4 هزار و 726 میلیارد تومان رسید که نشان‌دهنده رشد 47 درصدی این حوزه است. کمترین میزان رشد بودجه نیز به پژوهشگاه فضایی ایران با افزایش 7 درصدی رسید تا از این طریق بودجه این پژوهشگاه از 229 میلیارد و 361 میلیون تومان به 246 میلیارد و 360 میلیون تومان برسد. نکته قابل توجه در این میان این است که کاهش بودجه سازمان فضایی ایران می‌تواند تاثیر منفی روی فعالیت‌های مرتبط با این سازمان داشته باشد. از طرف دیگر این سازمان را باید متولی اصلی این بخش در کشور دانست و چنین کاری می‌تواند اثرات منفی بر برنامه‌های فضایی کشور داشته باشد.
متن کامل گزارش زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید