امیر کیا؛ حقوقدان، درگفتگو با فرهیختگان گفت: تعداد کلاهبرداری‌هایی که از طریق معاملات خودرو انجام می‌شود روزبه‌روز درحال افزایش است. طبق آمار رسمی پرونده‌های مربوط به معاملات خودرو سالیانه به 100هزار پرونده در قوه قضاییه می‌رسد. در همین راستا، سال گذشته از سامانه استعلام خودرو رونمایی شد تا با دادن استعلام‌هایی از قبیل وضعیت خودرو و فروشنده، امنیت معاملاتی را فراهم کند و با کاهش شکایات، امنیت روانی را برای مردم به ارمغان بیاورد. اما با گذشت یک‌سال از رونمایی سامانه ساماندهی خودرو، همچنان این سامانه در انتظار تکمیل است. دراین‌باره امیر کیا، حقوقدان توضیحاتی را در گفت‌وگو با فرهیختگان آنلاین، ارائه داد. مشروح این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید.
کلاهبرداریهای معاملات خودرو شبیه فیلم‌های هالیوودی است
امیر کیا، حقوقدان دربارۀ مشکلات معاملات خودرو گفت: «معاملات خودرو از قدیم الایام در ایران عموماً به‌صورت بنگاه‌داری اداره شده است. در دهۀ اخیر عده‌ای از باگ‌های این بنگاه‌داری سوءاستفاده‌هایی کردند. سوءاستفاده‌ها باعث شده است که پرونده‌های قضایی در حوزۀ خودرو خیلی زیاد شود. مثلا شخص ماشینی را با یک مشخصات و پلاک نشان داده، طرف مقابل هم دیده ماشین خوبی است. بعد که رفتند دفترخانه سند زدند یک ماشین دیگر بوده اصلاً. پلاک را کوبیده بودند روی یک ماشین مشابهی به آن‌ها نشان داده بودند.»
کیا مثال زد: «یک مورد دیگر که چند وقت بود خیلی می‌دیدیم و الان بعد از اینکه چند دستگیری خوب از طرف نیروی انتظامی اتفاق افتاد، قطع نشده ولی کم شده، این است که یک‌سری به عنوان خریدار به آدم‌های معمولی و عادی جامعه مراجعه می‌کردند، ماشین را می‌دیدند مثلاً به فروشنده می‌گفتند رنگ دارد؟ فروشنده بر حساب سادگی و روی عرف می‌گفت رنگ ندارد چون مثلاً چند قلم خوردگی داشت. بعد خسارت بزرگی می‌گذاشتند که باید این خسارت را به خریدار بدهید. بعد که قرار دفترخانه می‌گذاشتند کارشناس می‌آوردند. کارشناس می‌گفت اینجا رنگ است، آنجا رنگ است. درصورتی‌که از روز اول هم با حسن نیت نیامده است؛ یعنی اینکاره بوده است و می‌دانسته که این ماشین فقط این مشکل را دارد؛ ولی فروشنده براساس سادگی و عرف معمولی جامعه گفته بوده که سالم است.»
این حقوقدان ادامه داد: «من و شما در نگاه اول می‌گوییم که سالم است چون خودمان سوار شدیم. مشکلی هم ندارد ولی باعث می‌شد که ازشان خسارت بگیرند. ما دست‌کاری‌های مخفیانه، دست‌بردن در بدنه دیده بودیم که این برای مردم عادی قابل شناسایی نیست. بعداً بحث کارشناسی در بازار به‌وجود آمد که آن کارشناسی‌ها هم متأسفانه بعد از مدتی قسمتی‌اش منحرف شد و به این سمت رفت که بعضی‌هایشان صادقانه کار نمی‌کردند. برای همین در موضوع خودرو دعاوی داریم. دعاوی اعم از کلاهبرداری و مانند آن که متأسفانه مبتلابه شده بود.»
وی اضافه کرد: «مثلاً خودرویی را در وضعیت ظاهری می‌بینید سالم است ولی شما نمی‌دانید گذشتۀ خودرو چه است. مجبور بودید به حرف آدم اتکا کنید ولی بعداً مشخص می‌شد وضعیت خودرو آن نیست. ما حتی پرونده‌ای دیدیم که یک خودرویی در خارج از ایران دزدیده و به ایران منتقل و پلاک‌‌گذاری شده بود. چندین نفر خرید و فروش کرده بودند. بعد از چند سال مشخص شد که خودرو در یک کشور اروپایی دزدیده و به ایران منتقل شد یعنی واقعاً بعضی از این مسائلی که آدم می‌شنود شبیه فیلم‌های هالیوودی است.»
کاهش چشم‌گیر دعاوی با سامانه استعلام خودرو
کیا در ادامه فرایند سامانه استعلام خودرو را اینگونه توضیح داد: «نیروی انتظامی در مهرماه 1402 خبر از سامانه استعلام سوابق خودرو داد. این سامانۀ استعلام سوابق خودرو بر 2 پایه کار می‌کند. استعلام با برگ سبز خودرو و آن شماره‌ای که پشت کارت خودرو نوشته شده است که مشخصات را با کد ملی مالک وارد می‌کنید و یک‌سری دیتا به شما می‌دهد. به‌نظر من یکی از مهم‌ترین دیتاهایی که به شما می‌دهد سابقۀ تصادفات خودرو است. نظر شخصی من این است که شاید 70درصد دعاوی در این حوزه حل و فصل شود، یعنی اصلاً به‌وجود نمی‌آید.»
این حقوقدان به مزایای سامانه استعلام خودرو اشاره کرد و در این باره گفت: «به‌نظر من خیلی از سوءاستفاده‌گران که حسن نیت ندارند با به‌وجود آمدن این سامانه و استعلام‌هایی که وجود دارد دست و پایشان بسته می‌شود. قبلاً دیده بودیم یک‌سری خودرو‌های اروپایی به ایران می‌آمدند. بعد صاحب خودرو به دلایلی موتور ماشین را عوض می‌کرد، نوعش را از بنزینی به دیزلی تغییر می‌داد. الان این سامانه حتی سوخت خودرو را هم استعلام می‌دهد، مثلاً خودرویی 10 سال عمر دارد در این 10 سال تعداد دفعاتی که از بیمه خسارت گرفته است را هم مشخص می‌کند؛ یعنی اگر به‌روزرسانی خیلی خوبی انجام شود، بانک اطلاعاتیش با تمام بیمه‌ها همکاری کند، به‌شدت خوب است.»
خدماتی که سامانه استعلام خودرو ارائه می‌دهد
کیا خدمات سامانه استعلام خودرو را توضیح داد: «این سامانه وضعیت نقل و انتقالات خودرو را نشان می‌دهد، نشان می‌دهد که این ماشین چندبار تا الان به نام چند نفر شده است، چند بار تعویض پلاک انجام داده است، کاربری خودرو را نشان می‌دهد، شخص یک هیستوری پیدا می‌کند که حتماً براساس وضع ظاهری خرید نمی‌کند یعنی داستان آن ماشین از بدو تولید و تحویل را می‌فهمد. این خیلی کمک می‌کند.»
وی از همکاری نهادها برای تشکیل بانک اطلاعاتی قوی گقت: «حالا یک بانکی است دارد اطلاعات را به خریدار می‌دهد. خریدار اگر با آن مشخصات خرید دیگر نمی‌تواند گله‌ای کند. می‌بیند و می‌خرد. از طرفی دستگاه‌ها و زیرمجموعه‌ها کمک کنند به نیروی انتظامی که بانک اطلاعاتی خیلی قوی در این حوزه داشته باشد. ما شاهدیم ماشین ترانزیت را می‌فروشند. اینجا یک استعلام بگیرد به او می‌گویند که این ماشین مثلاً مالکیت ندارد، این ماشین جزو اموال این کشور نیست، قابل خرید و فروش نیست. ما الان در چند سال اخیر چند برهه داشتیم که قوه قضاییه مواجه شد با پروسه‌ای که یک‌سری باندهای سوداگر ماشین‌های ترانزیت و گذرموقت را فروختند با ادعاها و تعهدات واهی پول‌های کلانی جابه‌جا کردند. بعدش هم خیلی‌هایشان فرار و پول‌های مردم را خوردند.»
این حقوقدان در پایان اضافه کرد: «امیدواریم سرعت تکمیل این سامانه بالا برود. من هم مثل شما خوشحال می‌شوم پیامکی برایم بیاید که این سامانه تکمیل شد. اگر این سامانه راه بیفتد بسیاری از مشکلات قضایی حوزۀ خودرو حل می‌شود چون افراد یک خودرویی دستشان است که در علم حقوق به عنوان متصرف می‌شناسیم. فرد می‌گوید من فروشنده هستم، بعد بیعانه می‌گیرد. سوییچ ماشین را می‌گذارد و می‌رود. بعد یک فرد دیگر می‌آید می‌گوید طرف مالک نبوده است، نمی‌دانم چگونه مبایعه‌نامه نوشته است. این‌ها را ما دیدیم. من امیدوارم که این اتفاق زودتر بیفتد.»