زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: قهر داوطلبان با تحصیلات آکادمیک و مسائل مالی دانشگاه‌های دولتی طی سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های مهم نظام آموزش عالی تبدیل شده است. مولفه‌هایی که هم بر تعداد صندلی‌های خالی در دانشگاه‌ها افزوده و هم تلاش دانشگاه‌های مطرح را برای جذب دانشجو از طرق مختلف مانند برندفروشی و پذیرش در دوره‌های شهریه‌پرداز دوچندان کرده است. این روزها که داوطلبان در حال انتخاب رشته هستند و قرار است به‌زودی تکلیف‌شان برای ورود به دانشگاه و تحصیل در یکی از رشته‌ها مشخص شود، بار دیگر بحث ظرفیت پذیرش در نظام آموزش عالی را به یکی از موضوعات داغ تبدیل کرده است. به‌طوری‌که امسال درمجموع رشته‌های باآزمون و بدون آزمون، 463 هزار و 797 نفر در زیرنظام‌های مختلف پذیرش می‌شوند، ظرفیتی که نسبت به سال گذشته و البته منهای در نظر گرفتن ظرفیت پذیرش دانشگاه فرهنگیان -که در آزمونی اختصاصی جذب دارد- کاهش ۵ درصدی را تجربه کرده است.
اتفاقی که هرچند تاثیر خود را در هر دو شیوه پذیرش باآزمون و بدون آزمون گذاشته، اما سهم رشته‌های باآزمون با کاهش 13 درصدی بیشتر از رشته‌های بدون آزمون بوده است؛ چراکه در حوزه بدون آزمون‌ها درمجموع 8 درصد کاهش ظرفیت را شاهد هستیم.
اما بد نیست این نکته را هم مدنظر قرار دهیم که برای امسال 33 درصد از کل ظرفیت تعیین‌شده از طریق پذیرش در رشته‌های باآزمون دنبال خواهد شد و 67 درصد دیگر نیز در رشته‌های بدون آزمون تحصیل خواهند کرد. نسبتی که برای سال گذشته نیز 34 درصد برای رشته‌های باآزمون و 66 درصد برای رشته‌های بدون آزمون بوده است. اما در سال 1401 تفاوت قابل‌توجهی داشت؛ چراکه در آن برهه، 42 درصد از کل ظرفیت به رشته‌های باآزمون و 58 درصد به رشته‌های بدون آزمون اختصاص یافته بود. این مساله نشان می‌دهد پذیرش بدون آزمون‌ها، روند آهسته‌ای را طی کرده است. نکته قابل‌توجه نسبت به هر دو مدل پذیرش آن است که بیشترین میزان پذیرش در رشته‌های بدون آزمون به سال گذشته و در رشته‌های باآزمون نیز به سال 1401 برمی‌گردد اما امسال بخش عمده دانشجویان دانشگاه‌های کشور قرار است از طریق رشته‌های بدون آزمون وارد مراکز آموزشی شوند.
از طرف دیگر اگر بخواهیم روند 3 سال ظرفیت پذیرش دانشگاهی را ملاک قرار دهیم، باید عنوان کرد این میزان از سال 1401 تا امسال کاهش 12 درصدی داشته که این مساله نشان می‌دهد مسیر ورودی به دانشگاه‌های کشور کوچک‌تر شده است. با توجه به اینکه جدول کاملی از تعداد ظرفیت‌های زیرنظام‌های آموزشی در دسترس نیست و صرفا داده‌های دفترچه‌های 3 گانه کنکور در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته، ارزیابی‌ها نشان می‌دهد به‌صورت میانگین در 3 گروه آزمایشی 46 درصد از کل ظرفیت‌ها به دانشگاه پیام‌نور و 32 درصد هم به دانشگاه‌های غیرانتفاعی می‌رسد و درمجموع حدود 78 درصد از پذیرش‌ها سهم این دو زیرنظام آموزش عالی است.
یک‌سوم ظرفیت‌های ریاضی به غیرانتفاعی‌ها رسید
بررسی شیوه پذیرش در گروه‌های مختلف آموزشی و مقایسه آن در 3 سال مدنظر این گزارش هم حاوی اطلاعات قابل‌توجهی است. شاید آنچه در وهله اول در گروه علوم ریاضی به چشم بخورد، افزایش 2 درصدی سهم دوره‌های روزانه و رسیدن آن به 19 درصد از کل ظرفیت پذیرش در سال جاری باشد. در این میان اما سهم بیشتری هم به دانشگاه‌ها و موسسات غیرانتفاعی رسیده و با رشد یک درصدی در این زمینه، قرار است 32 درصد از پذیرش کل، در چنین موسساتی تحصیلی کنند و درمجموع 116 هزار و 855 نفر دانشجو را شامل می‌شود. با این حال روند پذیرش دانشجو در دانشگاه پیام نور نیز از سال گذشته شیب نزولی به خود گرفته، به‌طوری‌که امسال 157 هزار و 880 نفر ظرفیت پذیرش به این دانشگاه اختصاص یافته که معادل 44 درصد از ظرفیت کل می‌شود، این درحالی است که این میزان سال گذشته 46 درصد یا به عبارت دقیق 181 هزار و 158 نفر را شامل می‌شد.
سهم پذیرش در دوره‌های روزانه باآزمون امسال هم از کل ظرفیت 12 درصد اعلام شده، رقمی که در شیوه پذیرش بدون آزمون 7 درصد است و درمجموع 69 هزار و 905 نفر در این دوره تحصیل خواهند کرد. یکی از اتفاقات جالب در گروه علوم ریاضی را باید ثابت ماندن سهم دوره‌های نوبت دوم دانست؛ چراکه در تمام این 3 سال درمجموع از کل ظرفیت پذیرش، 3 درصد می‌توانستند در چنین دوره‌هایی تحصیل کنند و البته سهم این بخش در دوره‌های بدون آزمون 543 نفر بیشتر است. جالب اینجاست که رشد 14 درصدی پذیرش دانشجو در دوره‌های شهریه‌پرداز و پردیس خودگردان و رسیدن آن از 987 نفر به هزار و 129 دانشجو در دانشگاه‌های دولتی نشان می‌دهد که با وجود کاهش ظرفیت، سهم صندلی‌های پولی افزایشی بوده است.
ظرفیت پیام‌نور از پذیرش علوم انسانی‌ها ریزشی شد
وضعیت در گروه علوم انسانی هم نسبت به سال گذشته تغییرات محسوسی داشته است به‌طوری‌که سهم دانشگاه پیام نور از 48 درصد در سال گذشته به 47 درصد رسیده، به‌گونه‌ای که 160 هزار و 933 نفر قرار است در این دانشگاه پذیرش شوند. بعد از آن دانشگاه‌ها و موسسات غیرانتفاعی هستند با سهم 34 درصدی که البته رشد 3 درصدی را نسبت به سال قبل تجربه کرده و قرار است بیشترین سهم را از پذیرش دانشجوی امسال داشته باشند. رتبه سوم هم مانند سال‌های قبل به پذیرش در دوره‌های روزانه رسیده به‌طوری‌که 51 هزار و 710 نفر که معادل 15 درصد از کل ظرفیت می‌شود، در این دوره‌ها تحصیل خواهند کرد. اما موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم، 8 درصد از دانشجویان در این دوره نیز از طریق رشته‌های بدون آزمون پذیرش می‌شوند و 7 درصد دیگر آن مربوط به دوره‌های باآزمون هستند.
برای امسال، آن‌طور که آمارها می‌گویند بناست تا 3 درصد از کل ظرفیت دانشگاه‌ها و موسسات غیرانتفاعی نیز از طریق رشته‌های بدون آزمون تکمیل شده و تنها یک درصد آن که معادل 2 هزار و 525 نفر می‌شود از طریق رشته‌های باآزمون پر خواهد شد. همین اتفاق در دانشگاه پیام نور هم صدق می‌کند و از ظرفیت 47 درصدی این دانشگاه، 46 درصدش توسط رشته‌های بدون آزمون و فقط یک درصد به رشته‌های باآزمون اختصاص پیدا کرده است.
20 درصد از داوطلبان گروه علوم تجربی در دوره‌های روزانه تحصیل می‌کنند
سهم دوره‌های روزانه در گروه علوم تجربی اما از 17 درصد در سال گذشته به 20 درصد رسیده و جالب اینکه 12 درصد از آن نیز توسط رشته‌های باآزمون پر خواهد شد. یعنی 45 هزار و 15 نفر در رشته‌های روزانه این گروه آزمایشی در دانشگاه‌های کشور جذب می‌شوند. اما جالب اینجاست که امسال بیشترین پذیرش رشته‌های این گروه سر از دانشگاه پیام نور در خواهند آورد به‌طوری‌که 43 درصد از کل ظرفیت امسال به این دانشگاه رسیده است. ظرفیتی که البته نسبت به سال گذشته 3 درصد و نسبت به سال 1401 نیز با کاهش 2 درصدی همراه بوده است. یکی از شیوه‌های پذیرش در دانشگاه‌های امروزی را هم باید جذب دانشجو از طریق پردیس‌های خودگردان دانست.
پردیس‌هایی که در تمام این 3 سال، سهم‌شان از 5 هزار دانشجو فراتر نرفته است. این مساله برای تحصیل در دوره‌های مجازی و مجازی غیرانتفاعی هم صدق می‌کند و ظرفیت تعیین شده برای آنها در طول دو سال گذشته روی 3 هزار و 194 دانشجو ثبات مانده است؛ هرچند نمی‌توان این مساله را نادیده گرفت که در سال 1401 حتی یک دانشجو هم از این طریق پذیرش نشده و تازه دو سال است که این دوره‌ها توانسته‌اند سهم یک درصدی از کل ظرفیت سالانه را به خود اختصاص دهند.