فرهیختگان: حال ناخوش اشتغال فارغ التحصیلان و عدم تناسب جذب دانشجو با نیاز بازار کار در رشته‌های مختلف، موضوع پرتکرار و به همان اندازه پراهمیت برای نظام آموزش عالی کشور است. مولفه‌ای که ایجاد تغییر در آن هم برای بخش اقتصادی کشور مزایای قابل‌توجهی را به همراه خواهد داشت و هم خیال متولیان آموزش عالی و در سطح پایین تر، مسئولان دانشگاهی را از حیث خروجی نیروی انسانی‌شان راحت‌تر خواهد کرد و طبیعتا می‌تواند مسیر درست‌تری را پیش روی داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها قرار دهد.
با این حال در همه این سال‌ها، وقتی بحث ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها به میان آمده، عمدتا جایگاه آنها از حیث رتبه‌بندی‌های جهانی که بیشتر وابسته به تولیدات علمی بوده، ملاک قرار گرفته است. یعنی عملا متر و معیار مشخصی برای اندازه‌گیری کیفی خروجی دانشگاه‌ها که همان نیروی انسانی محسوب می‌شود، جز میزان اشتغال فارغ‌التحصیلان وجود نداشته است.
این گزارش اطلاعات قابل‌توجهی را درباره نگاه فارغ‌التحصیلان به وضعیت نظام آموزش عالی کشور دارد. موضوعی که فارغ از دقیق یا ناقص بودن آن می‌تواند نشان‌دهنده زاویه دیدی باشد که اگر فکری به حال آن از سوی تصمیم‌گیران صورت نگیرد، به قهر هر چه بیشتر جامعه با دانشگاه‌های کشور منجر خواهد شد. بر اساس آنچه در این گزارش آمده، 60 درصد از فارغ التحصیلان دانشگاهی از انتخابی که در زمان دانشجویی خود داشته‌اند، ناراضی هستند.
یعنی از هر 10 نفری که تحصیلات دانشگاهی داشته‌اند، شش نفرشان از انتخاب رشته و یا دانشگاه خود ناراضی بودند؛ بد نیست در اینجا به این مساله هم اشاره کرد که تمام جامعه هدف این گزارش از میان فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های دولتی انتخاب شده‌اند و این مساله می‌تواند زنگ خطر جدی‌تری برای آموزش عالی به شمار رود. تقسیم‌بندی فارغ‌التحصیلان ناراضی از تحصیلات خود نیز حاوی پیام‌های مهمی‌است؛ چرا که بخشی از آنها از رشته تحصیلی و بخشی دیگر از جامعه دانشگاهی خود عدم رضایت داشته‌اند؛ به طوری که 57 درصد از کسانی که از رشته‌شان ابراز نارضایتی کرده و دلیل آن را نیز خوب نبودن بازار کار مرتبط با رشته تحصیلی‌شان دانسته‌اند.
در مقابل 55 درصد کسانی که از انتخاب دانشگاه‌شان ناراضی بودند، دلیل آن را عدم امکان شکل‌دهی شبکه ارتباطی مناسب برای ورود به بازار کار و پیشرفت اعلام کردند. یکی از مشکلاتی که هرچند طی سال‌های اخیر تلاش شده تا با ایجاد دفاتر ارتباط با صنعت در داخل دانشگاه‌ها راه حلی برای آن پیدا شود، اما در مجموع به نظر می‌رسد این دفاتر و اقداماتی از این دست نیز نتوانسته‌اند راهکار حل چنین مشکلی باشد، از طرف دیگر قطعا رفع این چالش می‌تواند سهم بسزایی در اشتغال فارغ‌التحصیلان داشته باشد.
بررسی رضایتمندی فارغ التحصیلان با عینک دستمزد
با این حال اگر بخواهیم میزان رضایتمندی از رشته‌ها را بر اساس حقوق پرداختی به فارغ‌التحصیلان بررسی کنیم باید عنوان کرد رشته‌های مدیریت و کسب‌وکار، روابط عمومی، مهندسی مکانیک، مهندسی برق، حقوق، مالی و حسابداری و ... در زمره رشته‌هایی قرار می‌گیرند که در کنار حقوق بالا توانسته‌اند رضایت بالایی را هم در میان فارغ‌التحصیلان داشته باشند. اما رشته‌هایی مانند مهندسی مواد و متالورژی، پلیمر، مهندسی راه آهن، مهندسی معدن/ زمین‌شناسی با وجود حقوق بالا اما رضایتمندی پایینی دارند.
موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم جامعه دانشگاهی از رشته‌هایی مانند فیزیک، مهندسی پزشکی، شیمی، فلسفه ، الهیات و معارف، اقتصاد نه تنها رضایتی بالایی ندارند، بلکه وضعیت پرداختی در آنها هم پایین است. در مقابل اما تربیت‌بدنی، مهندسی معماری، مهندسی شهرسازی، علوم تربیتی، روانشناسی هم در زمره رشته‌هایی تعریف می‌شوند که در کنار حقوق پایین، توانسته‌اند نگاه مثبت و رضایتمندی بالای فارغ‌التحصیلان را به همراه داشته باشند.
کمترین حقوق و رضایتمندی از دانشگاه به شهید بهشتی تهران رسید
وضعیت دانشگاه‌ها را اگر بخواهیم از حیث رابطه حقوق و رضایت فارغ‌التحصیلان مورد کنکاش قرار دهیم هم باید عنوان کرد دانشگاه‌هایی مانند صنعتی‌شریف، امیرکبیر، علم و صنعت، تهران و ... توانسته‌اند بیشترین حقوق را برای فارغ‌التحصیلان خود به ارمغان بیاورند که طبیعتا بالاترین میزان رضایتمندی را هم داشته‌اند؛ هرچند هیچ دانشگاهی را نمی‌توان نام برد که فارغ‌التحصیلان حقوق بالا داشته اما از آن رضایتمندی نداشته باشند، با این حال دانشگاه‌هایی مانند سمنان، صنعتی قم، الزهرا (س)، صنعتی همدان، یزد و ... در کنار حقوق پایین، کمترین میزان رضایتمندی را هم داشته‌اند.
جالب اینجاست که دانشگاه‌هایی مانند شهید بهشتی تهران، شیراز، فردوسی مشهد، مازندران، تبریز و صنعتی اصفهان هم با وجود حقوق پایین توانسته‌اند رضایتمندی بالایی را از فارغ‌التحصیلانشان داشته باشند، موضوعی که نشان می‌دهد همه رضایتمندی از محل تحصیل نیز صرفا به حقوق و دستمزد پرداختی به فارغ‌التحصیل منتهی نمی‌شود.
متن کامل گزارش زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.