فرهیختگان: اینکه تلویزیون به‌طور منظم اظهارات کاندیداها را پوشش دهد و کمپین‌های‌شان را بررسی کنند، بدیهی‌ترین اقدامی است که یک رسانه باید انجام دهد و آنچه در این دوره از انتخابات می‌توانست صداوسیما را از سایر رسانه‌ها متمایز کند، طراحی نوآورانه برنامه‌هایی بود که به افزایش مشارکت کمک کند. رسانه‌ملی در خرداد و تیرماه امسال آزمون سختی را پشت‌سر گذاشت و در گزارش پیش‌رو تلاش داریم نقاط قوت و ضعف تلویزیون در طراحی و ساخت برنامه‌های ویژه چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری را بررسی کنیم.
بایدهای تلویزیون در ایام انتخابات
تلویزیون در روزهای انتخابات نیازمند رعایت ضوابط و چهارچوب‌های ویژه این ایام است تا در فرآیندی منظم و مستمر، اطلاعات دقیق و متوازنی از نامزدها را به رای‌دهندگان ارائه دهد. وظیفه اصلی و بنیادین تلویزیون ارائه گزارشی جامع از فرآیندها و اتفاقات روزهای انتخابات است.
علاوه‌بر این، ارائه گزارش‌های دقیق و مستندی که بتواند تحلیل جامعی از سیاست‌ها و سوابق نامزدها ارائه دهد و به رای‌دهندگان برای انتخاب بهتر کمک کند. طبیعی است که تلویزیون در فرآیند اطلاع‌رسانی خود باید به‌طور منظم صحت اظهارات کاندیداها و کمپین‌های آنها را بررسی کند. پوشش متوازن اظهارات و اخبار همه نامزدها و احزاب اصلی از وظایف اصلی تلویزیون است.
به همین منظور باید در تمام شئون برنامه‌سازی خود زمان و فرصتی یکسان، برای همه نامزدها فراهم کند. در همه جای دنیا، شبکه‌های تلویزیونی در طراحی برنامه‌های انتخاباتی، بخش‌هایی را برای ایجاد و حفظ تعامل با مخاطبان و البته رای‌دهندگان در نظر می‌گیرند.
نقاط قوت
مناظره اول در دور دوم انتخابات: ایده مناظرات انتخابات ریاست‌جمهوری که سابقه‌ای نسبتا طولانی در دنیا داشت، از سال 1388 به این سو در ایران پیاده شد. دوئلی که در جریان مناظره شکل گرفته، به‌عنوان بخش مهم و اثرگذار از فرآیند تبلیغات انتخاباتی سروشکل گرفت و بسیاری از تحلیلگران، بخش قابل توجهی از تنش‌های بعدی جامعه را نتیجه این مناظرات می‌دانستند.
شاید به‌خاطر همین بود که شیوه مناظره در سال‌های 1392 و 1396 تغییر کرد و دیگر خبری از مواجهه رو در روی نامزدها با یکدیگر نبود. با این حال، همین مناظرات چندنفره هم در بزنگاه‌هایی که جدال دو منظر یا دو جریان سیاسی را بازنمایی می‌کرد، رنگ و بوی جدی می‌گرفت و تاثیر قابل توجهی در تصمیم‌گیری نهایی رای‌دهندگان داشت.
در سال 1400، اگرچه آرایش سیاسی انتخابات واضح بود و تا حدودی تکلیف رئیس‌جمهور هم برای رای‌دهندگان مشخص بود اما سبک و شیوه برگزاری مناظرات به‌گونه‌ای بود که به معرکه‌ای برای جدال دو طیف سیاسی بدل شد و مقاطعی از مناظره هم در حافظه سیاسی مردم باقی ماند و تاثیر خودش را گذاشت.
نقاط ضعف و ابهام
5 مناظره دور اول انتخابات: شیوه اجرای مناظرات در دور اول انتخابات، یک نمونه واقعی از شکست خوردن یک میراث موفق در تلویزیون بود. البته مدیران تلویزیون از این جنس هنرنمایی‌ها کم ندارند که با ایده‌های تخیلی خودشان، یک برنامه موفق را به مسلخ آزمون و خطاهای خود ببرند و از اعتبار ساقط کنند. نتیجه این شیوه اجرا در دور اول مناظرات انتخاباتی این شد که میزان تماشای مناظره، در بهترین حالت به 25 درصد رسید و حتی 15 درصد میزان تماشای مناظره را هم در کارنامه خود ثبت کرد. یک شکست تمام‌عیار که درنهایت منجر به تغییر رویه در دور دوم انتخابات شد.
از جمله دلایلی که مناظره انتخاباتی از رونق افتاد، بالا رفتن تعداد و زمان پخش آن بود. این شیوه باعث شد برنامه از جایگاه اصلی خودش خارج شود و از هیبت بیفتد. ضمن اینکه واقعا سخت می‌شد از مردم عادی توقع داشت بیشتر از چهار ساعت جلوی تلویزیون‌هایشان پای صحبت‌هایی بنشینند که عمده آنها کلیاتی درباره بایستگی‌های نوع حکمرانی بود.
صحبت‌هایی که نه ضمانت اجرایی شعارهای زیبا را برای مخاطبان مشخص می‌کرد، نه حتی می‌شد بین دیدگاه نامزدهای مختلف تفاوت‌های اصلی و بنیادین را فهمید. حساب کنید این حجم از برنامه‌های وقت‌پرکن نامزدها بود و زمان اصلی و میزان حضور آنها در شهرهای مختلف ایران را کم کرد، درحالی‌که نامزدهای انتخاباتی می‌توانستند میتینگ‌های سیاسی را در فضای تعاملی‌تر برگزار کنند.
متن کامل گزارش معین احمدیان، دبیر گروه فرهنگ را در روزنامه بخوانید.