مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد: بخش زیادی از این فضای خطرناک را رسانه‌های معاند اعم از رسانه‌های آمریکایی و انگلیسی و رسانه‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین برای مقامات دولتی و تحلیلگران ترسیم کرده بودند. اما فضای همدلی و واکنش‌های گسترده احترام‌آمیز به شهادت رئیس‌جمهور کشورمان و شهدای دولت نشان داد اولا ادعای انزوای ایران در فضای بین‌الملل واقعیت نداشته و ثانیا دیپلماسی دولت سیزدهم توانسته روابط تیره‌ای که طی یک دهه اخیر بین ایران و برخی کشورها ایجاد شده بود را ترمیم کند.
ادای احترام 70 مقام بین‌المللی به پیکر شهدا
در کنار بیانیه‌های تسلیت رسمی و ابراز همدردی بیش از 100 مقام دولتی و رسمی از سران و مقامات کشور و سازمان‌ها و شخصیت‌های بین‌المللی با ملت ایران، گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد حدود 70 مقام رسمی از 37 کشور برای عرض تسلیت به ایران آمده‌اند.
براساس گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، امیر قطر، رهبر ملی ترکمنستان، روسای جمهور تونس، سوریه و تاجیکستان، نخست‌وزیران عراق، پاکستان، ارمنستان، جمهوری‌آذربایجان و سوریه، روسای مجالس لبنان، الجزایر، قزاقستان، مالی، اتیوپی، دومای روسیه و روسای مجلس قانون‌گذاری و مجلس عالی ازبکستان، معاونان روسای جمهور ترکیه و هند و معاونان نخست‌وزیران قرقیزستان، ارمنستان، چین، افغانستان و صربستان ازجمله مقامات ارشدی هستند که با حضور در محل سالن اجلاس سران تهران و عرض تسلیت به سرپرست ریاست‌جمهوری، به مقام شهید دکتر سید‌ابراهیم رئیسی و یاران شهیدش ادای احترام کردند.
همچنین وزرای امور خارجه لبنان، مصر، تونس، عربستان سعودی، کویت، ازبکستان، تاجیکستان، بلاروس، ارمنستان، آذربایجان، سریلانکا، افغانستان، پاکستان، ونزوئلا و ترکیه، وزیر مشاور در امور نخست‌وزیری اردن، وزیر مدیریت منطقه‌ای و زیرساخت ارمنستان، وزیر کشاورزی و امنیت غذایی مالزی، وزیر امور مجاهدان الجزایر، وزیر مشاور در امور توسعه روستایی سریلانکا، وزیر بازرگانی پاکستان، وزیر کشور پاکستان، وزیر اطلاع‌رسانی و تبلیغات پاکستان، وزیر فرهنگ و میراث ملی پاکستان، عضو کابینه صربستان، وزیر مشاور ریاست‌جمهوری نیکاراگوئه، وزیر شهرسازی دولت‌های محلی و خدمات عمومی مالدیو به‌عنوان فرستاده ویژه رئیس‌جمهور، وزیر اوقاف و امور دینی عمان به‌عنوان فرستاده ویژه سلطان، وزیر مشاور صربستان و وزیر مشاور امارات نیز از دیگر مقامات خارجی حاضر در این مراسم بودند که به مقام والای رئیس‌جمهور شهید کشورمان ادای احترام کردند.
نایب‌رئیس مجلس اعلای شیعیان لبنان، ۳ نفر از نمایندگان پارلمان آذربایجان، ۲ نفر از نمایندگان پارلمان ترکیه از حزب سعادت، رئیس و نایب‌رئیس مجلس اعلای اسلامی اتیوپی، دبیرکل سازمان همکاری شانگهای و دبیرکل کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (سیکا)، رئیس حکومت اقلیم کردستان عراق، سخنگو و رئیس هیات مذاکره‌کننده دولت نجات ملی یمن و فرستاده ویژه سنگاپور نیز ضمن عرض تسلیت به سرپرست ریاست‌جمهوری، به مقام شهید دکتر رئیسی و همراهانش ادای احترام کرده و یاد آنان را گرامی داشتند.
براساس اعلام مسئولان معاونت توسعه و مدیریت منابع انسانی استانداری خراسان رضوی نیز، علاوه‌بر سرکنسول‌ها و روسای نمایندگی‌های خارجی مستقر در مشهد، مسئولانی از عراق و افغانستان برای حضور در مراسم تشییع و خاکسپاری رئیس‌جمهور شهید آیت‌الله سید‌ابراهیم رئیسی وارد این شهر شده‌اند. براساس اعلام نمایندگی وزارت خارجه در مشهد کشورهای عراق، افغانستان، پاکستان، ترکیه، ترکمنستان و عربستان و سازمان ملل در مشهد دارای کنسولگری و دفتر نمایندگی فعال هستند. بر این اساس، سلیم حقانی، مسئول منطقه کابل در وزارت رسیدگی به حوادث طبیعی افغانستان، سید عمار حکیم رهبر جریان حکمت ملی عراق و نایب‌رئیس این مجموعه سیاسی و سرتیپ علی حمدانی، نماینده حشد‌الشعبی عراق از دیگر میهمانان خارجی آیین تشییع رئیس‌جمهور بوده‌اند.
از حضور وزیر خارجه بحرین تا رئیس‌جمهور تونس
مراسم تشییع رئیس‌جمهور شهید آیت‌الله سید‌ابراهیم رئیسی میهمانان خاص هم داشت. ازجمله آنها می‌توان به سفر وزیر خارجه بحرین به تهران پس از ۱۳ سال اشاره کرد. این اولین سفر وزیر خارجه بحرین پس از تحولات بهار عربی ۲۰۱۱ است. لازم به ذکر است ایران و بحرین فاقد روابط رسمی دیپلماتیک هستند. روابط دو کشور پس از حوادث سال ۲۰۱۶ سفارت عربستان در تهران قطع و تاکنون برقرار نشده است. تحلیلگران می‌گویند این سفر می‌تواند مقدمه گشایشی معنادار در مناسبات دیپلماتیک دو طرف محسوب شود. همچنین حمد بن عیسی آل‌خلیفه، پادشاه بحرین در دیدار با رئیس‌جمهور روسیه در‌مورد رابطه این کشور با جمهوری اسلامی ایران گفته است: «اگرچه بحرین در زمان گذشته با ایران دارای مشکلاتی بوده اما دیگر مشکلی با ایران ندارد و موانع پیش‌رو برداشته شده‌اند.» او ادامه داده است: «مردم بحرین علاقه‌مند هستند به ایران سفر کنند؛ دو ملت دارای مشترکات تاریخی زیادی هستند.» وی تصریح کرده: «هیچ دلیلی برای به تعویق انداختن سرگیری روابط بین دو کشور وجود ندارد و این مهم در آینده‌ای نزدیک اتفاق خواهد داد.»
ازجمله حاضران دیگر، ورود وزیر خارجه مصر به تهران است. سامح شکری ظهر روز چهارشنبه به‌منظور شرکت در مراسم تشییع و بزرگداشت شهدای دولت وارد تهران شد و مورد استقبال مقامات وزارت خارجه ایران قرار گرفت.
میهمان مهم دیگر در این مراسم، قیس سعید، رئیس‌جمهور تونس است. وی روز چهارشنبه به‌منظور شرکت در مراسم یادبود و تشییع رئیس‌جمهور شهید کشورمان به همراه هیاتی از این کشور وارد تهران شد. پیش از این ریاست‌جمهوری تونس با صدور بیانیه‌ای رسمی شهادت ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، وزیر امور خارجه و همراهانش در سانحه سقوط بالگرد را تسلیت گفت و همبستگی خود را با رهبری و ملت جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده بود. به گفته رسانه‌ها، قیس سعید رئیس‌جمهور تونس برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی وارد ایران شده است.
حضور مقاماتی از کشورهای اردن، الجزایر، مالدیو، اتیوپی، مالی و نیکاراگوئه در این مراسم هم آنطور که در ادامه شرح داده می‌شود، از نکات قابل تاملی است که می‌توان به آن اشاره داشت.
دیپلماسی اقتصادی دولت به زبان آمارها
آنطور که در جدول آمده، جست‌وجوهای «فرهیختگان» از اخبار ورود مقامات دولتی و رسمی کشورها به ایران برای عرض تسلیت و ادعای احترام به شهدای دولت، نشان می‌دهد حدود 70 مقام دولتی و بین‌المللی در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه وارد تهران و مشهد شده‌اند. شاید خالی از لطف نباشد در اینجا به این موضوع پرداخته شود که میزان روابط تجاری ایران با کشورهایی که مقام رسمی برای مراسم تشییع شهدای دولت فرستاده‌اند، چه مقدار و چگونه است. آمارها بسیار قابل تامل است.
70 مقام رسمی و دولتی که در مراسم تشییع شهدای دولت در تهران یا مشهد حضور داشته‌اند، مربوط به 37 کشور می‌شوند. براساس داده‌های گمرک ایران، در سال 1402 حجم تجارت ایران با این 37 کشور 160 میلیون تن به ارزش 100 میلیارد دلار شامل 129 میلیون تن صادرات به ارزش 46 میلیارد دلار و 32 میلیون تن واردات به ارزش بیش از 54 میلیارد دلار بوده است. طبق داده‌های گمرک، بالاترین حجم تجارت ایران با این کشورها طی سال 1402 مربوط به چین با رقم 32.5 میلیارد دلار بوده است. امارات با حدود 27.4 میلیارد دلار دوم و ترکیه با حدود 11.7 میلیارد دلار سوم است. عراق با 9.8 میلیارد دلار، هند با 4، پاکستان با حدود 2.8، روسیه با 2.6، عمان با 2.2، افغانستان با 1.9 میلیارد دلار و مالزی با 861 میلیون دلار، به ترتیب در رتبه‌های چهارم تا دهم در بین 37 کشور هستند.
در بین کشورهایی که مقام رسمی برای ادعای احترام به شهدای دولت به کشورمان اعزام کرده‌اند، روابط تجاری کشورمان با برخی از کشورها بسیار قابل تامل است. برای مثال، حجم کل تجارت (صادرات و واردات) کشورمان با نیکاراگوئه طی سال 1402 فقط حدود 12 هزار دلار بوده است. با مالی حدود 232 هزار دلار، با عربستان سعودی 368 هزار دلار، با اتیوپی حدود 3.6 میلیون دلار، تونس حدود 4.8 میلیون دلار، بحرین 12.6 میلیون دلار، مالدیو 18.7 میلیون دلار، مصر 20 میلیون دلار، الجزایر 22.5 میلیون دلار، اردن 23.8 میلیون دلار و صربستان 28 میلیون دلار بوده است.
به نظر می‌رسد ادای احترام به پیکر پاک شهدای دولت و حضور کشورهایی که تاکنون یا با ایران روابط تجاری نداشته یا اینکه از سال‌ها قبل روابط تجاری و سیاسی خود را با ایران قطع کرده بودند، از منظر دیپلماسی بسیار حائز اهمیت است و این فرصت را پیش روی کشورمان قرار می‌دهد که از فضای همدلی احترام‌آمیزی که به رئیس‌جمهور فقید کشورمان و شهدای دولت در فضای بین‌المللی شکل‌گرفته، برای توسعه مناسبات سیاسی و تجاری استفاده کند. همچنین حضور کشورهای مختلف در تهران و مشهد نشانگر این موضوع است که انزوای اقتصاد ایران که آمریکا و رژیم‌صهیونیستی سال‌ها دنبال آن بودند، توهمی بیش نبوده و بسیاری از کشورها به توسعه مناسبات با ایران نگاه مثبتی دارند.