به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، مرغ یا تخم‌مرغ، سوالی قدیمی که این بار در ایران به نوع دیگری مطرح شده است؟ اگر تا پیش از این همیشه معمای کودکان آن بود که مرغ اول آفریده شده یا تخم‌مرغ، اما چند هفته‌ای است که بازی بزرگان این شده است که مرغ عامل گرانی تخم‌مرغ است یا خود تخم‌مرغ! بازی‌ای که نه در کاهش قیمت تخم‌مرغ تاثیر دارد و نه دردی از مردمی دوا می‌کند که به دلیل گرانی گوشت، تخم‌مرغ را جایگزین اصلی پروتئین غذایی خود کرده بودند و حالا با افزایش دو برابری این منبع غذایی، از خوردن آن هم محروم شده‌اند. از سوی دیگر در روزهای اخیر قیمت گوجه‌فرنگی و برخی صیفی‌جات نیز به مقدار قابل‌توجهی افزایش یافته است. حال باید دید سرچشمه این گرانی‌ها چیست و این روند تا کی ادامه خواهد داشت؟
این روزها قیمت تخم‌مرغ به نسبت قیمت سال قبل خود به رشد حدود دوبرابری رسیده است، تا جایی‌که قیمت متوسط هر تخم‌مرغ کوچک در پایتخت از ۵۰۰ تومان نیز بیشتر شده است. پس از این افزایش شوکه‌کننده قیمت، هریک از مسئولان دلایلی را برای افزایش قیمت این ماده غذایی مطرح کردند، ولی هنوز هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای برای گران شدن یکباره این ماده غذایی ارائه نشده است.
طی روزهای گذشته اولین متهم اصلی گرانی تخم‌مرغ، ابتلای مرغ‌ها به آنفلوآنزای مرغی بود؛ موضوعی که مسئولان کشور بر آن تاکید داشتند، این بود که دلیل گرانی تخم‌مرغ در روزهای اخیر «کشتار گله‌های مولد آلوده به بیماری آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان در گذشته و کاهش تولید این محصول است.»
علی اکبری، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی و نماینده شیراز از جمله کسانی است که یکی از دلایل گرانی تخم‌مرغ را ناشی از آنفلوآنزای مرغی می‌داند و معتقد است که مبارزه با آن طولانی است و بروز آن بر بازار تاثیر گذاشته است. او به «فرهیختگان» می‌گوید: «علاوه‌بر شیوع آنفلوآنزا، درحال حاضر در فصلی هستیم که به دلیل سرمای هوا، نسبت به بهار و تابستان میزان مصرف تخم‌مرغ بالاتر رفته و بنابراین میزان تقاضا از عرضه پیشی گرفته است. از سوی دیگر واسطه‌ها و دلالان هم در بازار تاثیر دارند و در فرآیند ارائه محصول به بازار دستکاری می‌کنند.»
با این‌حال محمدصادق مفتح، معاون سابق بازرگانی داخلی وزارت صنعت به «فرهیختگان» می‌گوید: «در مورد تخم‌مرغ شایعه کرده بودند که همه این گرانی و کم شدن تخم‌مرغ در بازار به دلیل شیوع آنفلوآنزای مرغی بوده است. هرچند که این نوع بیماری‌ها و مرگ‌ومیر طیور در قیمت بازار و حجم تولید تاثیر می‌گذارد، اما این تاثیر نمی‌تواند بلندمدت بوده و نوسانات قیمت را تا این حد بالا ببرد.»
او معتقد است، بیش از آنکه عواملی مانند کاهش تولید یا بیماری‌های طیور مسبب گرانی باشند، سودجویی بخشی از دلالان است که باعث متشنج شدن بازار شده است و می‌افزاید: «باید تکیه کار بر اتحادیه‌ها باشد. ما بارها در رسانه‌ها اعلام کردیم که آماده همکاری با مدیران دولتی برای تنظیم بازار تخم‌مرغ هستیم. به اعتقاد من، اگر تشکل‌های تولیدی و توزیعی را بیشتر کرده و مسئولیت تنظیم بازار را به آنها بدهیم، مشکل قیمت‌ها و توزیع حل می‌شود، زیرا در حال حاضر مشکل جدی در تولید نیست و مساله قیمت‌ها و توزیع سراسری این محصولات به راحتی حل خواهد شد. در واقع نقش این تشکل‌ها باید در تنظیم بازار پررنگ‌تر شود؛ یعنی باید به آنها مسئولیت داد و از آنها مسئولیت خواست.»
مفتح می‌گوید: «هرچه سرعت عمل مسئولان بالاتر باشد، ما زودتر به ثبات بازار منطقی کالاهای اساسی مانند تخم‌مرغ می‌رسیم. باید دید چه زمانی کار را به دست کاردانش می‌سپارند، ولی به یقین اگر کار به دست تشکل‌ها سپرده شود، کمتر از یک هفته قیمت در بازار تنظیم می‌شود.»
او به سیاست اشتباه ممنوعیت صادرات تخم‌مرغ اشاره کرده و می‌گوید: «متاسفانه این ممنوعیت به بازار صادرات ایران لطمه می‌زند. به اعتقاد من، توقف صادرات اشتباه است و کمکی به بازار داخلی نمی‌کند و تنها راه چاره آن است که دست واسطه‌ها کوتاه شود. ما بارها شاهد بودیم که واسطه‌ها برای آنکه قیمت‌ها را بالا ببرند، تخم‌مرغ و سایر محصولات موردنیاز مردم را معدوم می‌کردند تا قیمت بالا برود.»
به گفته مفتح، اگر مسیر توزیع هموار شود، خودبه‌خود دست واسطه‌گرها کوتاه می‌شود، چراکه نه هیچ تولیدکننده‌ای علاقه‌مند است محصول خود را به دست دلالان بسپارد و نه فروشنده نهایی مایل است کالا را از دست دلال بخرد، اما فقط به دلیل اینکه جریان عرضه کالا در مسیر صحیح خود قرار نگرفته، عرصه برای سوداگری دلالان باز شده است.
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: «در سنوات گذشته شاهد بودیم که به محض اینکه این چرخه در مقاطعی اصلاح شده، به سرعت قیمت‌ها کنترل شده است که نمونه مشهود آن توزیع میوه در شب عید بود که با مشارکت و همکاری خوب اتحادیه‌های تولید و توزیع و امضای تفاهمنامه، به خوبی مدیریت شد و دست واسطه‌ها را به معنای واقعی از این چرخه کوتاه کرد.»
گوجه فرنگی هم گران می‌شود
در کنار بالارفتن قیمت تخم‌مرغ در روزهای اخیر، قیمت گوجه‌فرنگی و برخی صیفی‌جات هم به میزان قابل‌توجهی بالا رفته است، به‌طوری که قیمت این محصول کشاورزی پرمصرف حتی در نارمک هم به کیلویی پنج هزار تومان رسیده است. محمدصادق مفتح، معاون سابق بازرگانی داخلی وزارت صنعت، در پاسخ به «فرهیختگان» دلیل اصلی بالارفتن قیمت گوجه‌فرنگی را تغییرات فصلی می‌داند و معتقد است که درحال حاضر فصل برداشت گوجه از مزرعه نیست و آنچه در بازار موجود است، بیشتر گوجه گلخانه‌ای است، بنابراین باید در این فصل انتظار بالارفتن قیمت را داشت، اما با توجه به افزایش گلخانه‌ها و تولید انبوه محصولات صیفی گلخانه‌ای مانند گوجه‌فرنگی و خیار، اگر نظارت بیشتری صورت می‌گرفت، ما نباید با مشکلی در توزیع محصول و تنظیم قیمت‌ها در بازار مواجه می‌شدیم. در سال‌های گذشته به‌خاطر کمبود گلخانه‌ها و به تبع آن کمبود محصولات گلخانه‌ای، ما با افزایش قیمت گوجه روبه‌رو می‌شدیم، اما امسال ما با توسعه کشت گلخانه‌ای به هیچ عنوان نباید با این قیمت‌ها مواجه می‌شدیم.
او به مسئولان وزارت جهاد کشاورزی توصیه می‌کند که نظارت خود را بیشتر کنند تا دست دلالان از این بازارها کوتاه شود تا هرچه سریع‌تر این محصول را با قیمت مناسب و حجم لازم در بازارهای کشور توزیع کنند، زیرا به اعتقاد وی، گوجه‌فرنگی یکی از کالاهای اساسی کشاورزی است که در سفره غذایی اکثر خانواده‌های ایرانی موجود است.
ناگفته پیداست در شرایطی که قیمت یک کیلو گوشت حداقل حدود 40 هزار تومان است، بسیاری از خانواده‌ها برای تامین پروتئین موردنیاز اعضای خانواده خود، تخم‌مرغ را جایگزین گوشت قرمز می‌کنند. حال گران شدن این ماده غذایی و حذف آن از تعدادی از میادین میوه و تره‌بار شهری و همچنین گران شدن صیفی‌جات می‌تواند ضربه جدی به سبد غذایی خانوارهای کم‌درآمد بزند و هر یک روزی که در تنظیم بازار و قیمت‌ها وقفه ایجاد شود، لطمه‌های جبران‌ناپذیری به تعداد زیادی از مردم کم‌درآمد وارد خواهد شد. در مجموع به راحتی می توان اذعان کرد خوردن یک املت به دلیل گرانی گوجه و تخم‌مرغ غذای اعیانی محسوب می‌شود.