شرح حماسهها و دلاوریهای رستم، اسفندیار، گردآفرید، سهراب، فریدون، کاوه و... از جمله موضوعات مورد استفاده همیشگی نقالان است.این حماسهها و دلاوریها افسانه نیستند؛ بلکه در لوای افسانهاند. به عبارتی در لوای افسانه، گمشده انسان را پدیدار و متجلی میکنند. بعضی از شارحان و منتقدان هنر و تاریخ ایران زمین معتقدند شخصیت ویژه و عالی امیرمومنان علی(ع) یکی از منابع مهم الهام و هیجانبخش حماسهسراهای ایران بعد از اسلام است.
فارغ از صحت و سقم این نقد و نظر اگر به شخصیت تاریخی خصوصا رفتارها و سخنان امیرمومنان علی(ع) نگریسته شود کمتر کسی است که ویژگیهای زیباشناسانه و اثرگذار را در او نظاره و مشاهده نکند. از رفتار قدرتمند او در جنگ با دشمنان و از لطافت و نرمی و فروتنیاش در مقابل کودک یتیم، از به خاک افکندن پهلوان دوره جاهلی عرب تا صبر بر رفتار زننده او و هزاران داستان و سخن دیگر از او، همه و همه نشانگر حماسهای واقعی و حقیقی است و باید بیان کرد که افسانه در مقابل این حماسهها در دم رنگ و رخ میبازد.نقالی شیوهای از زندگی و مرام است که نقال روایتگر آن است.
از این رو او در آنچه روایت میکند باید درایت داشته باشد تا بتواند با بیان شیرین و فصیح شرح دل و شرح خود کند که غیر از این، سخن و بازی او به دل نخواهد نشست؛ «رطب خورده منع رطب کی کند؟» وصف این روایت و درایت است.هر بار که در نقالی، زبان این مرشد سرا پا تقصیر، بسته میشود این شعر پوریای ولی را میخوانم: «افتادگی آموز اگر طالب فیضی/ هرگز نخورد آب زمینی که بلند است» و در درون قلبم چهره زیبای ابوتراب را تصور میکنم که رهگشای مرام نقالی است. چهبسا امیرمومنان نقال با درایت سخن رسول و مولای خویش است.
خدا کمکمان کند تا در طریق علوی به مقام محمدی برسیم. «به ذره گر نظر مهر بوتراب کند/ به آسمان او در کار آفتاب بکند.»اکنون در دهه ولایت شاهد تلاشهایی برای حفظ، اشاعه و ارتقای هنر نقالی و پردهخوانی هستیم، بخشی به شکل تخصصی و در قالب دومین جشنواره سراسری نقالی و پردهخوانی غدیر (نقالان علوی) و بخشی هم در جشنواره نمایشهای آیینی- سنتی، امیدوار هستیم که جز قالبهای جشنوارهای نگاه فعالیت مستمر نیز به این هنر مردمی شود و بتوانیم در آینده شاهد پدید آمدن نسل تازهای از نقالان و پردهخوانان باشیم.
* نویسنده : مرشد محسن میرزاعلی هنرمند نقال