به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، در این نوشتار به موضوعی مهم در قصهگویی برای کودکان خواهیم پرداخت؛ انتقال مفاهیم به کودکان و فراهم آوردن زمینه ارتباط کودک با کتاب و کتابخوانی.
بسیاری از روانشناسان کودک قصهگویی برای کودکان را به والدین توصیه میکنند، بهخصوص به مادران که کودک راحتتر با او ارتباط برقرار میکند. این عمل از قدیمالایام در کشورمان رایج بوده است و هنوز نسل جدید قصههایی را میشنود که سینه به سینه از گذشتگان نقل شده، هرچند متاسفانه امروزه حضور قصههای زیبای قدیمی در زندگی کودکان کمرنگ شده است.
قصهگویی و لالاییخوانی مادران برای کودکان اگر دارای محتوای مناسب مثل اشاعه فرهنگ بومی، ارزشهای دینی، معرفی قهرمانان ملی و شخصیتهای بزرگ مذهبی و... باشد، میتوان به مدد آن در طول تاریخ فرهنگ، آداب و رسوم و اعتقادات خود را حفظ و به نسلهای بعدی منتقل کرد و به وسیله ادبیات عامه، تاریخ پرتلاطم یک کشور را زنده نگهداشت. قصه ابزار مناسب و زمینهساز آشنایی کودک با مفاهیم دینی است. بسیاری از والدین دغدغه دارند که کودکشان وقتی پا به مدرسه گذاشته است، سوالات بسیاری در مورد مسائل دینی و شخصیتهای مذهبی برایش ایجاد شده و اینکه نمیدانند چگونه باید فرزند خود را با اعتقادات آشنا کنند.
قصهگویی از موارد راهگشای این مساله است. معرفی شخصیتهای مذهبی از طریق قصه، استفاده از داستانهای قرآنی و آشناکردن کودک با اسلام در قالب قصهگویی میتواند پیشاپیش، بسیاری از سوالاتی را که در آینده برای کودک ایجاد خواهد شد، پاسخ دهد.
چنانچه رهبر معظم انقلاب در مورد قصهگویی و رابطه آن با مسائل اعتقادی در یکی از سخنرانیهای خود چنین نظری داشتند: «قصهگویی باید اولین چیزی را که در کودک به وجود میآورد، ایمان به خدا و اسلام و حقیقت مطلق باشد، زیرا با کاشتن بذر ایمان در دل کودک در آینده میتوان هر شخصیت عظیم و مطمئنی را در او پدید آورد.»
در کنار مسائل مذهبی و اعتقادی میتوان شخصیتهای مهم کشورمان یا شخصیتهای جهانی و رخدادهای مهم تاریخی را در قالب قصه به کودک معرفی کرد. این عمل، دایرةالمعارفی از اطلاعات عمومی و تاریخی در اختیار کودک قرار میدهد که در موفقیتش برای آیندهای که وارد فضای مدرسه میشود تاثیر بسزایی دارد.
اما متاسفانه امروزه با پررنگ شدن نقش رسانههای دیجیتالی در خانوادهها، والدین سرگرم بودن خود و کودکشان را با این وسایل بر قصهگویی ترجیح میدهند و از زیر بار این مسئولیت شانه خالی میکنند. یا اگر هم قصهای برای کودک گفته میشود تهی از محتوا با رنگ و لعاب شخصیتهای ساختگی غربی است و کودک به جای اینکه با دلاوران وطنی و دینی خودمان آشنا شود و آنها را الگوی خود قرار دهد، دلباخته شخصیتهای غیرواقعی و بیاصالت میشود.
اما اگر در محتواسازی قصه مشکل دارید یا قصههای پر از نغز قدیمی در دسترستان نیست، میتوان از کتابهای داستان و قصه کمک گرفت. البته انتخاب کتابی که داستانهای مناسب داشته باشد مهم است، که آنهم در اکثر موارد تنها با تورق کتاب کودک میتوان فهمید.
استفاده از کتاب داستان زمینه انس کودک با کتاب را فراهم میکند و باعث ترویج کتابخوانی در محیط خانواده میشود و وقتی اعضای خانوادهها با کتاب و کتابخوانی انس گرفته باشند یعنی یک جامعه مملو از افراد پویا و خلاق است.
در مورد ترویج کتابخوانی در خانواده بهخصوص کودکان، رهبر معظم انقلاب سخن قابل تأملی دارند که نشان از وجود این رویه حسنه در خانواده خود ایشان است: «منزل خود من، همه افراد، بدون استثنا هرشب در حال مطالعه خوابشان میبرد. خود من هم همینطورم. نه اینکه حالا وسط مطالعه خوابم ببرد. مطالعه میکنم؛ تا خوابم میآید، کتاب را میگذارم و میخوابم. همه افراد خانه ما، وقتی میخواهند بخوابند حتما یک کتاب کنار دستشان است. من فکر میکنم که همه خانوادههای ایرانی باید اینگونه باشند. توقع من این است. باید پدرها و مادرها، بچهها را از اول با کتاب محشور و مأنوس کنند. حتی بچههای کوچک باید با کتاب انس پیدا کنند. باید خرید کتاب، یکی از مخارج اصلی خانواده محسوب شود.»
قصهگویی و خواندن کتاب داستان برای کودک اولین قدم مأنوس شدن کودکان با کتاب است. قطعا اگر این امر در کودکی و سنین پایین به عادت تبدیل شود، کودک را در سنین بزرگسالی به فردی کتابخوان و اهل مطالعه تبدیل میکند.
یکی از استادان دانشگاه ایدهای داشت که همایشی برای مادران و کودکانشان برگزار کند که به جای یک تبلت برای کودک ۵۰ جلد کتاب داستان بخرند و برای خود به جای تلفن همراه هوشمند ۱۰۰ جلد کتاب در زمینههای گوناگون (به دلیل اینکه کودک از والدین خود الگو میگیرد) و هرشب به جای بازیهای آنلاین یک کتاب داستان برای فرزندشان بخوانند، بعد از گذشت 6 الی 12 ماه روند زندگی خود را با گذشته مقایسه کنند و ببینند که آیا اکنون از زندگی خود رضایت دارند یا در گذشته داشتند؟
امیدواریم چنین طرحی نه در حد آرمان و آرزو، بلکه در اکثر خانوادههای ایرانی به واقعیت تبدیل شود.
* نویسنده : زهرا جمشیدی روزنامهنگار