به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، دانشگاه آزاد اسلامی در کنار برخی دیگر از دانشگاه‌های دولتی کشور به دلیل ضرورت آموزش‌های مجازی، اقدام به تاسیس واحد الکترونیک کرده و در حال حاضر بیش 20هزار دانشجو درآن به صورت مجازی تحصیل می‌کنند. در گفت‌وگو با محمدرضا کشاورزی، رئیس این واحد ضمن نگاهی به عملکرد این واحددانشگاهی، نظرات او را درباره سایر واحدهای دانشگاهی مجازی کشور و آینده پیش‌روی آنها جویا شده‌ایم. کشاورزی معتقد است نگاه دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش مجازی، اقتصادی صرف نیست؛ یعنی نباید اقدامات ما بی‌کیفیت و اما درآمدزا باشند؛ چراکه اگر به کیفیت توجه داشته باشیم قطعا پیشرفت خواهیم کرد.
تعریف شما از دانشگاه مجازی چیست؟ آیا اینکه دانشگاه‌های حضوری اقدام به راه‌اندازی مراکز آموزش الکترونیکی کنند، مساوی با راه‌اندازی دانشگاه مجازی است؟
تعاریف مختلفی درباره دانشگاه مجازی وجود دارد. البته این تعاریف با یکدیگر خیلی تفاوت دارند. اما تعریفی که از آن بنده دارم این است که دانشگاه مجازی، دانشگاهی است که نیاز به حضور دانشجو در آن، در حداقل ممکن باشد تا از این رهگذر دانشجو بتواند از عدالت آموزشی بهره‌مند شود یا از خیلی از فواید دیگری که آموزش مجازی دارد، استفاده کند. نظر ما این است که اگر دانشگاهی در کنار برگزاری دوره‌های حضوری وآموزشی‌اش از فرصت‌های IT استفاده کند، نمی‌توان به آن دانشگاه مجازی گفت. پس در این حالت این اقدام، مساوی با دانشگاه مجازی نیست.
با توجه به این حجم از دانشگاه‌های حضوری که در داخل کشور داریم، توجه به دانشگاه‌های مجازی چقدر ضرورت دارد؟ به عبارتی این دانشگاه‌ها چه مزیت‌هایی دارند؟
در کل آموزش مجازی فواید زیادی دارد، ازجمله آنها این است که افرادی که فرصت حضور در دانشگاه ندارند، از آموزش‌های مختلف آن استفاده می‌کنند. افرادی که به‌واسطه زندگی در یک موقعیت جغرافیایی خاص دارای محدودیت‌هایی هستند، می‌‌توانند با آموزش مجازی راحت‌تر ادامه تحصیل دهند. یا اینکه با آموزش مجازی به محیط‌زیست کمک می‌شود، چون از رفت‌و‌آمدها کاسته می‌شود و در نتیجه تبعات مثبت محیط‌زیستی دارد، یا اینکه در آموزش مجازی امکان استفاده از محتواهای مالتی‌مدیا وجود دارد که کمک به افزایش کیفیت آموزشی می‌کند، اما اینکه چقدر مجری آموزش مجازی از این فرصت‌ها استفاده کرده و کیفیت را هم حفظ می‌کند، خیلی اهمیت دارد. متاسفانه در برخی مراکزی که آموزش مجازی ارائه می‌شود، گردانندگان آنها از نکات کیفی آموزشی غافلند. در نتیجه به دلیل این غفلت، در بعضی موارد این نحوه از آموزش تبدیل به تهدید می‌شود تا یک فرصت.
بعضا نگاهی به دانشگاه‌های مجازی وجود دارد مبنی‌بر اینکه نخبگان در این مراکز آموزش عالی حضور ندارند؛ یعنی افراد نخبه بیشتر در دانشگاه‌های حضوری تحصیل می‌کنند. این دیدگاه چقدر می‌تواند صحیح باشد؟
قطعا این‌طور نیست. لااقل ما در دانشجویان واحد الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی شاهد عکس این نکته هستیم. بسیاری از دانشجویان ما افرادی با پتانسیل بالای علمی هستند و از نظر استعداد و رزومه تحصیلی در مراتب بالا قرار دارند. اما به واسطه موقعیت‌های کاری و مشکلات زندگی یا به دلیل کمبود وقت به جای تحصیل در دانشگاه‌های حضوری، تحصیل در این واحد مجازی را انتخاب کرده‌اند. در حال حاضر حضور این دانشجویان سطح بالا در واحد، خود گویای صحت صحبت بنده است.
ارزیابی شما از کیفیت آموزش و سطح علمی دانشگاه‌های مجازی ما چیست؟ این دانشگاه‌ها تا چه میزان توانایی رقابت با دانشگاه‌های حضوری را دارند؟
لااقل واحد الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی از خیلی دانشگاه‌های حضوری کشور جلوتر است. چون در اینجا بحث رقابت علمی مطرح است، قطعا از نظر کیفیت و سطح علمی استادان از بسیاری از دانشگاه‌های حضوری دیگر جلوتر هستیم و با بعضی از دانشگاه‌های حضوری مطرح کشور هم برابری می‌کنیم. رزومه علمی استادان ما گویای این حرف است. این استادان و پیشینه علمی آنها، خود نشان‌دهنده سطح علمی ماست.
همواره دغدغه مهمی که درباره دانشگاه‌های مجازی پررنگ است بحث اعتبار مدارک این دانشگاه‌هاست؛ اینکه فارغ‌التحصیلان بعدها با ارائه این مدارک به محل کار یا دانشگاه‌های دیگر برای ادامه تحصیل یا عضویت در هیات علمی با مشکل دچار نشوند. ارزیابی شما از اعتبار مدارک تحصیلی دانشگاه‌های مجازی چگونه است؟
البته هیچ فرقی در اعتبار مدارک آموزش مجازی با حضوری وجود ندارد؛ یعنی برای ادامه تحصیل یا ارائه مدرک به محل کار هیچ مانعی وجود نخواهد داشت، اما ممکن است افرادی که تصمیم‌گیر و تاثیرگذار در امور هستند نگاه مثبتی به مدارک آموزش مجازی نداشته باشند. این امر در تصمیم‌گیری و سیاستگذاری‌های آنها موثر است. مثلا در مصاحبه دکتری یا مصاحبه‌های کاری، نگاه منفی به این مدارک وجود دارد. افرادی که نگاه منفی به این مدارک دارند، شاید تا حدی هم محق باشند و تا حدی - البته- ضعف اطلاعات داشته باشند. محق هستند، چون خیلی از مزایا و تکنولوژی‌هایی که مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند، شامل مدارک آموزش مجازی هم شده است. اما در بعضی جاها ضعف اطلاعاتی وجود دارد ولی ما نباید استثناها یا خطاهای جزئی را به کل کار تعمیم دهیم. قطعا ما مراکز آموزش مجازی معتبر در ایران و جهان داریم؛ اگرچه در این حوزه شاهد فعالیت‌های آموزشی غیراستاندارد هم هستیم که باید در این مورد دقت کرد تا مباحث با هم خلط نشوند. یعنی نباید به خاطر بروز برخی اشتباهات، کل یک حرکت یا سیستم را زیر سوال برد. تاکید ما این است که آموزش مجازی سیستم‌های مختلف با هم متفاوت هستند، مثلا ما در دانشگاه آزاد اسلامی دارای تمام مجوزهای قانونی وزارت علوم هستیم و در همه حوزه‌ها مثل رشته‌ها، استادان و مدارک تحت نظر این وزارتخانه فعالیت می‌کنیم.
اعتبار مدارک واحد الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی در خارج از کشور چگونه است؟
کاملا معتبر است و همانند واحدهای حضوری دارای اعتبار است. هر اعتباری که واحد علوم و تحقیقات ما در دنیا دارد، همان اعتبار را هم ما داریم. استقبال مردم از واحد مجازی خیلی بالاست. ما واحدی بوده‌ایم که در طول دو سال گذشته نه‌تنها کاهش تعداد دانشجو نداشته‌ایم، بلکه افزایش چندبرابری دانشجو هم داشته‌ایم. البته شرمنده خیلی از افراد هستیم چراکه نتوانستیم آنها را جذب کنیم، چون رشد چندبرابری دانشجو داشته‌ایم، به نظر می‌رسد نیاز در تحصیل به صورت مجازی در کشور افزایش پیدا کرده، چون کیفیت آموزش ما هم خوب بوده، دانشجویان از خدمات ارائه شده رضایت داشته‌اند، و ما شاهد این رضایت از خدمات و کیفیت آموزشی‌مان هستیم.
در حوزه تولید محتوا و امکانات آموزشی، واحد شما در چه سطحی است؟ارزیابی کلی شما از سایر مراکز چگونه است؟
ما از نظر زیرساخت‌های فنی و تولید محتوا و پشتیبانی‌های فنی حالتی را ایجاد کرده‌ایم که فکر نمی‌کنم در دانشگاه‌های دیگر چنین شرایطی وجود داشته باشد. پشتیبانی فنی ما از 7 صبح تا 10 شب به صورت مستمر سرویس می‌دهند.call center ما به صورت کامل مشکلات استادان و دانشجویان را حل می‌کند؛ چیزی که در جاهای دیگر کمتر یافت می‌شود. اما برای بررسی و اظهارنظر درباره مراکز دیگر باید همه جوانب را سنجید. من تلاش می‌کنم نقد نکنم، چون باید وزارت علوم در این زمینه اقدام کند و رنکینگ‌های استاندارد را بین مراکز آموزش مجازی در نظر بگیرد و در این خصوص مقایسه کند. اگر این اقدام صورت پذیرد ما هم از این مساله استقبال می‌کنیم. اما ما در مرکز خودمان به علت قوانین وزارت علوم مبنی‌بر برگزاری امتحانات واحدهای مجازی به صورت حضوری، امتحانات خود را در کل کشور برگزار می‌کنیم، یعنی هر دانشجویی در شهر خودش امتحان خود را به صورت حضوری می‌دهد، در حالی که اکثر دانشگاه‌های مجازی دیگر این امکان را ندارند، چون امکانات دانشگاه آزاد اسلامی به این گستردگی نیست.
آیا درآینده شاهد پیشرفت در زمینه آموزش‌های مجازی در کشور خواهیم بود؟
البته در دنیا این امر خیلی توسعه پیدا کرده و مکمل آموزش حضوری شده و رشد بسیار زیادی داشته است. ما الان افرادی را داریم که در داخل کشور از فضای آموزش مجازی خارج از کشور استفاده می‌کنند؛ در حالی که این توانمندی در داخل هم وجود دارد. در داخل کشور حرکت‌های جدی در حال انجام است و امیدواریم بیشتر در این زمینه رشد کنیم. البته نگاه‌ما به آموزش مجازی، اقتصادی صرف نیست، یعنی نباید اقدامات ما بی‌کیفیت؛ اما درآمدزا باشند. اگر به کیفیت توجه داشته باشیم قطعا پیشرفت خواهیم کرد.
* نویسنده : صدرا صدوقی خبر نگار گروه دانشگاه