به گزارش «فرهیختگان»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صبح روز جمعه به وقت وین، تازه‌ترین گزارش خود درباره عملکرد هسته‌ای ایران را منتشر کرد و در اختیار ۳۵ عضو شورای حکام قرار داد. گزارشی که البته ساعاتی پیش از انتشار و مانند ادوار قبل، با حاشیه مهمی همراه بود، اینکه متن گزارش قبل از رسیدن به‌دست اعضا و ارگان اطلاع‌رسانی رسمی آژانس، به‌دست رسانه‌های آمریکایی از جمله وال‌استریت‌ژورنال و رویترز رسید و آنها پیش از آنکه اعضای شورای حکام از محتوای گزارش مطلع شوند، بندهایی از آن را منتشر کردند. همین اتفاق هم بود که باعث شد برخی اعضا دوباره به انتقاد از آژانس و رفتار مدیر کل آن بپردازند و از درز اطلاعات گلایه کنند. اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ازجمله کسانی بود که به این اتفاق واکنش تندی نشان داد و درز اطلاعات از آژانس را مایه شرمساری دانست.

منتقدان این وضعیت آژانس معتقدند وقتی این اطلاعات به‌سادگی درز می‌کند و به‌دست رسانه‌ها می‌رسد، حتما اطلاعات سری و محرمانه کشورهای مختلف هم می‌تواند به‌سادگی به‌دست دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا و رژیم‌صهیونیستی برسد. در این خصوص البته این را هم باید اضافه کرد که یکی از درگیری‌های اخیر و قدیمی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چه در ماجرای سوال های سال 2019 و چه درخصوص پرونده PMD که مربوط به ابتدای سال‌های دهه 2000 میلادی بود، این بوده که چرا اطلاعات جاسوسی و پردازش شده توسط دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا و رژیم‌صهیونیستی به‌جای روندهای قانونی و معمول، به‌عنوان مبنای قضاوت و اقدام آژانش قرار می‌گیرند و هیچ‌گاه هم تلاش نشده این فرآیند اصلاح شود. آنها می‌گویند اظهارات مدیرکل آژانش مبنی‌بر اینکه شخص مدیرکل و دبیرخانه این نهاد بین‌المللی مستقل و بی‌طرف عمل می‌کند، با این اتفاقات به‌سادگی نقض شده و از درجه اعتبار ساقط می‌شود.

  محتوای گزارش

1- ذخایر اورانیوم: در گزارش اخیر آژانس به میزان ذخایر و غلظت غنی‌سازی اشاره شده است. برهمین مبنا گفته شده که ایران 2105.4 کیلوگرم اورانیوم غنی شده که 533.8 کیلوگرم بیشتر از گزارش ماه ژوئن بوده را ذخیرسازی کرده است. از این مقدار 1890.3 کیلوگرم آن نیز اورانیوم با غنای 4.5 درصد است. از منظر سیاسی این رقم ذخیره می‌تواند یک تهدید معتبر باشد هرچند ایران اخلاقا و قانونا تضمین کرده که بنایی برای دسترسی به سلاح هسته‌ای ندارد و بازرسی‌های گسترده هم موید همین نکته است. همچنین درخصوص درصد غنی‌سازی هم آمده که ایران همچنان به غنی‌سازی حدود 4.5 درصد ادامه می‌دهد.

2- ذخایر آب‌سنگین: گزارش دوره‌ای آژانس حکایت از کاهش ذخیره آب سنگین در ایران دارد، کاهشی که ایران سطوح یادشده را به کمتر از 130 تن یعنی سطح مجاز در برجام رسانده و این به معنای ورود دوباره ایران به برجام و بازگرداندن نقض به مرحله‌ای عقب‌تر است. در این خصوص البته توضیحاتی از سوی غریب‌آبادی، نماینده دائم ایران در آژانس داده شده که حکایت از صادرات این ماده به خارج و افزایش مصارف داخلی دارد.

3- سانتریفیوژها: در این گزارش همچنین به تلاش ایران برای فراهم آوردن مقدمات نصب سانتریفیوژهای پیشرفته در نطنز که برخلاف توافق جامع اتمی است، اشاره شده است. توضیح کاظم غریب‌آبادی در این خصوص این است که آژانس تداوم استفاده از ماشین‌های جدید و غنی‌سازی با ماشین‌های آی.آر4، آی.آر‌5، آی.آر‌6، آی.آر.اس و آی.آر.اس‌6، در خطوط تحقیق و توسعه را تایید کرده است.

4- بازرسی‌ها: شاید مهم‌ترین بخش گزارش مدیرکل به همین بخش مربوط باشد که در چند بند ذکر شده است. در ابتدا تاکید شده که ایران همچنان به اجرای پروتکل الحاقی و بازرسی‌های پادمانی پایبند است و سپس در بخش بعدی توضیح داده که براساس توافق هفته گذشته مدیرکل با رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، آژانس توانسته به یکی از دو مکان درخواست شده (محلی در اطراف شهر شهرضا در استان اصفهان) دسترسی یافته و نمونه‌برداری‌های لازم را نیز انجام دهد. این توضیح مهم‌ترین بخش گزارش یادشده است چراکه توضیح‌‌دهنده رفع چالش قبلی میان تهران و آژانس است و مرتفع‌کننده اخطاریه‌ای که در نشست قبلی شورای حکام طی یک قطعنامه علیه ایران صادر شد.

  فرامتن گزارش آژانس چیست؟

چنانکه قبلا گفته بودیم، آمریکا و رژیم‌صهیونیستی توانسته بودند در سال 2019 از نفوذ خود در آژانس استفاده کننده و تعدادی از اسناد ساختگی و مجهول‌الهویه را جهت بررسی در دستورکار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دهند، همان اسنادی که بنیامین نتانیاهو در نمایشی دروغین از آنها رونمایی کرد و گفت این اسناد طی یک عملیات جاسوسی از منطقه‌ای به‌نام شورآباد در ایران دزدیده شده است. بعد از این اتفاق و برخلاف رویه‌های معمول و مقررات حقوقی آژانس بین‌المللی انرژی دوباره وارد یک  مسیر پرچالش با ایران شد و صرف‌نظر از اینکه پرونده PMD‌ قبلا و در جریان برجام میان ایران و آژانس مختومه اعلام شده بود، دوباره سوالاتی را مربوط به چندین سال قبل یعنی مربوط به حوالی سال‌های 2003 از ایران مطرح کرد. با طرح این سوالات دوباره رفت‌و‌آمدها میان تهران وین شدت گرفت چراکه ایران به‌دلیل خلاف عرف و قانون بودن درخواست آژانس اجازه بازرسی‌های جدید از محل‌های خواسته‌شده را صادر نکرد و بر این نظر هم پایبند ماند. همین وضع برای چندین ماه ادامه داشت تا نهایتا بعد از درگذشت مدیرکل قبلی و با حضور رافائل گروسی در جایگاه مدیرکلی، پرونده ایران از فرآیند فنی خود در دبیرخانه خارج و به شورای حکام که مرجعی سیاسی و غیرفنی است ارجاع شد. این اتفاق همزمان با ایامی صورت می‌گرفت که آمریکا با شکست در مسیر فشار حداکثری، تلاش تازه‌ای را برای محکومیت ایران در شورای امنیت سازمان ملل آغاز کرده بود و می‌خواست به هر طریقی که شده، چه صدور قطعنامه جدید و چه استفاده از مکانیسم ماشه، مانع از اجرایی شدن اولین بند غروب برجام و رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران شود.

در چنین شرایطی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم به پیشنهاد سه کشور اروپایی قطعنامه‌ای ضدایرانی را به تصویب رساند که در آن توضیح داده شده بود ایران مانع دسترسی بازرسان آژانس به محل‌های جدیدی در ایران شده است. در این شرایط پیش‌بینی می‌شد با فشارهای آمریکا و با تداوم چالش قبلی، در نشست ماه سپتامبر که طی روزهای آینده برگزار خواهد شد، پرونده ایران به شورای امنیت رفته و به‌عنوان ابزاری برای سوءاستفاده آمریکا علیه ایران و برجام استفاده شود.

در این خصوص آمریکایی‌ها هم با تمام توان درحال فضاسازی رسانه‌ای علیه ایران بودند، چنانکه رابرت اوبراین، مشاور امنیت‌ملی آمریکا، گفت ایران اکنون بیش از هر زمان دیگری به تولید سلاح هسته‌ای نزدیک است و دیگر مقامات این کشور به‌همراه سردمداران رژیم‌صهیونیستی هم در این ادعا می‌دمیدند.

نهایتا اما هفته گذشته و پس از چند دور مذاکره و رفت و آمدهای مقامات آژانس به تهران، در سفری که رافائل گروسی داشت توافقی بینابینی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت گرفت، بدین صورت که آژانس در قبال دریافت مجوز بازرسی تنها از 2 محل جدید در ایران (یکی در اطراف شهر شهرضا و یکی در اطراف تهران) اولا استناد به اسناد ارائه‌شده از سوی رژیم‌صهیونیستی را کنار بگذارد و ثانیا تضمین کند که هیچ درخواست جدیدی پس از این بازرسی‌ها از ایران نخواهد داشت. این توافق طی بیانیه‌ای در پایان سفر هفته گذشته گروسی از جانب طرفین منتشر شد و حالا هم در گزارشی که آژانس منتشر کرد توضیح آن آمده و گفته شده است که ایران اجازه بازرسی و نمونه‌برداری از محل اول (شهرضا) را صادر و بازرسی انجام شده است.

با این توصیف باید گفت که بازهم همکاری ایران با آژانس در بالاترین سطوح اتفاق افتاده و درواقع مسیر زیاده‌خواهی و سیاسی شدن پرونده ایران در شورای حکام گرفته شده است، بدین معنا که صدور اجازه بازرسی (که البته نتایج نهایی نمونه‌برداری‌های آن حدود 3 ماه آینده مشخص خواهد شد) الزاما باید منقطع‌کننده حضور پرونده ایران در شورای حکام باشد و باید دوباره پرونده به دبیرخانه آژانس بازگردد. همچنین انتظار می‌رود و قاعدتا ‌باید که هرگونه امکان برای ارسال گزارش از شورای حکام به شورای امنیت سازمان‌ ملل از بین رفته باشد و لذا ایالات متحده در واپسین روزهای تحریم تسلیحاتی ایران نتواند از آن به‌عنوان یک اهرم فشار استفاده کند.

اخبار مرتبط: