به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، یکی از موثر‌ترین روش‌های پیشگیری و کنترل ویروس کرونا که در همه کشورهای دنیا قابل‌انجام است، آگاهی‌بخشی و رصد وضعیت شیوع کرونا در مناطق مختلف شهری است. شاید اگر کرونا در یک دهه گذشته در جهان شیوع پیدا می‌کرد،‌ روند آگاهی‌بخشی و رصد آمار مبتلایان به بیماری برای عموم جامعه یا امکان‌پذیر نبود یا تنها ازطریق رسانه‌ها قابل‌پیگیری بود. اما درحال‌حاضر و به‌لطف توسعه علوم و فناوری‌های اینترنتی،‌ محققان توانسته‌اند با طراحی نرم‌افزارهای پیشرفته امکان دسترسی همگان به روند شیوع بیماری را فراهم کنند.

از آنجاکه چین منشأ اولیه شیوع کرونا در جهان بود، ضرورت آگاهی‌رسانی عمومی از میزان و روند شیوع این بیماری مدنظر محققان و پژوهشگران چینی قرار گرفت. در این راستا نرم‌افزاری تولید شد که نقشه ابتلای کرونا را در مناطق مختلف چین نشان می‌داد و هر فرد می‌توانست با نصب این نرم‌افزار روی تلفن‌همراه خود نقشه مناطق و مکان‌هایی را که آلوده به ویروس کرونا بود، مشاهده کند. برای مثال اگر یک شهروند چینی قصد ورود به یک مرکز تجاری یا یک فروشگاه را داشت، می‌توانست با روشن کردن تلفن همراه خود و ارسال بارکد مکان موردنظر، از میزان آلودگی محیط باخبر شود. بدیهی است استفاده از چنین نرم‌افزارهایی کمک می‌کند تا افراد درصورت مشاهده وضعیت قرمز یک منطقه یا مکان، از ورود به آن اجتناب کرده و به این ترتیب سیر ابتلا به بیماری نیز کاهش یابد.

ویروس کرونا از اوایل اسفند سال گذشته وارد ایران شد و رفته‌رفته در بیشتر استان‌های کشور شیوع پیدا کرد. با گسترش کرونا در کشور ضرورت مقابله با این ویروس و سپس پیشگیری و درمان آن ضرورت یافت و لذا تیم‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف تشکیل شد تا در کنار کادر درمانی کشور، گامی برای مقابله با این بیماری برداشته شود.

یکی از اقدامات مهمی که در این زمینه انجام شد، طراحی و ساخت نرم‌افزارهایی است که هرکدام- بسته به نوع طراحی انجام‌شده- روند مقابله با کرونا را تسهیل می‌کند. نرم‌افزارهای آموزشی و شناسایی بیماری از آن دست نرم‌افزارها هستند که از ابتدای شیوع کرونا در کشور توسط فعالان این حوزه طراحی و ساخته شده است.

اما از آنجاکه برای آگاهی‌بخشی به جامعه نیاز به پایش دقیقی از وضعیت شیوع کرونا در کشور محسوس بود، تیمی از دانش‌آموختگان و اساتید دانشگاهی در دانشگاه شریف تشکیل و اپلیکیشنی با عنوان «ماسک» طراحی و ساخته شد. با استفاده از این نرم‌افزار که قابل‌نصب روی گوشی تلفن همراه است، می‌توان روی نقشه، مناطق پرخطر و کم‌خطر را در سراسر کشور مشاهده کرد. این اپلیکیشن به‌تازگی و در اقدامی عجیب از صفحه گوگل‌پلی حذف شده است. برای اطلاع دقیق از کاربردهای این اپلیکیشن و ارزیابی عملکرد آن طی چندماه گذشته و همچنین دلایل حذف آن از صفحه گوگل‌پلی، با علی شریفی‌زارچی، عضو هیات‌علمی مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف و مسئول تیم توسعه‌دهنده اپلیکیشن «ماسک» گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

ایده اولیه ساخت اپلیکیشن ماسک از کجا شکل گرفت؟

بر اساس تجربه‌های موفق کشورهای دیگر ازجمله چین، کره‌جنوبی و ژاپن این نتیجه به‌دست آمد که رصد وضعیت شیوع کرونا از موثرترین روش‌های کنترل این بیماری است و در این راستا نیز نرم‌افزارهای مختلفی در کشورهای چین و کره‌جنوبی طراحی و ساخته شده که نقشی تعیین‌کننده در کاهش قربانیان کرونا داشته است. همچنین در کشورهایی مانند بریتانیا و سنگاپور نیز رصد وضعیت شیوع کرونا مهم‌ترین ابزارهای نظام سلامت آنها برای کنترل کرونا بوده است. درواقع آمارها به ما نشان داد که هرچه تعداد بیشتری از شهروندان از نرم‌افزارهای رصد ارتباطات و تماس‌های نزدیک استفاده کنند، اولا تصویر دقیق‌تری از نقشه ابتلا در کشورشان خواهند داشت و ثانیا شیوع بیماری و شمار قربانیان آن نیز کاهش می‌یابد، لذا پس از اعلام ورود کرونا به ایران طراحی اپلیکیشنی که بتواند این دو مزیت را داشته باشد، مدنظر پژوهشگران قرار گرفت. در ابتدا نرم‌افزاری را که در چین طراحی شده بود بررسی کردیم. در اپلیکیشن چینی از بارکدهای دوبعدی استفاده شده است؛ به این معنا که هر فرد مجبور است برای آگاهی از وضعیت هر مکانی، بارکد مخصوص آن مکان را وارد کند؛ فرآیندی که برای کاربران ایرانی دشوار است، لذا طراحان و متخصصان ایرانی اپلیکیشن ماسک را برای اولین‌بار بر اساس فناوری بلوتوث طراحی کردند. هدف از طراحی این اپلیکیشن هم این بود که شهروندان بیماری را چندان دور از خود نبینند و با این استدلال که کسی از اطرافیان‌شان مبتلا نشده، در رعایت پروتکل‌‌های بهداشتی سهل‌انگاری کنند. درواقع وقتی به‌وسیله این اپلیکیشن فرد مشاهده می‌کند که مثلا دو هفته پیش در محله یا منطقه سکونت خود فردی به کرونا مبتلا یا فوت شده است، موضوع رعایت نکات بهداشتی را جدی می‌گیرد.

طراحی و ساخت این اپلیکیشن چه هزینه‌هایی در بر داشت؟

زمانی‌که ایده طراحی این اپلیکیشن مطرح شد، برخی از سازمان‌های دولتی اعلام کردند که هزینه ساخت این نرم‌افزار را پرداخت می‌کنند. معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی نیز تامین هزینه‌های طراحی و ساخت این نرم‌افزار را تقبل کرد. اما جالب است بدانید که طراحی و ساخت این نرم‌افزار نه‌تنها هیچ هزینه‌ای برای تیم طراح و سازنده نداشت، بلکه هیچ‌یک از اعضای این تیم نیز مبلغی بابت طراحی و ساخت این اپلیکیشن مطالبه نکردند. درواقع همه اعضای تیم طراح و سازنده داوطلبانه و با این تفکر که باید همپای کادر درمانی، پزشکان و پرستاران در ریشه‌کنی این ویروس نقش داشته باشند، زمان و دانش خود را به رایگان در اختیار طراحی این نرم‌افزار قرار دادند. جالب است بدانید برای مثال در استرالیا، برای طراحی چنین نرم‌افزاری بیش از یک‌میلیون‌ دلار هزینه شده است، درحالی‌که رویکرد مشارکتی، مردمی و جهادی نخبگان و پژوهشگران ایرانی هزینه دولت برای ساخت چنین اپلیکیشنی را به حداقل رساند. نکته قابل‌توجه دیگر اینکه درجریان ساخت این اپلیکیشن شرکت‌های مختلف، امکانات خود را به رایگان در اختیار تیم سازنده قرار دادند. برای مثال ما نیاز به زیرساخت‌های محاسباتی داشتیم که شرکت «ابرآروان» زیرساخت‌های سرورهای محاسباتی خود را به تیم طراح ما اهدا کرد و شرکت «نشان» زیرساخت‌های نقشه را با بالاترین کیفیت در اختیار ما قرار داد. همچنین شرکت «مپ» در تحلیل داده‌های نقشه با تیم ما مشارکت داشت. حتی برای ارائه اپلیکیشن نیاز به دامنه ماسک دات.آی‌.آر داشتیم که برای فروش گذاشته شده بود. مالک این دامنه یک ایرانی خارج از کشور بود که پس از مکاتبه با او و اعلام نیاز تیم، این دامنه به‌صورت رایگان به پروژه ما اهدا شد.

درحال‌حاضر اعضای تشکیل‌دهنده تیم طراحی و ساخت این اپلیکیشن چه کسانی و چند نفر هستند؟

تیم ماسک از استادان و دانش‌آموختگان و دانشجویان دانشگاه‌‌های صنعتی شریف، شهیدبهشتی و امیرکبیر و دارندگان مدال المپیادهای ریاضی و کامپیوتر با همکاری جمعی از بهترین متخصصان علوم‌پزشکی و ویروس‌شناسی تشکیل شده است. در ابتدا تنها سه‌نفر ساخت و طراحی ماسک را آغاز کردند، اما اکنون حدود 20 نفر در این تیم فعالیت می‌کنند.

همکاری ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی را در مسیر ساخت و طراحی این نرم‌افزار چطور ارزیابی می‌کنید؟

خوشبختانه توانستیم در مدت‌زمان کوتاهی حمایت مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر‌دار و معاونت بهداشت وزارت‌بهداشت را جذب کنیم. درنتیجه با اعتمادی که ازسوی وزارتخانه به تیم طراح ایجاد شد، توانستیم در تصمیم‌گیری‌های کشوری نیز سهیم باشیم. سپس این ایده را مطرح کردیم که در فرآیند شناسایی بیماری در کشور، شهرستان‌ها بر اساس میزان شیوع بیماری تفکیک شوند. این ایده از طرف معاونت وزارت بهداشت در جلسه ستاد مبارزه با کرونا مطرح و مصوب شد که براساس آن شهرستان‌ها به چهاردسته سبز، سفید، زرد و قرمز تقسیم شدند. رنگ سبز، شهرستان‌های بی‌خطر را روی نقشه نشان می‌‌دهد که البته درحال حاضر هیچ‌یک از شهرستان‌های کشور بی‌خطر نیست. رنگ سفید شهرستان کم‌خطر، رنگ زرد شهرستان‌های متوسط و رنگ قرمز شهرستان‌های پرخطر را روی نقشه نشان می‌دهد. بر اساس آمار به‌دست آمده تاکنون 149 شهرستان کم‌خطر، 262 شهرستان متوسط و 28 شهرستان پرخطر روی نقشه مشخص شده است.

روند دریافت و بارگذاری آمارها در این اپلیکیشن به چه صورت است؟

طبق پروتکل وزارت بهداشت، داده‌های آماری هر چندروز یک‌بار از وزارت بهداشت دریافت و بر روی نرم‌افزار به‌روزرسانی می‌شود.

یکی از موارد مطرح‌شده ازسوی کاربران درمورد این اپلیکیشن، به‌روزرسانی دیرهنگام آمارها و داده‌‌ها است. آیا این موضوع دلیل خاصی دارد؟

انتقاد کاربران کاملا درست و بجاست. اما حقیقت این است که تیم ما تمام تلاش خود را کرده تا با تعامل مثبت با مراکزی که آمار ارائه می‌‌دهند، اطلاعات نرم‌افزار را به‌صورت برخط و لحظه‌ای به‌روزرسانی کند. ازسویی، رسیدن به نتیجه مطلوب در این راستا، همکاری همه دستگاه‌ها و سازمان‌ها را می‌طلبد. تیم، به‌محض دریافت جدید‌ترین اطلاعات، ‌آن را پردازش و در اختیار مردم قرار می‌دهد. شاید باورکردنی نباشد که تا چه اندازه برای رسیدن به همین سطح از ارائه آمار و اطلاعات، تلاش و کوشش کرده‌ایم.

چه شد که اپلیکیشن ماسک از مرورگر گوگل‌پلی حذف شد؟

تیم ماسک ‌به‌محض تهیه اولین نسخه این اپلیکیشن،‌ آن را در گوگل و همچنین سامانه کافه‌بازار بارگذاری کرد. 6 روز طول کشید تا بارگذاری تایید شود. پس از تایید منتشر شد، اما در کمتر از یک‌هفته و در اتفاق عجیبی نه‌تنها اپلیکیشن بلکه حساب توسعه‌دهنده نیز از روی گوگل‌پلی حذف شد. به‌دنبال این اتفاق ایمیلی به دست ما رسید و در آن عنوان شد که هرگز از این حساب اپلیکیشنی ارسال نشود و برای بارگذاری مجدد این نرم‌افزار نیز تلاش نکنید، چراکه در این صورت دوباره از صفحه مرورگر حذف می‌شود. در این راستا موضوع را ازطریق واحد حقوقی گوگل‌پلی پیگیری کردیم که آنها نیز دلیل قانع‌کننده‌ای برای این اقدام ارائه نکردند. این شیوه حذف و عدم ارائه دلایل موجه نشان می‌دهد نرم‌افزار ماسک نیز موردتحریم قرار گرفته است.

 * نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه‌نگار

خبر مرتبط:

شناسایی کرونا با «ماسک»