۱۳۹۹-۰۲-۲۹ - ۰۲:۰۲
۰
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، چنان‌که در شماره‌های گذشته عنوان کرده بودیم تشکیل فراکسیون اعم از فراکسیون‌های سیاسی و غیرسیاسی یکی از اصلی‌ترین ابزارهای کسب قدرت و پیشبرد اهداف در پارلمان فرای کمیسیون‌های تخصصی و ساختارهای حقوقی مجلس است. شاید مردم به‌صورت کلی تنها با فراکسیون‌های سیاسی که عموما تعیین‌کننده برخی صف‌بندی‌های مهم در مناسبات مختلف مجلس هستند، آشنا باشند و از وجود دیگر فراکسیون‌های حاشیه‌ای در مجلس اطلاع چندانی نداشته باشند. برای مثال شاید هیچ‌کس نداند فراکسیون‌های غیرسیاسی که بعضا نام «فراکسیون تخصصی» هم برخود گرفته‌اند در مجلس دهم چه کارکردی داشته‌اند. مثلا فراکسیون غذا و دارو، زیتون و دانه‌های‌روغنی، احزاب و تشکل‌های مدنی، اقتصاد دیجیتال، فضای مجازی، حمایت از کودک‌ونوجوان، حقوق‌شهروندی، اصناف، عشایر، فرهنگیان و ده‌ها فراکسیون دیگر با چنین نام و نشان‌هایی چه عملکردی داشته و اساسا برای چه‌کاری تشکیل شده‌اند.
مرور آنچه در مجلس گذشته روی داد حکایت از این دارد که قریب به ۶۰ فراکسیون سیاسی، غیرسیاسی، تخصصی قومی و قبیله‌ای طی ۴ سال تشکیل شده است، فراکسیون‌هایی که از قریب‌به‌اتفاق آنها به‌اندازه تعداد انگشتان یک دست خبر در رسانه‌ها مشاهده نمی‌شود. البته فراکسیون‌های سیاسی و اصلی مجلس همیشه و در ادوار مختلف فعال بوده‌اند و نقش‌آفرینی‌های مهمی هم در تحولات مجلس داشته‌اند، برای مثال در مجلس دهم سه فراکسیون نمایندگان ولایی، مستقلین و فراکسیون امید جناح‌بندی‌های سیاسی را معین می‌کردند یا در مجالس قبل، فراکسیون‌هایی چون ولایت، پایداری و... نشان‌دهنده گروه‌های اکثریت و اقلیت در مجلس بودند.
خلأ قانونی و ماجرای فراکسیون‌های تشریفاتی
سال‌هاست که برخی نمایندگان مجلس از لزوم سفت‌وسخت شدن قوانین برای تشکیل فراکسیون‌ها سخن می‌گویند و اقدامات نه‌چندان بزرگی را هم در این مسیر انجام داده‌اند. رجوع به قوانین مجلس گویای این است که مطابق با آیین‌نامه‌ای که در سال 1390 تصویب شده، «حداقل هشت تن از نمایندگان می‌توانند جهت توجه و پیگیری امور مهم سیاسی، تخصصی و صنفی فراکسیون تشکیل دهند و هر نماینده می‌تواند حداکثر عضو سه فراکسیون باشد، آیین‌نامه تعداد فراکسیون‌ها، نحوه تشکیل، فعالیت و تامین امکانات مورد نیاز توسط هیات‌رئیسه مجلس تهیه می‌شود و به‌تصویب کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی می‌رسد. همچنین اصلاحات در آیین‌نامه مذکور نیز به‌همین نحو انجام می‌شود. هیات‌رئیسه مجلس موظف است تشکیل هر فراکسیون و نیز اسامی اعضای موسس و نمایندگان عضو آن فراکسیون را به‌اطلاع کلیه نمایندگان برساند.»
در سال 95 اما تلاشی از سوی هیات‌رئیسه مجلس دهم برای ساماندهی به این وضعیت بی‌ضابطه انجام می‌شود. احمد امیرآبادی، عضو وقت هیات‌رئیسه مجلس در آبان 1395 در گفت‌وگویی از تصویب آیین‌نامه نحوه تشکیل فراکسیون‌ها در مجلس خبر داد و گفت: «در جلسه اخیر هیات‌رئیسه این آیین‌نامه به تصویب رسیده است.»
او درباره ضوابط آن هم گفت: «در آیین‌نامه تصویبی آمده است یک فراکسیون باید حداقل 15 عضو موسس داشته باشد و اگر اعضای این فراکسیون کمتر از 50 نفر باشد، باید منحل شود. سالیانه باید هیات‌رئیسه فراکسیون تشکیل شده با رای‌گیری اعضا تغییر کند، و علاوه‌براین در آیین‌نامه تصویب شده هر نماینده می‌تواند عضو یک فراکسیون سیاسی و دو فراکسیون تخصصی شود.»
با وجود این اما باید گفت که همچنان فرآیند تشکیل فراکسیون آن‌قدر هدفمند و قاعده‌مند نشده که بتوان حداقلی از اطمینان درخصوص فعالیت مثبت و موثر جمع‌های مختلف نمایندگان حاصل کرد. نمونه آن هم ماجرای تشکیل قریب به 50 فراکسیون اسمی در مجلس گذشته است.
چرا فراکسیون جدید؟
واقعیت ماجرا این است که دلایل حقیقی نمایندگان برای تشکیل فراکسیون‌هایی که عمدتا کارکرد خاصی در حوزه تعریف شده و مرتبط با نام فراکسیون ندارند از چند مورد بیشتر نیست.
اولین دلیل همان تسهیل مسیر کسب قدرت و افزایش توان چانه‌زنی در مجلس است. واقعیت این است که بسیاری از فراکسیون‌هایی که نام‌های عجیب‌وغریبی هم برخود می‌گیرند و حتی بعضا تلاش می‌کنند نام بخشی از حوزه‌های انتخابیه را نیز شامل شود، صرفا برای سهم‌خواهی و چانه‌زنی به‌وجود می‌آیند تا بتوانند به نیروهای غالب، چیزی را بقبولانند و البته زمانی که موسم رای‌گیری یا انتخابات درون مجلس به پایان رسید، فعالیت آنها نیز خاتمه می‌یابد.
نمونه‌های روشنی از اینچنین فراکسیون‌هایی در ادوار گذشته مجلس به‌وضوح دیده شده و در مجلس‌های آینده نیز احتمالا مشاهده خواهد شد. برای مثال در مجلس دهم معروف بود که هیچ‌کس نمی‌تواند مسعود پزشکیان را در مسیر رسیدن به نایب‌رئیسی مجلس شکست دهد، دقت در این مساله نشان می‌داد که او با حمایت آذری‌زبان‌های مجلس و ایجاد یک وحدت بر پایه قومیت در هر حالتی می‌تواند بر مناسبات سیاسی پیروز شده و به نایب‌رئیسی برسد یا در مجلس آینده که از همین الان اخبار لابی‌های فراکسیون‌های حاشیه برای رسیدن به ریاست برخی کمیسیون‌ها به‌گوش می‌رسد.
دلیل دوم چیزی نیست جز تلاش برای انجام کارهای نمایشی و شعارزده که عمدتا زینت‌الکارنامه نمایندگان هستند و صرفا بیلان کاری آنها را افزایش می‌دهد. رجوع کنید به فراکسیون‌هایی که درخصوص شعار سال‌های مختلف یا وقایع خاص در ادوار گوناگون تشکیل شده است و نمایندگان از این مسیر خواسته‌اند به مردم بگویند فکر دغدغه‌های آنها هستند، درحالی‌که خروجی قابل اعتنایی از جانب آنها هرگز ارائه نشده است.
سومین دلیل مربوط به فراکسیون‌هایی است که از سوی نمایندگان جوان‌تر و بعضا کم‌تجربه‌تر یا کسانی که از جریان‌های سیاسی قطع امید کرده‌اند، شکل می‌گیرد. نمایندگانی که دغدغه فعالیت‌های بیشتر و موثرتر را در سر دارند و یا نمی‌دانند که مسیر چنین اقداماتی به‌صورت عمده از کمیسیون‌های تخصصی می‌گذرد یا از اصلاح ساختار و ترکیب کمیسیون‌ها ناامید شده‌اند و تلاش می‌کنند بدین وسیله حرف خود را در صحن پارلمان جلو بیندازند.
مجلس یازدهم هم ظاهرا مستثنا نیست
تحولات هفته‌های اخیر در مجلس یازدهم گویای این است که این دور از پارلمان نیز ظاهرا تفاوت عمده‌ای با مجالس قبلی ندارد و نمایندگان این دوره نیز با هر سه عنوان هدف یادشده به‌دنبال پیشبرد اهداف خود در مجلس هستند.
تشکیل فراکسیون‌های متعدد که اهداف حقیقی آنها و عملکردشان بعضا بی‌پرده از همان روزهای اول مشخص است، نشان می‌دهد در مجلس آینده هم باید انتظار تشکیل ده‌ها فراکسیون اسمی را بکشیم. تاکنون یعنی در فاصله دو هفته مانده تا تشکیل مجلس جدید، حداقل ۱۳ فراکسیون اعلام موجودیت کردند و احتمالا باید در انتظار اعلام موجودیت فراکسیون‌های دیگر هم باشیم.
خبر مرتبط:
نظرات کاربران
یادداشت
آخرین اخبار